Truyện ngắn "Chiếc lá cuối cùng" của O- Hen-ri viết về những con người nghệ sĩ nghèo, gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống. Nhưng họ vẫn luôn yêu nghệ thuật khát khao hướng tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống hướng tới giá trị Chân- Thiện – Mỹ của cuộc đời.
Câu chuyện xoay quanh ba nhân vật cụ Bơ- Men, Xiu và Giôn-xi trong đó nhân vật Giôn- xi là người yếu đuối và gặp nhiều khó khăn nhất trong cuộc sống. Bởi Giôn- xi còn trẻ nhưng lại mắc căn bệnh viêm phổi mãn tính. Một căn bệnh mà trong thời kỳ đó người ta không thể nào chữa trị, Giôn-xi cũng nghèo khổ, và cô mất niềm tin ở tương lai.
Cụ Bơ-Men là họa sĩ già hơn 60 tuổi ông cả cuộc đời chỉ mơ ước có một kiệt tác ghi dấu tên tuổi của mình. Nhưng cuộc sống khó khăn để mưu sinh ông phải đi làm mẫu vẽ cho những sinh viên mỹ thuật kiếm vài đô la một giờ để trang trải cuộc sống. Vì vậy, ước mơ vẽ được một bức tranh kiệt tác ngày càng xa xôi với người đàn ông già nua cô đơn này.
Xiu là bạn thân của Giôn- xi hai cô sống cùng một căn phòng trọ, cùng một nhà với ông lão Bơ – Men nhưng khác tầng. Hai cô gái nương tựa vào nhau để sống, từ lúc Giôn- xi bị ốm cô càng ngày càng mất niềm tin vào cuộc sống.
Xiu thương bạn nhiều lần khuyên can bạn mình nhưng Giôn- Xi vẫn luôn buồn chán, cô thường ngồi đếm những lá thường xuân bên ngoài cửa sổ và nghĩ tới một ngày mình sẽ ra đi mãi mãi, sẽ từ giã cuộc đời khi chiếc lá cuối cùng trên cành cây kia rụng xuống. Nhân vật Xiu luôn là người chia sẻ những niềm vui nỗi buồn của Giôn -xi có những lúc cô bắt đầu nghĩ tới cái chết sự bi quan của cô làm cho Giôn -xi mất đi sinh lực của mình.
Chính lòng thương bạn của Xiu đã góp phần giúp cho Giôn- xi chiến thắng bệnh tật của mình. Khi đọc kỹ về nhân vật Giôn- xi ta sẽ thấy tinh thần nhân văn nhân đạo của nhà văn O- Hen- ri.
Những người nghệ sĩ nghèo khổ về vật chất nhưng lại luôn giàu có về tinh thần nhân đạo, tình người, luôn muốn giúp đời và giúp người bởi tâm hồn họ luôn hướng tới những điều cao cả nhất. Khi Giôn- xi bế tắc tuyệt vọng tới tận cùng thì cũng là lúc O- Hen- ri để cho cô tìm thấy niềm tin trong cuộc sống. Khi những chiếc lá cứ rơi rụng dần làm Giôn – Xi thêm ảo não, về số phận mình.
Năm đó lại là một năm mùa đông vô cùng khắc nghiệt Giôn -xi đang chờ đón cái chết của mình, thì cô tìm thấy niềm tin. Chiếc lá cuối cùng trên cây thường xuân mãi không rụng xuống nó kiên cường chống chọi lại cả một mùa đông rét mướt.
Khiến cho Giôn -xi cũng trở nên kiên cường, cô bắt đầu có niềm tin trở lại cô nghĩ chắc chắn mình có thể sống sót, mình sẽ khỏe mạnh trở lại. Chính niềm tin đó đã giúp Giôn – xi vượt qua bệnh tật.
Khi Giôn -xi khỏe mạnh bình thường cô mới bước tới gần chiếc lá kiên cường, chiếc lá cho cô sức mạnh để chiến đấu với bệnh tật kia, lúc này cô mới biết chiếc lá đó chỉ là một bức tranh mà thôi. Bức tranh được ông cụ Bơ – Men vẽ cả một đêm đứng dưới trời bão tuyết, và để vẽ xong bức tranh đó cho Giôn -xi ông lão nghệ sĩ già tội nghiệp đã qua đời vì cảm lạnh.
Một tác phẩm vô cùng nhân văn, thể hiện tình yêu thương con người của O -Hen- ri dành cho nhân vật của mình. Đó chính là sự đồng cảm, sự nhân văn sâu sắc của tác giả hướng tới trong tác phẩm "Chiếc lá cuối cùng". Tác giả muốn người đọc nhận thấy giá trị đích thực của nghệ thuật đó chính là nghệ thuật cứu người, cứu vớt linh hồn của con người.