Gia đình: Nguyễn Du sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống văn hóa, nhiều người học cao, đỗ đạt và làm quan to. Ông may mắn được tiếp nhận văn hóa ở nhiều vùng quê khác nhau (đó là một tiền đề thuận lợi hun đúc một thiên tài dân tộc).

Cuộc đời: Bản thân Nguyễn Du có năng khiếu và rất yêu văn học. Khi thơ ấu và niên thiếu, ông sống tại Thăng Long trong gia đình phong kiến quý tộc (Nguyễn Du mồ côi cha mẹ sâm, sông cùng anh trai là Nguyễn Khản – cùng cha khác mẹ, giữ một chức quan to trong triều). Thời gian này, Nguvễn Du có điều kiện dùi mài kinh sử và tiếp xúc với cuộc sống phong lư, xa hoa của giới quý tộc. Khi trưởng thành, đất nước biến động, ông lưu lạc đó đây; khi làm quan cho nhà Nguyễn ông được cử đi sứ sang Trung Quốc. Cuộc đời đã cho ông nhiều kinh nghiệm để nâng cao tầm nhìn, tầm khái quát tư tưởng xã hội và thân phận con người trong sáng tác.

Nguyễn Du không chỉ là người có năng khiếu bẩm sinh, ham học, có vốn hiểu biết sâu rộng, từng trải mà quan trọng trong ông có một trái tim nhân hậu, giàu yêu thương, nặng tình đời, tình người. Điểu đó đã được thể hiện trong các sáng tác của ông, đặc biệt là Truyện Kiều. Đoạn kết cho tác phẩm, ông đã bày tỏ quan điểm và cách nhìn của mình về cuộc đời: “Có tài mà cậy chữ tài/ Chữ tài liền với chữ tai một vần/ Đã mang lấy nghiệp vào thân Cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa / Thiện căn ở tại lòng ta / Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”. Mộng Liên Đường trong lời tựa Truyện Kiều thấu hiểu tấc lòng của thi nhân mà viết: “Lời văn tả ra như hình máu chảy ở đầu ngọn bút, nước mắt thấm trên tờ giấy, khiến ai đọc củng phải thấm thìa, ngậm ngùi, đau đớn đến đứt ruột. Tô’ Như tử dụng tâm đã khổ, tự ...