“Quả đỏ hoa trắng lá xanh
Hạt nâu rang giã em thành cà phê”

Vâng, quả đỏ, hoa trắng, lá xanh ấy không gì khác ngoài cây cà phê_một loài cây vừa xa xôi lại vừa gần gũi với người dân Việt Nam. Cây cà phê vừa là biểu tượng cho vùng đất Tây Nguyên nắng gió lại vừa là một nét vẽ sinh động trong bức tranh nông nghiệp Việt Nam.

Cà phê là loại thực vật thuộc họ Thiên thảo được trồng đầu tiên các vùng nhiệt đới ở châu Phi và vùng trên Ấn Độ Dương. Sau đó, nhờ sự giao thương mà cây cà phê ngày nay đã được phổ biến trên toàn thế giới và sản phẩm từ cây cũng được bày bán ở hầu khắp các nước. Brazil được biết đến là nước xuất khẩu nhiều cà phê nhất trên thế giới, Việt Nam là nước xếp thứ hai, tiếp sau đó là Colombia và Indonesia.

Cà phê là cây thân gỗ khá lớn. Thân cây cà phê có thể cao từ sáu đến mười mét. Tuy nhiên, đối với cà phê được trồng để khai thác thì người dân thường hạn chế chiều cao của cây ở hai đến bốn mét để thuận lợi hơn cho việc thu hoạch. Từ thân cây mọc ra nhiều cành, từ cành lại đâm trổ ra những lá. Lá cây cà phê có hình oval, màu xanh đậm. Mặt trên của lá thì xanh thẫm, mặt dưới lại có màu xanh nhạt hơn do mặt trên nhận được nhiều ánh mặt trời nên các diệp lục cũng phát triển hơn mặt dưới. Cây cà phê là loại cây có rễ cọc gồm một rễ chính to, khỏe, đâm sâu xuống dưới mặt đất, hút nước và muối khoáng từ đất mẹ để nuôi dưỡng cây.

Tương tự như nhiều loài cây khác, cà phê là cây ra hoa. Hoa cà phê có màu trắng muốt và có năm cánh thuôn dài, hơi cong. Hoa không mọc riêng lẻ mà mọc thành chùm đôi hoặc chùm ba tạo thành những cụm hoa trắng xóa, nhìn từ xa trông như thể những bông cúc đại đóa trắng đang thi nhau tỏa sắc khoe hương. Hoa cà phê có hương nhè nhẹ như hoa nhài, thu hút được ong bướm đến thụ phấn. Hoa chỉ nở trong khoảng thời gian ngắn từ ba đến bốn ngày là sẽ tàn. Hoa tàn, rơi xuống đất thì ta có quả cà phê. Bề ngoài, trông chúng như những quả anh đào chín mọng với màu đỏ bóng nhẵn. Không phải vừa lúc bắt đầu quả đa có màu đỏ mà nó biến đổi màu sắc từ xanh, đến vàng rồi cuối cùng là đỏ, khi chín nẫu thì quả sẽ biến thành màu đen. Quả cà phê phát triển từ bảy đến chín tháng, một khoảng thời gian khá lâu so với nhiều loài cây khác nên một năm thường chỉ có một vụ cà phê và đôi khi xảy ra trường hợp trên cây vừa có hoa vừa có quả. Thông thường, trong một quả sẽ có hai hạt cà phê được bao bọc bởi lớp thịt và vỏ ngoài. Hai hạt nằm ép sát vào nhau, tiếp xúc tại một mặt phẳng hình bầu dục hơi tròn, phần còn lại hình cánh cung.

Ở Việt Nam cũng như các nước có sản lượng cà phê lớn khác, nhiều chuyên gia rang xay cà phê đã tìm ra hai cách chế biến cà phê: chế biến ướt và chế biến khô. Với quy trình chế biến ướt, hạt cà phê sau khi được thu hoạch thủ công sẽ được lên men để thuận lợi cho quá trình bóc tách hạt, sau đó trải qua những công đoạn để tách lấy hạt với sự hỗ trợ của máy móc, cuối cùng là làm khô hạt cà phê. Với quy trình chế biến khô, là phương pháp đầu tiên được sử dụng để gia công cà phê, được áp dụng ở những vùng khan hiếm nước và tiết kiệm nhiều chi phí hơn. Quả cà phê được thu hoạch sau đó sẽ cho phơi khô luôn, đến khi độ ẩm còn lại vừa đúng tiêu chuẩn thì người ta sẽ tiến hành bóc tách bằng cối xay. Phương pháp này không cho được những hạt cà phê sạch như chế biến ướt nhưng vị cà phê sẽ ngọt hơn.

Cà phê là loại cây đặc biệt quan trọng với đời sống và kinh tế Việt Nam. Cây cà phê cung cấp cho ta nguyên liệu cho những cốc cà phê nóng hay ly cà phê sữa đá thơm ngon. Cà phê là một thức uống rất phổ biến và được nhiều người ưa chuộng. Người ta còn có thú thưởng cà phê phin với độ đắng cao hơn những loại cà phê pha sẵn khác nhưng khi ngẫm kĩ sẽ thấy rất ngọt và chất. Cà phê còn là nguồn hàng xuất khẩu quan trọng của đất nước, đóng góp một lượng lớn nguồn thu ngoại tệ cho nền kinh tế quốc dân. Nó cũng góp phần đem lại nguồn thu nhập cho người nông dân, giúp đỡ rất nhiều cho cuộc sống còn nhiều khó khăn của họ. Cà phê chính là biểu tượng cho vùng Tây Nguyên đất đỏ ba-dan, cho con người Tây Nguyên da sạm đi vì nắng, cho đất nước dân tộc Việt Nam tự hào với thương hiệu cà phê nức danh khắp thế giới.

“Hoa cà phê thơm lắm, em ơi