HAI CHỮ NƯỚC NHÀ
Than vận nước gặp khi biến đổi
Để quân Minh thừa hội xâm lăng
Bốn phương khói lửa bừng bừng
Xiết bao thảm hoạ xương rừng máu sông!

Nơi đô thị thành tung quách vỡ
Chốn dân gian bỏ vợ lìa con
Làm cho xiêu tán hao mòn
Lạ gì khác giống dễ còn thương đâu!

Thảm vong quốc kể sao cho xiết
Trông cơ đồ nhường xé tâm can
Ngậm ngùi khóc đất giời than
Thương tâm nòi giống lầm than nỗi này!

Khói Nùng lĩnh như xây khối uất
Sóng Long giang nhường vật cơn sầu
Con ơi! càng nói càng đau...
Lấy ai tế độ đàn sau đó mà?

Cha xót phận tuổi già sức yếu
Lỡ sa cơ đành chịu bó tay
Thân lươn bao quản vũng lầy
Giang sơn gánh vác sau này cậy con

Con nên nhớ tổ tông khi trước
Đã từng phen vì nước gian lao
Bắc Nam bờ cõi phân mao
Ngọn cờ độc lập máu đào còn dây
Chú thích:

Đã từng phen vì nước gian lao,

Bắc Nam bờ cõi phân mao, Ngọn cờ độc lập máu đào còn dây...

20 tháng năm 2

(Trần Tuấn Khải, Hai chữ nước nhà, trích tập thơ Bút quan hoài I, 1924)

- Trần Tuấn Khải (1895-1983), bút hiệu Á Nam, quê ở Nam Định. Ông thường mượn những đề tài lịch sử hoặc những biểu tượng nghệ thuật bóng gió để bộc lộ nỗi đau mất nước, nỗi căm giận bọn cướp nước và bè lũ tay sai, nhằm khích lệ tinh thần yêu nước của đồng bào và bày tỏ khát vọng độc lập, tự do của mình.

- Bối cảnh: lấy đề tài lịch sử quân Minh xâm lược nước ta, Nguyễn Phi Khanh (cha Nguyễn Trãi) bị giặc bắt đem sang Trung Quốc, Nguyễn Trãi đi theo nhưng đến biên giới phía Bắc, Nguyễn Phi Khanh đã khuyên con nên quay về để lo việc trả thù nhà, đền nợ nước. Á Nam đã mượn lời người cha dặn dò con để gửi gắm tâm sự yêu nước của mình. Đoạn trích thuộc phần mở đầu  của bài thơ. (1) Nùng Lĩnh: núi Nùng, còn gọi là Long Đỗ, cùng với sông Hồng, được xem là biểu tượng của Thăng Long, của đất nước ta xưa.

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1 (1,0 điểm). Văn bản trên được viết theo thể thơ nào? Chỉ ra ít nhất hai dấu hiệu nhận biết thể thơ đó.

Câu 2 (0,5 điểm). Đoạn thơ bộc lộ tình cảm, cảm xúc và ước nguyện gì của nhân vật trữ tình?

Câu 3 (1,5 điểm). Ghi ít nhất 4 từ ngữ miêu tả nỗi đau nước mất nhà tan trong hai khổ thơ 3,4 của đoạn trích. Qua những từ ngữ đó, em cảm nhận như thế nào về nỗi đau của nhân vật trữ tình trước tình cảnh lầm than của đất nước?

Câu 4 (1,0 điểm). Trong thời chiến, cha ông ta đã phải đánh đổi bao xương máu đề gìn giữ giang sơn, bờ cõi, cho nhân dân có sống ấm no, hạnh phúc. Để tiếp bước truyền thống cha anh, em có suy nghĩ gì về trách nhiệm của thế hệ trẻ với đất nước trong thời bình?

II. PHẦN VIẾT (6,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm). Em hãy viết đoạn văn khoảng 7 câu phân tích tám dòng thơ cuối của đoạn trích Hai chữ nước nhà thuộc phần đọc hiểu trên.