Kho tàng tục ngữ đã để lại những bài học vô cùng quý giá. Một trong số đó là câu “Đói cho sạch, rách cho thơm” nhằm khuyên nhủ về con người về cách sống.

Câu tục ngữ gồm có hai về là “đói cho sách” và “rách cho thơm”. Ông cha ta đã mượn hình ảnh “đói” và “rét” nói lên hoàn cảnh nghèo khổ, thiếu thốn của cuộc sống bấy giờ. Còn “sạch” và “thơm” ý chỉ cách sống trung thực, không tham lam, biết giữ gìn phẩm chất trong sạch, không sa vào tội lỗi. Hai chữ “cho” được lặp có nghĩa là giữ lấy. Như vậy, câu nói muốn răn dạy chúng ta phải biết giữ gìn phẩm giá, nhân cách dù trong bất cứ hoàn cảnh nào.

Trong xã hội phong kiến, nhân dân thường phải chịu sự bóc lột của giai cấp thống trị. Với bản năng của con người, khi đến bước đường cùng thì tự nhiên phải biết chống lại bằng bất cứ hành động nào. Liệu có mấy ai còn nghĩ được đến việc giữ gìn phẩm chất? Nhưng với câu tục ngữ này, chúng ta đã có suy nghĩ hoàn toàn khác. Nhân dân lao động dù có bần cùng, đói khổ đến đâu thì ý chí kiên cường của họ vẫn luôn chiến thắng, niềm tin của họ vẫn không bao giờ tàn lụi. Trong hoàn cảnh như vậy, con người mà không có lập trường thì rất dễ bị nhơ bẩn về đạo đức. Những người dân lao động chỉ biết dựa vào nhau, thốt nên lời những kinh nghiệm của cuộc sống để khuyên nhủ nhau sống sao cho khỏi hổ thẹn với trời đất, sao cho khỏi cắn rứt lương tâm, ám ảnh bởi những tội lỗi xấu xa mà mình đã gây ra.

Từ xưa đến nay, có rất nhiều tấm gương tiêu biểu về lối sống trong sạch. Ở quá khứ, chúng ta có thể kể đến Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm… - những con người lựa chọn lui về ở ẩn, làm bạn với thiên nhiên và rời xa chốn quan trọng lắm bon chen, lọc lừa. Ở hiện tại, chúng ta phải kể đến Chủ tịch Hồ Chí Minh - một tấm gương về lối sống giản dị. Dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, Bác vẫn giữ được phẩm chất thanh cao của mình.

“Cái sạch, cái thơm” chính là tấm lòng khẳng khái, dù sống trong bùn đục nhưng như bông hoa sen vẫn tỏa ngát hương. Có như vậy dù cuộc sống còn khó khăn, thiếu thốn nhưng tâm hồn vẫn luôn thảnh thơi, cuộc sống vẫn tràn đầy niềm vui và nhàn nhã. Bài học về lòng tự trọng đó thật sâu sắc và ý nghĩa biết bao.

Như vậy, đây là một lời khuyên vô cùng quý giá cho con người. Chúng ta hãy giữ gìn cho mình một tấm lòng trong sạch dù trong bất kì hoàn cảnh nào:

“Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”