"Đã mấy mùa than anh chưa về với biển
Về với Hạ Long gió lộng mây hồng
Có phố thợ chênh vênh lưng núi
Có dải lụa sương mờ Tuần Châu..."
Những lời ca trong tác phẩm "Hạ Long biển nhớ" của nhạc sĩ Đỗ Hòa An đã nói lên tất cả tình cảm thương nhớ đối với Hạ Long - thành phố biển gọi. Không phải ngẫu nhiên Hạ Long lại trở thành danh lam thắng cảnh của thế giới. Đến với Hạ Long, chúng ta như được đến với những giá trị tuyệt vời của tạo vật thiên nhiên và những giá trị văn hóa vô cùng đặc sắc.
Vịnh Hạ Long ở vị trí phía tây Vịnh Bắc Bộ Việt Nam, cách trung tâm thủ đô Hà Nội khoảng 170 km. Vịnh Hạ Long giáp với vịnh Bái Tử Long về phía Đông Bắc, giáp với quần đảo Cát Bà về phía Tây Nam và giáp với đất liền phía Tây và Tây Bắc, phía Đông và Đông Nam hướng ra vịnh Bắc Bộ. Vịnh có tổng diện tích khoảng 1.553 km2.
Ý nghĩa về cái tên Vịnh Hạ Long được rất nhiều người khám phá, triết tự "vịnh Hạ Long"có nghĩa là vịnh nơi Rồng đáp xuống. Các hòn đảo lớn, đảo nhỏ ở đây đều là những viên ngọc trai, ngọc bích quý giá được Rồng Mẹ nhả ra để tạo những thành lũy vững chãi giúp cho người dân chống giặc ngoại xâm xâm lược. Sau khi chiến thắng, nhận thấy cảnh mặt đất thanh bình, cây cối tốt tươi, con người cần cù, chịu khó, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau, Rồng Mẹ và đàn Rồng Con không trở về lại Thiên giới nữa mà ở lại Hạ giới để bảo vệ đất nước Việt Nam. Vị trí mà Rồng Mẹ đáp xuống gọi là Hạ Long và trong mỗi hang động của Vịnh đều có những câu chuyện vô cùng kì thú được lưu truyền.
Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra từ 18.000 năm trước con người đã bắt đầu sinh sống trên Vịnh Hạ Long. Đây cũng là nơi gắn với rất nhiều những sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước. Có thể kể đến như trận thủy chiến của Ngô Quyền đánh quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938 hay trận chiến chống quân Nguyên Mông của Trần Quốc Tuấn.
Ngày 17/12/1994, trong Kỳ họp thứ 18 tại Phuket, Thái lan, UNESCO đã công nhận Vịnh Hạ Long là di sản thiên nhiên thế giới với việc nơi đây đạt được những giá trị ngoại hạng về mặt thẩm mỹ theo tiêu chuẩn của Công ước Quốc tế về bảo vệ Di sản tự nhiên và văn hóa thế giới. Ngày 2/12/2000, Hội đồng Di sản thế giới đã công nhận vịnh Hạ Long là di sản thế giới lần thứ 2 với hai giá trị nổi bật toàn cầu về lịch sử địa chất và địa mạo. Năm 2011, chiến thắng trước 261 kỳ quan nổi tiếng trên toàn thế giới, vịnh Hạ Long đã được bạn bè năm châu ủng hộ để trở thành một trong bày kì quan thiên nhiên mới của toàn thế giới. Đến với vịnh Hạ Long, du khách sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp tuyệt diệu của các hòn đảo nhỏ nơi đây.Vịnh Hạ Long có nhiều đảo với nhiều độ cao khác nhau, sắp xếp như một hình thù con rồng đang quẫy đuôi trong nước.Các đảo hầu hết đều là kiểu hình thái Phong Linh thuộc dạng hình thái hiếm hoi trong quá trình kiến tạo núi đá vôi.Phần lớn các hòn đảo được tạo bởi từ những khối đá vôi dạng hình tháp, dạng nón, có vách đứng hoặc dốc.Vịnh có 1.969 hònđảo lớn nhỏ khác nhau.Chính vì có một khối lượng các đảo lớn nhỏ vô cùng phong phú và đa dạng, Hạ Long đã được công nhận về giá trị địa chất - địa mạo. Những hòn đảo của Vịnh được đặt theo tên của những hình dáng mô phỏng như Đảo Cóc, Đảo Voi, Đảo Gà Chọi, Đảo Rùa, Đảo Mái...Điều này tạo ra rất nhiều sự hứng thú đối với các du khách khi tìm hiểu, tham quan về các hòn đảo xinh đẹp nơi đây. Trong đó, đảo Tuần Châu và Cát Bà là hai đảo lớn nhất Vịnh Hạ Long với mật độ dân số đông và với tiềm năng du lịch vô cùng lớn. Vịnh Hạ Long còn có những hang động mang vẻ đẹp tuyệt vời của thiên nhiên. Điều đặc biệt trong các hang động chính là những tác phẩm được coi là kiệt tác nghệ thuật của thiên nhiên ban tặng như những nhũ đá rủ xuống. Những hang động nổi bật có thể kể đến như Động Thiên Cung, Hang Đầu Gỗ, Hang Sửng Sốt, Hang Bồ Nông hay Hang Trinh Nữ. Mỗi hang động lại gắn với những câu chuyện kì thú khác nhau gợi sự tò mò cho rất nhiều du khách đến tham quan. Đến với Vịnh Hạ Long, bạn sẽ không thể bỏ qua những địa điểm vô cùng thú vị sau đây. Trước tiên là Hòn Gà Chọi hay gọi cách khác là Hòn Trống Mái, cách biển Bãi Cháy tầm 5km. Hòn Gà Chọi có hình dáng như hai con gà lớn với một trống, một mái đang giương đôi cánh đá nhau trên mặt biển xanh. Đây được coi như một hình ảnh biểu tượng của du lịch Hạ Long. Hình ảnh này cũng được đưa vào rất nhiều những tác phẩm nghệ thuật điêu khắc hay tranh ảnh. Đến với Hang Đầu Gỗ, giữa sự tuyệt diệu của thiên nhiên mây trời Hạ Long, du khách sẽ đắm chìm trong vẻ đẹp huyền ảo nơi đây. Cửa hang động có màu xanh lam hình dạng như một con sứa biển, qua 90 bậc đá xây sẽ tới cửa hang. Điểm đặc biệt của hang động chính là trên cao có hàng trăm nhũ đá khổng lồ nhiều hình thù rủ xuống. Truyền thuyết kể rằng: Trong cuộc kháng chiến quân Nguyên Mông, Trần Hưng Đạo đã cho chuẩn bị nhiều cọc gỗ lim để cắm xuống lòng sông Bạch Đằng, tạo ra một trận thủy chiến của lịch sử. Sau trận chiến ấy còn rất nhiều mẩu gỗ còn vương lại vì thế hang động có tên là Đầu Gỗ. Tiếp tục đến với hang động Sửng Sốt, một trong những hang động có cái tên thú vị nhất của Vịnh Hạ Long. Đây là một hang động có kích thước và vẻ đẹp hòn hảo nhất của Vịnh và cũng là nơi có rất nhiều đảo có hình dáng vô cùng thú vị. Vào trong hang động, du khách như được tận hưởng một không gian vô cùng huyền ảo với những chùm thạch nhũ đầy màu sắc, hình dạng. Hang Trinh Nữ có bức tượng người con gái làm bằng đá, nằm xõa mái tóc dài với đôi mắt hướng xa ra khơi với sự chờ đợi. Ngoài ra, động Tam Cung, Mê Cung, Thiên Cung, Kim Quy, Hang Bồ Nâu, Hang Luồn...cũng là những nơi đáng để du khách đến tham quan. Với hàng loạt những hang động và các quần đảo kiến tạo vô cùng lý tưởng, Hạ Long thu hút hàng ngàn khách du lịch trong và ngoài nước mỗi năm. Bên cạnh việc được chiêm ngưỡng vẻ đẹp tôn tạo của những kiệt tác thiên nhiên còn được thư giãn tuyệt đối với những bãi biển nhỏ xinh đẹp nơi đây.
Trên Vịnh Hạ Long, những đảo lớn là nơi cư trú của rất nhiều những loài chim quý hiếm cùng với thảm thực vật nhiệt đới đặc trưng của khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa nơi đây. Đảo Cát Bà là một trong những điểm đến lý thú khi du khách có nhu cầu tham quan hệ sinh thái.Đây là nơi có vườn quốc gia Cát Bà với sự sinh sống của nhiều loài linh trưởng quý hiếm cần được bảo tồn trên thế giới.Trong đó có Voọc Cát Bà, một trong những loài động vật quý hiếm toàn cầu. Với đặc trưng phần lớn là nước ngọt, Vịnh còn là nơi trú ngụ của hơn 1000 loài động vật biển, hơn 160 loại san hô.
Thành phố biển Hạ Long bao gồm hai khu vực chính là khu trung tâm văn hóa chính trị Hòn Gai và khu giải trí du lịch Bãi Cháy.Ngoài ra, nơi đây còn có môt đại bộ phận dân cư sinh hoạt và kiếm sống hoàn toàn trong những làng chài nổi trên biển. Đến Vịnh, tham quan ở những hòn đảo nhỏ, chúng ta có thể khám phá cuộc sống của những người ngư dân chài lưới trên biển với những nét độc đáo vô cùng. Con người nơi đây cũng vô cùng dễ mến, dễ gần. Họ luôn đón tiếp khách du lịch trong và ngoài nước nồng nhiệt và mang tinh thần hiếu khách vô cùng.Đây cũng là nơi tạo ra rất nhiều những cơ hội việc làm, nghề nghiệp cho cư dân vùng miền phát triển kinh tế. Nhờ có Hạ Long, Quảng Ninh đã có những bước tiến đáng kể trong kinh tế, văn hóa đặc biệt là lĩnh vực du lịch mang lại.
Chính vẻ đẹp tuyệt diệu của Vịnh Hạ Long đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận của rất nhiều các tác giả sáng tác trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật...Xuân Diệu đã có những lời thơ đầy cảm xúc với thi phẩm "Chào Hạ Long":
"Ta chào ngươi, Hạ Long nghìn vạn đảo
Vạn hòn gieo trên sóng biếc chập chùng;
Bia biển trời với đá xinh kỳ ảo
Dựng muôn đời ca vẻ đẹp non sông!"
Hay trong "Vịnh Hạ Long", nhà thơ Phan Duy Kha cũng từng viết:
"Đây hòn Trống Mái, nọ Lư Hương
Biển hiện dần lên, phẳng lặng sương
Chưa đến Thiên Cung, còn Sửng Sốt
Hạ Long mờ ảo hiện trong sương".
Hạ Long cũng trở thành cảm hứng của rất nhiều nhạc sĩ sáng tác những ca khúc bất hủ đi cùng năm tháng. Đó là ca khúc "Hạ Long thần tiên" do nhạc sĩ Vũ Đức Tạo sáng tác, "Huyền thoại Hạ Long" (Xuân Nhật). "Hạ Long sớm" (Vũ Việt Hồng), "Đêm nằm nghe biển hát" (Lê Đăng Vệ), "Hạ Long biển nhớ" (Đỗ Hòa An), "Mái đình làng biển" (Đỗ Cường)...Hạ Long cũng trở thành đề tài trong những bức hình đầy nghệ thuật qua ống kính của các nhiếp ảnh gia trong và ngoài nước cũng như các họa sĩ.
Tổng cục Du lịch bình chọn Vịnh Hạ Long dẫn đầu danh sách điểm đến hàng đầu Việt Nam năm 2018 bên cạnh Sun World Bà Nà Hill, Vinpearl Nha Trang...Hạ Long đã, đang và sẽ là điểm đến vô cùng lý tưởng của các du khách bởi những giá trị vĩnh cửu tại nơi đây, góp phần quan trọng trong việc phát triển nền kinh tế với tiềm năng du lịch biển. Nhờ sự quan tâm, đầu tư và tôn tạo từ các cấp lãnh đạo chinh quyền, Hạ Long đang là một trong những điểm đến thú vị.Hạ Long xứng đáng với tên gọi "thành phố Rồng" thức giấc của thời đại.