Một loạt các phương thức văn hóa - trong việc chế tạo công cụ, chế độ ăn uống, nơi ở, và có thể cả sắp xếp xã hội và biểu hiện tinh thần - nảy sinh khi con người thích nghi với các vùng địa lý và khí hậu khác nhau và cơ sở dữ liệu kiến ​​thức ngày càng tăng. Các trang web từ khắp nơi trên thế giới hiển thị các mô hình di cư theo mùa và khai thác hiệu quả nhiều loại thực phẩm động vật và thực vật. Các nhà khảo cổ nhận ra 5 truyền thống chế tạo công cụ cơ bản đã phát sinh và thường cùng tồn tại từ hơn 2,5 triệu năm trước cho đến gần quá khứ: (1) truyền thống chopper còn được gọi là Oldovan - được tìm thấy ở Châu Phi, sản xuất các công cụ chặt thô và các công cụ vảy đơn giản; (2) truyền thống birace hoặc handaxe, được tìm thấy ở châu Phi, tây và nam châu Âu, và nam Á, sản xuất rìu tay nhọn bị mẻ cả hai mặt để cắt; (3) truyền thống vẩy, được tìm thấy ở châu Phi và châu Âu, sản xuất các công cụ cắt và vẩy nhỏ: (4) truyền thống lưỡi cắt, một đặc điểm công nghệ hiệu quả hơn của thời kỳ đồ đá cũ trên, được tìm thấy trên khắp Âu Á đến Siberia và bắc Phi, sản xuất nhiều lưỡi dao có thể sử dụng được từ một viên đá đơn lẻ, và (5) truyền thống vi mô, được tìm thấy trên khắp thế giới sinh sống, sản xuất các công cụ nhỏ chuyên dụng để sử dụng làm điểm phóng, khắc vật liệu mềm hơn và chế tạo các công cụ phức tạp hơn.
Bằng chứng sơ sài vẫn còn cho các giai đoạn trong việc tăng cường kiểm soát đối với môi trường. Lửa đã được sử dụng để sưởi ấm và nấu ăn bởi 465.000 BP ở W France. Những ngọn giáo bằng gỗ bốc cháy, có trọng lượng và được đặt bằng những lưỡi dao nhỏ bằng đá đã được những thợ săn tầm cỡ ở Đức chế tạo cách đây 400.000 năm. Các công cụ nạo vét tìm thấy ở một số địa điểm nhất định (200.000-30.000 BP ở Châu Âu Bắc Phi, Trung Đông và Trung Á) gợi ý cách xử lý da cho quần áo. Vào thời điểm Australia được định cư, tổ tiên loài người đã học cách lái thuyền trên vùng nước mở. Các công cụ bằng xương sớm nhất được tìm thấy cho đến nay đã được phát triển cách đây 80.000 năm ở lưu vực sông Congo bởi các ngư dân, những người đã tạo ra phương tiện đánh cá tinh vi để bắt cá da trơn khổng lồ.
Tổ tiên của loài người ban đầu bao gồm các nghệ sĩ và nhạc sĩ. Khoảng 60.000 năm trước, những người nhập cư sớm nhất đến Úc đã chạm khắc và vẽ các thiết kế trừu tượng trên đá. Hội họa và trang trí phát triển mạnh mẽ, cùng với điêu khắc đá và ngà voi, từ 30.000 năm trước Công nguyên ở Châu Âu; hơn 200 hang động, chủ yếu ở Nam Pháp và Bắc Tây Ban Nha, cho thấy những ví dụ đáng chú ý về bức tranh tường tự nhiên. Các ví dụ khác đã được tìm thấy ở Châu Phi. Những nghi thức phản tôn giáo được gợi ý bởi những tác phẩm này, và bằng chứng về nghi lễ chôn cất. Nhiều loại nhạc cụ bao gồm cả sáo xương với các lỗ khoan chính xác đã được tìm thấy ở các địa điểm thuộc thời kỳ đồ đá cũ (đầu thời đại đồ đá) cách đây khoảng 40.000-80.000 năm trước Công nguyên.

2. Cái nôi cận Đông. Nếu lịch sử bắt đầu bằng chữ viết, chương đầu tiên đã mở ra ở Mesopotamia, thung lũng sông Tigris-Euphrates. Người Sumer đã sử dụng những viên đất sét có in hình để lưu giữ những kỷ lục sau 4.000 năm trước Công nguyên. Chữ viết hình nêm (hình nêm) được phát triển vào năm 3000 trước Công nguyên như một bảng chữ cái đầy đủ âm tiết. Các dân tộc láng giềng đã chuyển thể kịch bản sang ngôn ngữ của họ. Cuộc sống của người Sumer làm trung tâm, từ 4.000 năm trước Công nguyên, trên các thành phố lớn (Eridu, Ur, Uruk, Nippur, Kish và Lagash) được tổ chức xung quanh các đền thờ và các cơ quan tư tế, với các đồng bằng xung quanh được tưới bởi các công trình thủy lợi rộng lớn và hoạt động bằng máy cày kéo. Thuyền buồm, xe có bánh, bánh xe của thợ gốm và lò nung đã được sử dụng. Đồng được nấu chảy và tôi luyện từ 4000 năm trước Công nguyên; đồ đồng không được sản xuất sau đó. Quặng cũng như đá quý và kim loại, được thu thập thông qua việc buôn bán bằng tàu và xe đường dài. Sắt được sử dụng từ năm 2000 trước Công nguyên. Việc luyện sắt được cải tiến, một phần do người Hittite phát triển, đã trở nên phổ biến vào năm 1200 trước Công nguyên.
Vị thế thống trị chính trị của người Sumer đã được truyền qua giữa các thành phố và các triều đại vua của họ. Những người nói tiếng Semit, với nền văn hóa bắt nguồn từ người Sumer, đã thành lập một loạt các triều đại cai trị ở Lưỡng Hà và các khu vực lân cận trong gần 1.800 năm; trong số họ có người Akkadia (đầu tiên dưới thời Sargon I, khoảng năm 2350 trước Công nguyên), người Amorit (có luật pháp, được hệ thống hóa) bởi Hammurabi, khoảng năm 1792-1750 trước Công nguyên, có sự tương đồng trong Kinh thánh), và người Assyria, với sự cai trị của người Hittite, Kassites và Mitanni. Việc học của người Lưỡng Hà, được duy trì bởi những người ghi chép và được bảo quản trong các thư viện rộng lớn, đã được định hướng thực tế. Những tiến bộ trong toán học liên quan đến xây dựng, thương mại và quản trị. Danh sách các hiện tượng thiên văn, thực vật, động vật và đá được lưu giữ; văn bản y tế liệt kê các bệnh và cách chữa trị bằng thảo dược. Người Sumer thờ các vị thần nhân hình đại diện cho các lực lượng tự nhiên, chẳng hạn như Anu, thần của trời, và Enlil (Ea), thần nước. Đồ tế lễ được thực hiện tại các ngôi đền có bậc thang khổng lồ ziggurat.
Khu vực Syria-Palestine, nơi có một số di tích đô thị tốt nhất (Jericho, 7000 TCN) và của nền văn minh Ebla mới được phát hiện gần đây (năm 2500 TCN), trải nghiệm văn hóa và chính trị Ai Cập cùng với Lưỡng Hà. Bờ biển Phoenicia là một trung tâm thương mại đang hoạt động. Một bảng chữ cái phiên âm đã được phát minh ở đây trước năm 1600 trước Công nguyên. Nó trở thành tổ tiên của nhiều bảng chữ cái khác.