Việt Nam ta nổi tiếng với nhiều danh lam thắng cảnh được hình thành dưới bàn tay của thiên nhiên, tạo hóa như: vịnh Hạ Long, Ngũ Hành Sơn,……Tiêu biểu trong số đó phải kể đến hệ thống hang động đẹp, kỳ vĩ của vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng _ di sản thiên nhiên thế giới, lập được nhiều kỷ lục thế giới như hang Sơn Đoòng, động Vòm,….Hang động nằm trong những hang động đẹp nhất, rộng nhất thế giới phải kể đến “ kỳ quan đệ nhất động” động Phong Nha.

Động Phong Nha là một trong những danh thắng tự nhiên thuộc hệ thống hang động của vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng nằm tại huyện Bố Trạch, và Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, cách thành phố Đồng Hới khoảng 50km về phía Tây Bắc, cách thủ đô Hà Nội khoảng 500 km về phía nam. Để đến được động Phong Nha ta phải xuống bến thuyền đi qua con sông Son là tiến vào cửa hang động. Tuy động Phong Nha được hình thành do những kiến tạo địa chất xảy ra trong lòng dãy núi đá vôi Kẻ Bàng. Hệ thống đứt gãy chằng chịt trên mặt đá vôi đã tạo điều kiện cho nước dễ thấm vào các khối đá vôi. Sự xâm thực đã gặm mòn, hòa tan, rửa trôi đá vôi trong hàng triệu năm. Nơi đây còn tìm thấy những vết tích, văn tự khắc trên vách đá bằng ngôn ngữ Chăm Pa cổ cho thấy động Phong Nha được người Chăm phát hiện từ thời xa xưa khi vùng đất này còn thuộc Vương quốc Chăm Pa và từng là nơi vua Hàm Nghi trú ngụ trong thời kỳ thực hiện chiếu Cần Vương kháng chiến chống thực dân Pháp. Để đến động Phong Nha ta có thể đi theo hai con đường. Một là xuống bến thuyền đi theo dòng sông Son, hai là ngược dòng sông Gianh đến đoạn sông Gianh gặp sông Son rồi cứ theo sông Son mà vào động.

Có thể nói, đến với động Phong Nha ta như lạc vào thế giới thần tiên mang vẻ đẹp độc đáo, kỳ vĩ, nên thơ. Phong Nha dài 7.729 m, có 14 hang, có dòng sông ngầm dài 13.969 m. Các thạch nhũ trong động trải qua hàng triệu năm kiến tạo từ nước có hòa tan đá vôi, từ đó tích tụ thành những hình tượng lạ mắt như hình sư tử, hình ngai vàng, hình đức Phật v.v. Nơi đây được chia làm hai động : động khô và động nước. Ở động nước, nơi đây gồm ba hang: Bi Ký, Cô Tiên, Cung Đình với những thạch nhũ nhiều màu sắc, hình dáng và nét hùng vĩ của những buồng, hành lang đá vôi phủ đầy thạch nhũ. Tiếp đến là động khô, nổi bật nhất ở nơi đây phải kể đến hang Tiên Sơn, là chỉnh thể thống nhất với động Phong Nha, tọa lạc ở độ cao khoảng 200m trên trần động Phong Nha, động Tiên Sơn có chiều dài là 980m và không ăn chung với động Phong Nha. Để lên hang Tiên Sơn, ta phải men theo vách núi quanh co uốn lượn, nơi đây mang một vẻ hoang sơ, kỳ vĩ với nhiều nhũ đá rủ xuống, nhiều măng đá “mọc” từ dưới lên tạo thành các hình thù kỳ lạ. Theo các nhà khoa học thuộc Hội hang động Hoàng gia Anh, động này được kiến tạo cách đây hàng chục triệu năm, khi một dòng nước chảy qua quả núi đã đục rỗng, bào mòn núi đá vôi Kẻ Bàng. Sau đó, do địa chất thay đổi, khối đá vôi đổ sụp, chặn dòng chảy và làm nên động khô Tiên Sơn.. Ngoài ra động khô còn nổi tiếng với động Thiên Đường “hoàng cung trong lòng đất”, là một trong những trong những kỳ quan tráng lệ và huyền ảo bậc nhất thế giới, được coi là hang động khô dài nhất thế giới, có có chiều dài 31,4km, chiều rộng dao động từ 30 đến 100m, nơi rộng nhất 150m và có chiều cao từ đáy lên trần động khoảng 60m. Những thạch nhũ ở nơi đây có nhiều hình thù hơn động nước Phong Nha. Một trong những nhánh hang thuộc hệ thống động Phong Nha nằm trên sông Chày tên là Hang Tối có cửa hang rộng 20 mét, cao 40m, vừa là hang nước, vừa là hang khô với chiều dài 5.258m, cao 80m, tên gọi của hang là do đoàn thám hiểm hang động Hoàng gia Anh khi đến thám hiểm vào năm 1990 và 1992 đặt bởi bên trong hang “ánh sáng tối” như đặc quánh lại tưởng như có thể chạm vào được.

Ta có thể thấy vẻ đẹp của động Phong Nha mang nét rất riêng mà không nơi nào có được, chính vì thế mà nó có những giá trị đặc sắc như giá trị về khảo cổ, lịch sử, văn hóa cũng như giá trị về du lịch với nguồn lợi nhuận to lớn từ những lượng khách tứ phương đổ về vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng để thăm động. Với những giá trị ấy, động cần được bảo tồn, duy trì và phát triển nếu không nơi đây sẽ chịu sự tàn phá từ thiên nhiên và từ việc khai thác không kế hoạch mà bị hủy hoại, giữ gìn vẻ đẹp thiên nhiên hang động nơi đây chính là giữ lại những nét đẹp đặc trưng của thiên nhiên Việt Nam tới những thế hệ nay và mai sau.