Nhắc đến Sa Pa, ta nghĩ ngay đến một khu du lịch nghỉ mát lớn của cả nước. Và vì thế, nhắc đến Sa Pa là nhắc đến sự nghỉ ngơi, hưởng thụ. Nhưng với “Lặng lẽ Sa Pa”, Nguyễn Thành Long đã cho ta biết đến một Sa Pa hoàn toàn ngược lại: Sa Pa với những con người đang miệt mài lao động ngày đêm cống hiến cho đất nước. Nhân vật anh thanh niên trong tác phẩm là một người tiêu biểu trong số đó. Anh đã để lại trong lòng người đọc một niềm yêu mến và cảm phục sâu sắc.

Không yêu mến, cảm phục sao được một con người cởi mở, thân thiện, ngăn nắp... và đặc biệt là say mê, yêu quý và có trách nhiệm với công việc của mình như thế!

Mở đầu tác phẩm, anh hiện lên qua câu chuyện của bác lái xe với người họa sĩ già và cô kĩ sư trẻ. Đó là một thanh niên hai mươi bảy tuổi, một mình làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao hơn hai ngàn mét. Nhưng trước hết, điều gây ấn tượng mạnh cho độc giả là chuyện "thèm người" của anh chàng "cô độc nhất thế gian" kia. Không phải anh ta "sợ người" mà lên làm việc ở đây, trái lại, anh ta từng chặt cây ngáng đường ngăn xe dừng lại để được gặp người "nhìn trông và nói chuyện một lát".

Lên đỉnh Yên Sơn, người họa sĩ và cô kĩ sư được gặp một con người "tầm vóc nhỏ bé, nét mặt rạng rỡ". Anh ta sống trong "một căn nhà ba gian, sạch sẽ, với bàn ghế, sổ sách, biểu đồ, thống kê, máy bộ đàm. Cuộc đời riêng của anh thanh niên thu gọn lại một góc trái gian với chiếc giường con, một chiếc bàn học, một giá sách". Sự cô độc không làm anh trở nên cộc cằn, cẩu thả. Trái lại, nó càng làm nổi bật những đức tính hiếm có ở chàng trai trẻ này. Một cuộc sống giản dị, ngăn nắp của một người yêu đời, say mê công việc và không có vẻ gì của sự buồn chán. Anh nồng nhiệt chào đón những người khách bất ngờ của mình; cởi mở giới thiệu về công việc, ngợi ca những người bạn cũng đang say mê miệt mài với công việc ở Sa Pa. Lòng yêu người của anh đã được thể hiện phần nào ở những chi tiết trước đó: đào củ tam thất biếu vợ bác lái xe, “thèm người” đến mức hạ cây ngang đường để xe dừng lại mà nói chuyện với mọi người dăm ba phút... nhưng những người khách mới vẫn không khỏi xúc động về những gì anh mang tới cho họ. Khi hai người khách trở về, ngoài những quả trứng “của nhà có được” anh còn tặng họ cả những bông hoa rực rỡ. Hoá ra anh cũng vô cùng mộng mơ và lãng mạn!

Nhưng không dừng lại ở đó, anh tiếp tục khiến người đọc cảm động, ngạc nhiên và khâm phục về những gì anh nghĩ về công việc và những gì anh đã làm đã hiến dâng cho cuộc sống.

Anh là một chàng thanh niên, đã hai mươi bảy tuổi nhưng chưa có người yêu. Anh chấp nhận rời xa cuộc sống đô thị ồn ào, rời xa gia đình để gắn bỏ với công việc. Một công việc phức tạp, vất vả: "đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hàng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu". Qua những lời tâm sự của anh về công việc ta đã phần nào hình dung được sự khó khăn, nguy hiểm của công việc. Chẳng những phải dậy đúng giờ “ốp” - vốn vẫn rất thất thường - mà phải đối mặt với những khắc nghiệt của thời tiết của thiên nhiên: gió, bão, tuyết, hoang thú,... Và đáng sợ hơn nữa là sự cô độc. Cùng với áp lực công việc, cái đó có thể giết chết con người bằng bệnh trầm cảm, tự kỉ nhưng anh thanh niên đã chiến thắng tất cả để giữ được một trái tim ấm áp, một tinh thần lạc quan, yêu đời. Anh triết lí về công việc của mình: "khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được?". Được làm việc có ích đối với anh thế là niềm vui. Hơn nữa công việc của anh gắn liền với công việc của bao anh em đồng chí khác ở những điểm cao hơn hoặc thấp hơn. Người hoạ sĩ đã thấy bối rối khi bất ngờ được chiêm ngưỡng một chân dung đẹp đẽ đến thế: "bắt gặp một con người như anh là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chăng đường dài". Còn cô kĩ sư, với cô cuộc sống của người thanh niên là "cuộc sống một mình dũng cảm tuyệt đẹp", anh mang lại cho cô "bó hoa của những háo hức và mơ mộng ngẫu nhiên". Và người đọc, chắc hẳn cũng có những cảm nhận như thế về nhân vật đặc biệt này.

Cùng với những người kĩ sư trồng rau, nhà khoa học nghiên cứu sét,... anh thanh niên đã trở thành biểu tượng cho những con người đang hăng say lao động cống hiến sức mình cho Tổ quốc. Ra đời năm 1970, giữa lúc miền Bắc đang hăng say sản xuất để chi viện cho miền Nam đánh Mĩ, nhân vật anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa” đã thực sự trở thành biểu tượng cho những anh hùng lao động đồng thời động viên, cổ vũ tinh thần lao động, sản xuất của nhân dân miền Bắc.

Nhân vật anh thanh niên trong truyện ngắn của Nguyễn Thành Long đã để lại trong lòng người đọc những tình cảm thật tốt đẹp. Hình ảnh của anh đã và đang động viên thế hệ trẻ hôm nay tiếp tục noi gương để đi theo bước chân dũng cảm, cao đẹp của cha anh ngày trước.

Bom đạn chiến tranh đã tàn phá tất cả: nhà cửa, cây cối, tính mạng con người...Duy chỉ có một thứ mà nó sẽ chẳng lấy đi đc dù cho chiến tranh có khốc liệt đến đâu, đó là tình yêu làng, yêu nước sâu đậm của ng`nông dân ta. Và cái tình cảm thiêng liêng ấy đã đc Kim Lân khắc họa rõ nét wa nhân vật ông Hai trong truyện ngắn "Làng" của ông. Bằng ngòi bút mộc mạc nhưng cũng không kém phần tài tình, Kim Lân đã xây dựng nên một ông Hai tiêu biểu cho người nông dân Việt.

Xuất thân từ nông dân nên những trang viết của ông đều viết về ng` nông dân và nông thôn. Nông thôn trong tác phẩm hiện lên wa cảnh vật và con ng`. "Làng đc viết trong thời kì cuộc kháng chiến chống Pháp diễn ra mạnh mẽ nhất. Trong đó ông Hai nổi lên với tình yêu làng, yêu nc tha thiết. Ông ở làng chợ Dầu và ông vô cùng tự hào về làng ông. Khi có lệnh của cấp trên buộc gia đình ông phải tản cư thì ông ko chịu, nhất quyết đòi ở lại chiến đấu với anh em nhưng cấp trên h0k cho phép. Phải đi tản cư là niềm đau xót đối ông. Ở nơi ở mới, đi đến đâu ông cũng khoe về cái làng chợ Dầu với tinh thần chiến đấu anh dũng. Ông rất hãnh diện về làng và đang vui mừng vì những chiến tích của quân và dân ta thì ông lại hoàn toàn sụp đổ trước tin làng chợ Dầu theo Tây từ miệng ng` đàn bà tản cư. Ông đang ở đỉnh cao của sự hạnh phúc thì ngay tắp lự bị rơi xuống hố sâu của sự tuyệt vọng. Ông bàng hoàng, sửng sốt khi nghe tin dữ ấy:"Cổ họng ông lão nghẹn ắng cả lại, da mặt tê rân rân, tưởng chừng như ko thở đc nữa". Ông cố ko tin đó là sự thật, cứ hỏi đi hỏi lại ng` đàn bà ấy nhưng bà ta khẳng định chắc nịch rằng mình mới ở dưới ấy lên và còn nói cả thằng chánh Bệu nữa khiến ông ko thể ko tin. Lúc này ông như tuyệt vọng hoàn toàn. Ông cố lảng ra về bằng 1 câu nói bâng quơ để che dấu tâm trạng của mình:"Hà, nắng gớm, về nào..." nhưng chính sự tủi hổ đã khiến ông cuối gầm mặt xuống mà đi. Về đến nhà, ông nằm vật ra giường, nước mắt túa ra thể hiện nỗi đau xót cực độ đag dằn xé trong ông. Ông nhìn mấy đứa con mà tủi thân:"Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị ng` ta rẻ rúng đấy ư?". Trong cơn tức giận, ông thực sự căm phẫm những ng` đã ở lại làng, nắm chặt hai tay, ông rít lên:"Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng j` vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nc để nhục nhã thể này". Suốt cả ngày hôm ấy, ko khí u ám, nặng nề bao trùm cả gia đình ông. Trong nhà ko 1 tiếng nói, tiếng cười của trẻ con mà chỉ tràn đầy sự nhục nhã u buồn. Suốt đêm ông Hai ko ngủ, lăn qua lăn lại bởi cái tin đồn đã trở thành nỗi ám ảnh trong tâm trí ông Hai khiến ông ko thể bước chân ra khỏi nhà. "Một nhóm ng` nói chuyện ông cũng để ý, dăm vài tiếng cười xa xa cũng làm ông chột dạ. Thôi rồi, ng` ta lại nói đến chuyện ấy rồi".Ông càng bế tắc hơn khi bà chủ nhà đuổi gia đình ông đi vì chẳng ai chức chấp Việt gian cả.ĐI thì đi đâu bây giờ, hay là về làng. Cái ý nghĩ ấy vừa đc nhen nhóm thì ngay lập tức bị xóa bỏ đi ý định dứt khoát của ông lão:"Về làng tức là bỏ khánh chiến, bỏ cụ Hồ. Ko, làng thì yêu thật nhưng làng theo Tây thì phải thù".1 ng` luôn tự hào, khoe khoang về làng như ông mà lại có ý nghĩ như vậy chứng tở tình yêu nc' rộng lớn, bao trùm và chi phối cả tình yêu làng trong ông. Tâm trạng ông đang xảy ra cuộc xung đột nội tâm gay gắt. Càng đau khổ tuyệt vọng, ông càng bế tắc. Chẳng bik tâm sự cùng ai, ông đã bày tỏ lòng thủy chung, gắn bó với cách mạng, với cụ Hồ qua những lời thủ thỉ cùng thằng con út. Nói với con mà như ông đang minh oan cho bản thân mình. Ông căm phẫm những ng` đã ở lại làng, xấu hổ vì mình là ng` làng Việt gian. Đây có thể coi như là đoạn cảm động nhất đc KL xây dựng rất thực. Nó thể hiện đc tình yêu làng, yêu nc' rực cháy trong ông Hai. Thật bất ngờ cảnh đau buồn ủ rủ của ông Hai đc rũ bỏ để trở về với tâm trạng vui tươi thường ngày khi nghe tin làng chợ Dầu theo Tây đc cải chính. Điều này thể hiện rất rõ qua ánh mắt hấp háy, miệng nói bô bô, ăn mặc chỉnh tề, mùa quà về cho con của ông Hai. Ông lại tiếp tục đi khoe về làng của mình và khoe"Tây nó đốt nhà tôi rồi". Đối với ng` nông dân, căn nhà là cả 1 cơ nghiệp nhưng khi nó bị Tây đốt, ông Hai h0k hề tiếc nuối mà còn rất hồ hơi bởi nó là minh chứng hùng hồn cho gai đình ông h0k phải là Việt gian. Trong sự cháy rụi của ngôi nhà có sự hồi sinh của làng chợ Dầu và tin đồn ấy cũng theo ngôi nhà cháy đi mất. Đoạn này thể hiển cảm xúc và đau thương về tấm lòng của ng` nông dân yêu làng yêu nc'. Họ sẵn sàng hi sinh tất cả để góp phần vào chiến đấu giải cứu dân tộc. Tất cả đã đcmiêu tả rất thực, rất cảm động bằng ngô ngữ độc thoại, đối thoại và đặc biệt là độc thoại nội tâm. Chủ đề về ng` nông dân và chiến tranh là một chủ đề không mới nhưng với Kim Lân, ông đã xây dựng 1 tượng đài sừng sững về ng` nông dân yêu làng yêu nc' và tinh thần kháng chiến cao.

Tác phẩm "Làng" không chỉ nêu bật đc tình yêu làng yêu nước sâu sắc mà còn thể hiện rất rõ chiều sâu trong tâm hồn của ng` nông dân đc Kim Lân miêu tả sinh động. Qua đây ta thấy KL rất am hiển về ng` nông dân và có thể nói, KL là nhà văn của nông dân.

Tâm trạng ông Hai khi nghe tin làng theo giặc:

- Khi nghe tin xấu ông Hai sững sờ,xấu hổ, uất ức: “cổ ông lão nghẹn ắng hẳn lại,da mặt tê rân rân. Ông lão lặng đi tưởng như không thở được”. Từ đỉnh cao của niềm vui,niềm tin ông Hai rơi xuống vực thẳm của sự đau đớn, tủi hổ vì cái tin ấy quá bất ngờ. Khi trấn tĩnh lại được phần nào,ông còn cố chưa tin cái tin ấy. Nhưng rồi những người tản cư đã kể rảnh rọt quá, lại khẳng định họ “vừa ở dưới ấy lên” làm ông không thể không tin. Niềm tự hào về làng thế là sụp đổ,tan tành trước cái tin sét đánh ấy. Cái mà ông yêu quí nhất nay cũng đã quay lưng lại với ông. Không chỉ xấu hổ trước bà con mà ông cũng tự thấy ông mất đi hạnh phúc của riêng ông,cuộc đời ông cũng như chết mất một lần nữa.

-Từ lúc ấy trong tâm trí ông Hai chỉ còn có cái tin dữ ấy xâm chiếm,nó thành một nỗi ám ảnh day dứt. Nghe tiếng chửi bọn Việt gian, ông“cúi gằm mặt mà đi”. Về đến nhà ông nằm vật ra giường rồi tủi thân nhìn lũ con “nước mắt ông lão cứ giàn ra”. Bao nhiêu điều tự hào về quê hương như sụp đổ trong tâm hồn người nông dân rất mực yêu quê hương ấy. Ông cảm thấy như chính ông mang nỗi nhục của một tên bán nước theo giặc, cả các con ông cũng sẽ mang nỗi nhục ấy.

- Suốt mấy ngày ông không dám đi đâu. Ông quanh quẩn ở nhà,nghe ngóng tình hình bên ngoài. “Một đám đông túm lại, ông cũng để ý, dăm bảy tiếng cười nói xa xa,ông cũng chột dạ. Lúc nào ông cũng nơm nớp tưởng như người ta đang để ý, người ta đang bàn tán đến “cái chuyện ấy”. Thoáng nghe những tiếng Tây, Việt gian, cam – nhông… là ông lủi ra một nhà,nín thít. Thôi lại chuyện ấy rồi!”

- Ông Hai rơi vào tình trạng bế tắc, tuyệt vọng khi nghĩ tới tương lai. Ông không biết đi đâu, về làng thi không được, vì về làng lúc này là đồng nghĩa với theo Tây,phản bội kháng chiến. Ở lại thì không xong, vì mụ chủ nhà đã đánh tiếng xua đuổi.Còn đi thi biết đi đâu bởi ai người ta chưa chấp dân làng Chợ Dầu phản bội. Nếu như trước đây , tình yêu làng và tình yêu nước hòa quyện trong nhau thì lúc này, ông Hai buộc phải có sự lựa chọn.Quê hương và Tổ quốc,bên nào nặng hơn? Đó không phải là điều đơn giản vì với ông, làng Chợ Dầu đã trở thành một phần của cuộc đời, không dễ gì vứt bỏ; còn cách mạng là cứu cánh của gia đình ông, giúp cho gia đình ông thoát khỏi cuộc đời nô lệ. Cuối cùng, ông đã quyết định: “Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù”. Như vậy, tình yêu làng dẫu có thiết tha, mãnh liệt đến đâu cũng không thể mãnh liệt hơn tình yêu đất nước. Đó là biểu hiện vẻ đẹp trong tâm hồn của con người Việt Nam, khi cần họ sẵn sàng gạt bỏ tình cảm riêng tư để hướng tới tình cảm chung của cả cộng đồng.

- Để ông Hai vợi bớt nỗi đau đớn,dằn vặt trong lòng và yên tâm về quyết định của mình, tác giả đã cho nhân vật trò chuyện với đứa con út(thằng cu Húc), giúp ông bày tỏ tình yêu sâu nặng với làng Chợ Dầu(nhà ta ở làng Chợ Dầu),bày tỏ tấm lòng thủy chung son sắt với kháng chiến, với Cụ Hồ(chết thì chết có bao giờ dám đơn sai). -> Đó là một cuộc trò chuyện đầy xúc động. Nỗi nhớ quê, yêu quê, nỗi đau đớn khi nghe tin quê hương theo giặc cứ chồng chéo đan xen trong lòng ông lão. Nhưng trong ông vẫn cháy lên một niềm tin tưởng sắt đá, tin tưởng vào Cụ Hồ, tin tưởng vào cuộc kháng chiến của dân tộc. Niềm tin ấy đã phần nào giúp ông có thêm nghị lực để vượt qua khó khăn này. Dường như ông Hai đang nói chuyện với chính mình, đang giãi bày với lòng mình và cũng như đang tự nhắc nhở: hãy luôn “Ủng hộ Cụ Hồ Chí Minh”. Tình quê và lòng yêu nước thật sâu nặng và thiêng liêng.

=> Đau khổ tột cùng khi nghe tin làng mình theo giặc nhưng tấm lòng thủy chung, son sắt với cuộc kháng chiến thì vẫn không hề thay đổi.