1. Hoàn cảnh
- Sau khi chiến thắng thù trong giặc ngoài, nước Nga Xô viết bước vào thời kỳ hòa bình, xây dựng đất nước trong hoàn cảnh hết sức khó khăn. Bốn năm chiến tranh đế quốc và 3 năm nội chiến đã để lại những hậu quả nặng nề cho đất nước.
+ Kinh tế: nền kinh tế quốc dân bị tàn phá nghiêm trọng, với tổng thiệt hại lên đến 39 tỉ rúp, bằng 1/4 tài sản quốc gia năm 1913.
+ Chính trị: các lực lượng phản cách mạng điên cuồng chống phá, liên tiếp gây bạo loạn ở nhiều nơi; Tình trạng đói kém làm phân tán và làm suy giảm tinh thần đội ngũ công nhân; chính sách Cộng sản thời chiến không còn phù hợp…Nước Nga Xô viết lâm vào một cuộc khủng hoảng kinh tế- chính trị, điều này đe dọa sự tồn vong của chính quyền Xô viết.
- Nhằm khắc phục khủng hoảng, nhanh chóng hàn gắn vết thương chiến tranh và phát triển kinh tế, Đại hội X Đảng Bônsêvích Nga, tháng 3-1921 đã quyết định thực hiện chính sách Kinh tế mới (NEP) do V.I. Lê-nin đề xướng.
2. Nội dung
- Trong nông nghiệp, nhà nước thay thế chế độ trưng thu lương thực thừa bằng thu thuế lương thực. Thuế lương thực nộp bằng hiện vật. Sau khi nộp đủ thuế đã quy định từ trước mùa gieo hạt, nông dân toàn quyền sử dụng số lương thực dư thừa và được tự do bán ra thị trường.
- Trong công nghiệp, Nhà nước tập trung khôi phục công nghiệp nặng, cho phép tư nhân được thuê hoặc xây dựng những xí nghiệp loại nhỏ (dưới 20 công nhân) dưới sự kiểm soát của nhà nước, khuyến khích tư
bản nước ngoài đầu tư, kinh doanh ở Nga. Nhà nước nắm các ngành kinh tế chủ chốt…
- Trong lĩnh vực thương nghiệp và tiền tệ, tư nhân được tự do buôn bán, trao đổi; Nhà nước mở lại các chợ, khôi phục và đẩy mạnh mối liên hệ kinh tế giữa thành thị và nông thôn. Năm 1924, Nhà nước phát hành đồng rúp mới thay cho các loại tiền cũ.
- Chính sách kinh tế mới thể hiện sự chuyển đổi kịp thời từ nền kinh tế nhà nước nắm độc quyền về mọi mặt sang nền kinh tế nhiều thành phần và tự do buôn bán, nhưng nhà nước vẫn nắm các vị trí then chốt để thực hiện vai trò kiểm soát và điều tiết kinh tế.
3. Ý nghĩa
- Chính sách Kinh tế mới đưa nước Nga Xô viết vượt qua cuộc khủng hoảng kinh tế- chính trị…
- Chính sách kinh tế mới khẳng định trong khôi phục kinh tế cần bắt đầu từ nông nghiệp đó là khâu căn bản; Chính sách kinh tế mới đã để lại những bài học kinh nghiệm đối với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở một số nước sau này.
4. Bài học để lại cho Việt Nam
- Chính sách kinh tế mới đã chỉ ra và xác định rõ nội dung kinh tế của thời kỳ quá độ từ CNTB lên CNXH đó là nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần có sự điều tiết của nhà nước. Cần xác định nông nghiệp là một mặt trận quan trọng…