I. Mở bài
Giới thiệu khái quát về thơ trào phúng:
Đặc điểm của thơ trào phúng: Sử dụng ngôn ngữ hài hước, châm biếm để phê phán xã hội, con người, hoặc các hiện tượng bất công.
Vai trò của thơ trào phúng trong văn học: Là công cụ phản ánh hiện thực và bộc lộ tiếng nói phản kháng, đòi hỏi công bằng.
Dẫn dắt vào tác phẩm sẽ phân tích:
Giới thiệu tác phẩm và tác giả (ngoài SGK).
Tác phẩm đại diện cho phong cách thơ trào phúng của tác giả và thời kỳ.
II. Thân bài
1. Phân tích nội dung tác phẩm
a. Khái quát nội dung:
Tóm tắt nội dung chính của bài thơ.
Bối cảnh xã hội, chính trị hoặc văn hóa mà bài thơ hướng tới phê phán hoặc phản ánh.
b. Các khía cạnh trào phúng nổi bật trong nội dung:
Hình tượng trào phúng: Miêu tả nhân vật, sự kiện, hiện tượng được xây dựng trong bài thơ.
Ví dụ: Một hình ảnh nhân vật tham lam, hách dịch, lố bịch hoặc bất công.
Chủ đề trào phúng: Tác giả muốn nhắm đến phê phán điều gì? (Sự mục nát của chế độ, sự lố bịch của kẻ có quyền, hoặc thói xấu của con người).
Cảm xúc thể hiện: Xen lẫn giữa tiếng cười châm biếm và nỗi đau, sự xót xa của tác giả.
2. Phân tích nghệ thuật của tác phẩm
a. Sử dụng ngôn ngữ hài hước, châm biếm:
Các câu thơ giàu tính ẩn dụ, đối lập, hoặc sử dụng ngôn từ dân gian gần gũi, hài hước.
Cách dùng từ ngữ có tính châm biếm, "lật tẩy" sự thật hoặc tô đậm tính chất lố bịch.
b. Sử dụng biện pháp tu từ:
So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, đối lập... nhằm làm nổi bật sự trào phúng.
Ví dụ: Lời lẽ mỉa mai qua hình tượng ẩn dụ (so sánh quan lại với thú dữ, "ăn" người).
c. Kết cấu bài thơ:
Cách sắp xếp mạch thơ logic, dẫn dắt từ tiếng cười đến sự suy ngẫm.
Nhịp điệu vui tươi, dí dỏm, làm tăng hiệu quả trào phúng.
3. Giá trị của tác phẩm
a. Giá trị nội dung:
Lên án mạnh mẽ các thói hư tật xấu, bất công trong xã hội.
Gửi gắm tiếng nói đòi hỏi cải cách, thay đổi, hoặc bảo vệ lẽ phải.
b. Giá trị nghệ thuật:
Là minh chứng tiêu biểu cho tài năng sử dụng ngôn ngữ của tác giả.
Góp phần làm phong phú kho tàng thơ trào phúng Việt Nam hoặc văn học thế giới.
III. Kết bài
Khẳng định lại giá trị của tác phẩm:
Tác phẩm không chỉ là tiếng cười mỉa mai mà còn là lời kêu gọi ý thức về công bằng xã hội, giá trị đạo đức.
Liên hệ thực tiễn:
Ý nghĩa của bài thơ đối với xã hội hiện đại.
Tác phẩm giúp người đọc nhìn nhận lại các vấn đề của xã hội, con người qua lăng kính hài hước nhưng sâu cay.