Chúng ta đều biết, trước khi có các phương tiện nghe nhìn, sách là con đường lớn nhất để con người tiếp cận thông tin, văn hóa, tri thức. Đọc sách là một trong những cách thức giúp con người thư giãn, tích lũy kiến thức, tăng cường khả năng tư duy. Thế nhưng hiện nay, hình như mọi người có vẻ thờ ơ, lãnh cảm với đọc sách, nhất là giới trẻ. Phải chăng họ nghĩ rất dễ dàng cặp nhật thông tin thông qua các phương tiện nghe nhìn hiện đại thì không cần tới sách nữa? Văn hóa đọc sách đang đứng trước cả cơ hội và thách thức. Cơ hội bởi mỗi chúng ta đều có thể tiếp cận khối lượng tri thức khổng lồ chỉ cần thông qua một thiết bị nghe nhìn đơn giản như chiếc điện thoại smartphone, nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ làm mai một thói quen đọc sách truyền thống vốn có bởi sự lấn át của quá nhiều phương tiện nghe nhìn hấp dẫn. Vậy sẽ có tương lai nào cho văn hóa đọc sách trong kỷ nguyên số?

Khác với vài chục năm về trước, thị trường sách hiện nay vô cùng phong phú về nội dung cũng như hình thức. Chỉ có điều siêu thị sách thì vắng vẻ hơn, thư viện rất nhiều sách nhưng khách thì chỉ đếm trên đầu ngón tay. Vậy nhưng có nhiều cuốn sách được coi là “sách đen” xuất hiện trên thị trường vẫn được giới trẻ truyền tay nhau mải mê đọc. Rồi có những bạn trẻ lại cho rằng đọc sách giấy là lạc hậu. Sẽ là sai lầm khi đa số các bạn trẻ cho rằng bây giờ là thời đại công nghệ thông tin thì phải lên mạng đọc vừa nhanh, vừa dễ, vừa đỡ tốn kém. Các kênh truyền hình thì phát sóng 24/24, đầy ắp phim, ảnh đủ các thể loại, chỉ cần nhấp chuột rà qua các mạng là có thể khai thác được thông tin. Với thực trạng như thế, có lẽ mỗi chúng ta ai cũng băn khoăn cho văn hóa đọc hiện nay.

Internet có khối lượng thông tin phong phú, nhanh và cập nhật nhưng liệu đọc xong các bạn còn đọng lại trong đầu được bao nhiêu, hay chỉ như cơn gió thoảng qua? Bạn có thể nghiên cứu, “nhâm nhi” từng câu, từng chữ mà tác giả gửi gắm vào đó không? Đối với các nhà nghiên cứu khoa học, nhà văn, nhà báo, nhà giáo, sinh viên, học sinh... đọc sách vẫn là một công việc bắt buộc, thường xuyên mà nếu thiếu nó người ta rất khó có chuyên môn tốt, có khối lượng kiến thức đủ rộng để phục vụ công việc. Khi nói đến đọc sách, nhiều nhà văn cũng cho rằng, bản thân hình ảnh thì thoảng qua, chỉ từ ngữ mới đọng lại lâu bền.

Cũng bởi ít đọc, ít cập nhật thông tin qua sách báo, nên vốn văn chương của lớp trẻ bây giờ được đánh giá là hơi “cạn”. Những năm gần đây, sau mỗi đợt chấm thi tốt nghiệp trung học phổ thông và đại học lại rộ lên nhiều câu chuyện về những bài thi với câu văn ngô nghê, những cột mốc lịch sử bị sai lệch... đang gióng lên hồi chuông về văn hóa đọc của giới trẻ hiện nay.

Trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách đóng vai trò rất quan trọng. Sách được coi là chiếc chìa khóa vạn năng mở cửa lâu đài trí tuệ và tâm hồn con người; là người thầy thắp sáng trong ta nguồn tri thức vô biên, dạy chúng ta biết sống và biết hy sinh. Có thể nói, sách chính là người bạn tâm giao chia sẻ mọi nỗi vui, buồn sâu kín của mỗi con người. Đọc sách từ lâu đã trở thành một nhu cầu cần thiết của xã hội loài người trên thế giới.

Thời đại thông tin ngày nay dạy chúng ta phải biết tận dụng cơ hội để nâng cao kiến thức và kỹ năng, phát triển tư duy, giáo dục và rèn luyện nhân cách con người. Sách là nguồn tri thức quý giá mà nhân loại đã trao tặng cho bạn. Nếu như bạn là người không có thói quen đọc sách hằng ngày thì có lẽ bạn đã bỏ qua nhiều lợi ích của việc đọc sách. Thiết nghĩ, mỗi chúng ta nên đọc sách và chọn sách là bạn đồng hành trên con đường hướng đến thành công của mình.

Tùy theo nhu cầu công việc của mỗi người, chúng ta hãy lựa chọn cách đọc và khai thác thông tin phù hợp, không vì quá lệ thuộc công nghệ thông tin mà xa rời văn hóa đọc truyền thống. Hãy biết tranh thủ thời cơ của công nghệ thông tin để khai thác những nội dung mong muốn, cùng phối hợp hài hòa với đọc sách truyền thống chắc chắn sẽ mang lại cho mỗi chúng ta hiệu quả thiết thực cho cuộc sống và sự nghiệp.

Ai cũng biết sách là nguồn tri thức vô tận và vô giá được tích lũy từ hàng ngàn đời nay của nhân loại. Ai cũng biết sách là thành quả lao động của bao con người muôn đời khao khát được trao lại cho thế hệ hôm nay và mai sau nữa những tri thức quý báu, những đúc rút quy luật ngàn đời được đánh đổi bằng bao trải nghiệm mồ hôi, xương máu và bao trăn trở theo nhịp năm tháng… Và ai cũng biết sách chỉ thực sự làm tròn sứ mệnh của mình khi nó được tiếp nhận và tiếp thu một cách có văn hóa…

Đã có nhiều định nghĩa khác nhau về văn hoá đọc sách. Tuy nhiên, dù hiểu theo cách nào thì cũng cần thấy các yếu tố: thói quen đọc sách, cách lựa chọn sách và kỹ năng đọc có vai trò quan trọng để tạo thành văn hoá đọc.  Thế nhưng không ít người hôm nay không có thói quen đọc sách. Họ “để dành” việc đọc sách ấy cho những người trí thức, các nhà văn, nhà khoa học… Hoặc số khác đọc một cách qua loa, những trang sách cứ thế lật đi mà đầu vẫn trống rỗng. Sách có rất nhiều mà không ít người không biết chọn đúng sách để đọc và tìm hiểu. Một số lại chọn đọc sách theo phong trào, không phải do đam mê, không có một chút hiểu biết gì về nội dung cuốn sách mình đang chuẩn bị đọc, cho nên dễ chọn nhầm sách vô thưởng vô phạt, sách có nội dung thiếu văn hoá, không lành mạnh. Vậy nên mới có một nghịch lí trong giới trẻ Việt Nam hiện nay là truyện ngôn tình bán chạy hơn, phổ biến hơn cả những cuốn sách được trao giải Nobel (!!!).

Một xã hội hiện đại đang phát triển, một thế giới của những con người trong thế kỉ bùng nổ công nghệ thông tin đang dần nâng cao nhu cầu hưởng thụ và an nhàn hóa của con người. Cần thứ gì, hầu như bạn đều có thể vịn vào mạng Internet để tìm cho mình! Phải chăng ai đó trong số chúng ta đã từng mặc định cho mình một quan niệm rằng mạng Internet chính là một cuốn “Bách khoa toàn thư” khổng lồ đầy tiện lợi? Và truyền hình, các phương tiện nghe nhìn ngày càng đa dạng, hấp dẫn. Ai đó đã từng cho rằng, truyền hình và các phương tiện nghe nhìn có thể thay thế sách. Có phải vì thế mà sách đã dần mất đi vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của con người thời đại nay? Bên cạnh đó, người ta mải mê xoay vần chính mình trong bộn bề công việc để kiếm được nhiều tiền nhất có thể.

Có lẽ nhiều người cũng vì thế mà quên đi cái chuyện gọi là “văn hóa đọc sách”. Nhưng dường như không phải thế. Nhà văn hóa Hữu Ngọc có lần băn khoăn: Thế kỷ XXI liệu có cần đến thơ nữa không? Đến văn hóa đọc nữa không? Và ông tự trả lời rằng: Có, dù cho ca nhạc trữ tình có làm được ít phần việc của thơ ca thì thơ ca vẫn sẽ mãi mãi được người đời ưa chuộng. Còn đối với văn hóa đọc thì ông khẳng định: Bản thân hình ảnh thì thoảng qua, từ ngữ mới đọng lại lâu bền. Phải, chỉ có đọc sách chúng ta mới có thể ghi nhớ lâu dài những thông tin, tri thức trong hành trình tích lũy của mình! Chúng ta không thể phủ nhận những lợi ích kì diệu của mạng internet, của các phương tiện nghe nhìn. Song cũng phải nhìn nhận lại ở chiều thứ hai của nó khi chúng ta quá phụ thuộc trở thành lệ thuộc. Tích tắc là có thông tin cần tìm, nhưng khi cần xong lại cũng có thể quên ngay trong tích tắc. Có thể nghe, nhìn một cách trực quan nhưng lại hạn chế khả năng liên tưởng, tưởng tượng. Tìm trong sách, ta còn thấy cả tâm hồn người nghệ sĩ, hồn dân tộc và cả chính nỗi lòng chúng ta. Và thật đáng quý biết bao khi vẫn còn có những người đọc sách bằng tất cả đam mê, khao khát tìm hiểu và khám phá tri thức vĩ đại của loài người, những cuốn sách dường như là một phần tất yếu trong cuộc sống của họ. Thật may mắn thay khi những cuốn sách quý có thể tìm được những người bạn tâm giao cho mình! Lại có những người cần mẫn đi góp những cuốn sách để xây dựng thư viện cho các em thiếu nhi. Đó là gì nếu không phải là truyền niềm đam mê của mình đến cho người khác?

Đọc sách với tôi cũng là cả một nghệ thuật, là một quá trình thường thức thẩm mĩ. Phải biết chọn sách mà đọc. Vấn đề này không mới nhưng chưa bao giờ là cũ. Sách thì vô vàn nhưng cũng không ít sách vô bổ, thậm chí có sách ảnh hưởng xấu đến người đọc. Đọc sách cũng đòi hỏi người đọc phải có sự tập trung cao độ, nắm bắt thông tin quan trọng nhanh, cần và đủ. Thật tuyệt diệu biết mấy khi vừa đọc sách, vừa nghe kèm một bản nhạc Baroque hay nhạc không lời. Những cuốn sách dày chúng ta có thể chia nhỏ ra thành từng phần để đọc, mỗi ngày một chút, vừa đọc vừa suy ngẫm…