Nguyễn Thành Long (1925 - 1991) là một trong tác giả xuất sắc chuyên viết truyện ngắn với những con người ở hậu phương luôn âm thầm, lặng lẽ cống hiến hết mình cho đất nước, tổ quốc. Và một trong những nhân vật tiêu biểu nhất phải kể đến nhân vật anh thanh niên trong truyện ngắn "Lặng lẽ Sa Pa" sáng tác năm 1970. Đồng thời ở anh cũng bộc lộ lên những phẩm chất, triết lý tươi đẹp đáng trân quý và lớn lao về cuộc sống và công việc ở thời đại mới.

Trước hết, trong một hoàn cảnh sống và làm việc khó khăn nhưng anh đã vượt lên để sống đẹp và làm việc có ích cho cuộc đời. Anh thanh niên được tác giả giới thiệu qua nhân vật bác lái xe là người 27 tuổi, sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m. Ở đó là một khung cảnh vô cùng khắc nghiệt với bốn bề là mây mù, hiểm trở. Vì thế, đã có những lúc anh thèm người đến nỗi phải tự chặt cây chắn đường chỉ để được gặp người - đó là lúc anh mới lên công tác. Với công việc khí tượng kiêm vật lí địa cầu chuyên "đo gió, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất...".

Công việc này đòi hỏi phải có sự tỉ mỉ, chính xác và có tinh thần trách nhiệm cao. Nhưng dù ở nơi cô đơn, hẻo lánh nhất của đất nước anh vẫn không bỏ quên nhiệm vụ của mình, thậm chí những lúc gió rét nhất của 1 giờ sáng anh cũng không ngại khó để hoàn thành. Qua đó, ta có thể thấy được một vẻ đẹp đáng trân trọng về anh thanh niên, một người trẻ tuổi dám đương đầu sự thử thách công việc nơi cô đơn, vắng vẻ.

Anh thanh niên mang nhiều phẩm chất tốt đẹp về suy nghĩ, lý tưởng cũng như tình cảm cao đẹp. Anh luôn sống gắn bó với sự nghiệp đất nước, có trách nhiệm với cuộc đời, không ngừng cống hiến lý tưởng cho đất nước. Điều đó được biểu qua hành động xin xung phong đi bộ đội khi đất nước có chiến tranh không thành thì anh lại xung phong làm khí tượng trên núi cao. Và với công việc thầm lặng của mình thì anh luôn yêu quý và say mê. Bởi anh ý thức được công việc đơn giản này vô cùng hữu ích cho cuộc sống và cho nhiều người khác.

Và ta càng khâm phục tinh thần làm việc đầy trách nhiệm của anh hơn khi giữa hoàn cảnh lạnh lẽo, heo vắng ấy anh lại xem công việc với mình là bạn "công việc của cháu gian khổ thế đấy chứ cất nó đi cháu buồn chết mất". Cũng nhờ suy nghĩ ấy mà không hề cảm thấy cô đơn trên đỉnh núi Yên Sơn mà ngược lại anh vô cùng hạnh phúc trong công việc của mình. Và suy nghĩ đẹp về công việc ấy khiến anh thêm yêu cuộc sống và con người xung quanh hơn, giúp anh có thêm nghị lực để vươn lên, để cuộc sống đẹp, đầy ý nghĩa với đất nước với cuộc đời.

Chưa hết, anh không chỉ có ý chí vươn lên giữa hoàn cảnh khắc nghiệt và suy nghĩ, lý tưởng cũng như tình cảm cao đẹp mà còn có những hành động đẹp đáng học hỏi và trân trọng. Những hành động đẹp ấy là anh tự vượt qua hoàn cảnh khó khăn để sống và làm việc thành công, chiến thắng chính mình. Anh tự nguyện cũng như tự giác yên tâm công tác hoàn thành xuất sắc công việc được giao. Đồng thời, cùng lòng yêu nghề là tinh thần ý thức trách nghiệm giúp anh giỏi nghề và thạo nghề. Đến nỗi "ban đêm không nhìn thấy bằng mắt nhìn gió lay lá hay nhìn trời....có thể nói được mây tính được gió". Bên cạnh đó, anh làm việc rất hiệu quả, góp phần vào chiến công chung của dân tộc và chiến công vẻ vang nhất phải kể đến là "giúp bộ đội hạ được nhiều máy bay Mỹ trên cầu Hàm Rồng nhờ phát hiện đám mây khô".

Những hành động đẹp của anh thanh niên không dừng lại ở đó. Mặc dù đạt được nhiều thành tích đáng khen ngợi trong công việc nhưng anh không ngừng, nỗ lực học hỏi để hoàn thiện mình hơn. Vì thế, anh không ngừng đọc sách để nâng cao trình độ hiểu biết, anh xem sách là bạn, là niềm vui trong cuộc sống.

Từ những hành động đẹp trên anh thanh niên đã hình thành và có nhiều phong cách sống cũng như tình cảm đẹp đẽ. Điều đó được thể hiện việc anh tự tổ chức, sắp xếp cuộc sống của mình thêm vui vẻ và đầm ấm hơn. Anh tự trồng hoa với đủ màu sắc và chủng loại từ hoa dơn, hoa cẩm chướng, xanh, vàng, tím... để cuộc sống tinh thần thêm thú vị, tươi mát. Hay anh tự nuôi gà vừa để cung cấp thực phẩm hằng ngày lại vừa gợi lên được không khí gia đình êm ấm, ấm áp.

Qua những dẫn chứng này trong tác phẩm, ta có thể thấy cuộc sống đẹp tuy giản dị nhưng tao nhã, khoa học, tâm hồn không cô độc, cằn cỗi, vươn lên khó khăn, khắc nghiệt. Đặc biệt, anh thanh niên còn là người giàu tình cảm, mến khách. Sống một mình với anh củ tam thất vô cùng cần thiết nhưng anh sẵn sàng tặng bác lái xe khi nghe tin vợ bác bị ốm, tặng cô kỹ sư một bó hoa và tặng giỏ trứng gà cho bác họa sĩ. Anh cũng luôn tự hào về người bố đi bộ đội của mình và khao khát gặp nói chuyện với mọi người.

Và ta càng thấy được một tính cách đẹp và đáng trân trọng hơn ở anh bởi tính khiêm tốn. Khi được ông họa sĩ muốn vẽ anh nhưng lại giới thiệu những người xứng đáng hơn như ông kỹ sư vườn rau, anh cán bộ nghiên cứu sét...). Có thể thấy qua việc miêu tả những phong cách sống đẹp của anh thanh niên, tác giả đã làm nổi bật lên bức tranh con người lao động vô danh (anh thanh niên - một danh từ chung) là những mà "không ai nhớ mặt đặt tên nhưng đã làm ra đất nước - Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm" nhưng sống có lý tưởng, âm thầm, lặng lẽ cống hiến cho cuộc sống, cho quê hương, đất nước.

Bằng nghệ thuật kể chuyện theo ngôi thứ ba, anh thanh niên được nhìn nhận qua các nhân vật khác là cô kỹ sư, ông họa sĩ và bác lái xe, tác giả Nguyễn Thành Long đã khắc họa thành công những vẻ đẹp, tính cách của anh.

Như vậy, chỉ bằng một số chi tiết và chỉ xuất hiện trong 30 phút gặp gỡ ngắn ngủi, tác giả đã phác họa được nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa với những nét đẹp về tinh thần, tình cảm, cách sống và những suy nghĩ về cuộc sống, về ý nghĩa công việc. Anh chính là đại diện tiêu biểu cho những người ở Sa Pa là chân dung người lao động mới.