Các phép so sánh : + Tóc bà trắng tựa như bông
+ Huyện bà như giếng cạn xong lại đầy.
+ Tổ Quốc tôi như một con tàu
+ Con sông Đà tuôn dài như một áng
tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa
ban, hoa gạo và cuồn cuộn khói núi Mèo đốt nương xuân
Cảm nhận :
Tổ quốc tôi như một con tàu,
Mũi thuyền ta đó- mũi Cà Mau. 
Hai câu thơ đã được điệp đi điệp lại, nhằm nhấn mạnh vị trí của Cà Mau trên dánh hình Việt Nam: nếu đất nước là con tàu thì Cà Mau chính là mũi của con tàu ấy. Mũi tàu luôn đi trước, luôn hứng chịu gian lao thử thách trước và rẽ sóng mở đường cho thân. Và Cà Mau cũng thế… Xuân Diệu cũng như bao người Việt Nam luôn đau đớn trăn trở khi đất nước bị chia cắt, trước cảnh “Sông Bến Hải bên bồi bên lở; Cầu Hiền Lương bên nhớ, bên thương”. Qua hai câu thơ trên, ta thấy được Xuân Diệu đã cảm nhận được sử vẹn toàn của tổ quốc một cách giản dị mà cụ thể. Tác giả đả viết bài thơ này trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội và kháng chiến chống Mỹ. Cuộc kháng chiến chống Pháp đã kết thúc thắng lợi, miền Bắc bước vào xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trước hiện thực sôi động đó, với sự nhạy cảm, lòng tin yêu cuộc đời mới, thơ Xuân Diệu có sự vươn lên mạnh mẽ, đề cập đến nhiều vấn đề trong cuộc đời mới. Và bài Mũi Cà Mau là một minh chứng rõ rệt. Tác giả dù đang ở trái tim của tổ quốc- là miền Bắc, vẫn không quên hướng tới mảnh đất Cà Mau xa xôi nằm ở phía tận cùng của đất nước… Đó ắt hẳn là vì quan điềm của nhà thơ: cả đất nước Việt Nam là một con tàu thống nhất!