Gia đình tôi vốn thuộc dạng cùng đinh nghèo túng nhất cái làng này, đã không có đủ cơm ăn áo mặc, lại thiếu nhà nước một suất sưu…Mấy hôm nay tôi phải chạy vạy ngược xuôi để kiếm tiền nộp thuế cho chồng - anh Dậu. Đã đến ngày nộp sưu mà tôi vẫn chưa có đủ tiền, thế là cai lệ và người nhà lí trưởng đến đòi nợ và xông vào nhà bắt chồng tôi đang ốm trên giường lôi ra đình…

“Ôi trời ơi!” - tôi thất thần thốt lên một cách đau đớn. Chồng tôi được người ta trả về rũ rượi như một cái xác chết. Tôi hoảng sợ và đau đớn hơn khi gọi mãi nhưng anh ấy chẳng tỉnh, may sao nhờ có bà con xung quanh đến cứu giúp, chồng tôi đã từ từ mở mắt. Nước mắt tôi lăn dài trên má, không hiểu sao người ta lại đối xử với nhau tàn nhẫn như thế.

Bà lão hàng xóm thương tình mang đến cho tôi bát gạo để nấu cháo. Được miếng ăn, tôi luống cuống đi nấu cháo và mang ra cho chồng mình vì anh ấy đã kiệt sức do đòn roi và mấy ngày qua cũng chưa có miếng gì trong bụng. Sức đâu mà chịu nổi. Tôi thầm nghĩ nếu húp xong bát cháo này thì anh Dậu sẽ khỏe lại thôi.

Nhưng cuộc đời quả thật trớ trêu, khi chồng tôi bưng bát cháo lên chưa kịp húp miếng nào thì…”Sầm” - tiếng đập cửa cai lệ và người nhà lí trưởng hùng hổ xông vào nhà. Trước sự hung hăng và dữ tợn ấy, chồng tôi hoảng quá, để bát cháo xuống và lăn đùng ra phản, không nói được câu gì. Nhìn mà xót cho anh ấy, tôi bỗng cảm thấy mình có lỗi….Che giấu sự hoang mang lo sợ của mình, tôi cố gắng bình tĩnh…run run van xin cho mình được khất nợ:

- Nhà cháu đã túng lại còn phải đóng suất sưu của chú nó nữa, nên mới lôi thôi như thế. Chứ cháu có dám bỏ bê tiền sưu của nhà nước đâu? Hai ông làm phúc nói với ông lí cho cháu khất…

Tôi chưa kịp nói hết câu, tên cai lệ đã trợn ngược hai mắt, thật ghê tởm và đáng sợ, hắn quát xối xả vào mặt tôi như để hả giận. Vì chồng mình, tôi vẫn thiết tha cầu xin, chỉ mong cho mình được khất nợ, qua ngày hôm nay thôi đối với tôi lúc bấy giờ cũng thật nhẹ nhõm…Tên cai lệ vẫn bỏ ngoài tai lời van xin cầu khẩn của tôi, giọng hầm hè hù dọa rồi ra lệnh cho tên người nhà lí trưởng :

- Không hơi đâu mà nói với nó, trói cổ thằng chồng nó lại, điệu ra đình kia!

Tên người nhà lí trưởng hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, hình như ko dám hành hạ một ng` đang đau ốm, sợ xảy ra chuyện gì... Bỗng đùng đùng, tên cai lệ giật phắt cái sợi dây thừng sầm sập chạy ngay đến chỗ chồng tôi đang nằm định trói gô anh Dậu lại. Tôi vô cùng hoảng sợ và xám mặt, vội vàng chạy lại đỡ lấy tay hắn mà cầu xin:

- Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!

Bất ngờ hắn bịch vào ngực tôi mấy phát đau đớn và nói như hét:

- Tha này! Tha này!

Dường như chưa đủ để thỏa mãn thói tàn ác,hành hạ người khác, hắn lại sấn đến để trói chồng tôi. Đối với tôi, chồng con là tất cả, tôi có thể chịu đau đớn tủi nhục đến mấy cũng được nhưng không thể đứng nhìn chồng con bị hành hạ tàn nhẫn như thế. Tức quá không thể nhịn được, tôi đành liều mạng cự lại:

- Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ!

Hắn vẫn không vừa, liền tát vào mặt tôi một cái mạnh như búa bổ rồi cứ sấn đến chỗ anh Dậu…Bị dồn nén đến mức đường cùng,đã đến nước này rồi, tôi không thể chịu được nữa, dùng cái tình để van xin cũng không được, dùng cái lý cũng không thể nào khất nợ dù chỉ một ngày…Tôi thấy mình đã quá cam chịu nhẫn nhục, nghiến hai hàm răng, tôi quát:

- Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem!

Tên cai lệ vẫn hung hãn bước tới chỗ chồng tôi. Bất giác, tôi túm lấy cổ hắn ấn dúi ra cửa, bịch cho mấy phát vào bụng. Tôi vớ được cây gậy của hắn, hai bên giằng co nhau, áp vào vật nhau rồi túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm. Dường như sức lẻo khoẻo của những người nghiện ngập lại không bằng được với sức của người đàn bà lực điền như tôi, nhất là trong khi lòng ngập nỗi oan ức, căm phẫn.

Tôi vẫn chưa nguôi cơn giận, cứ nghĩ đến cảnh chồng mình sắp bị hành hạ là ruột gan cứ như nóng lên, bất chấp hậu quả ra sau tôi cũng không sợ, lúc này tôi không còn thấy sợ, dẫu tôi cũng thừa biết rằng đụng tới cai lệ và người nhà lí trưởng cứ như đụng với “trời”, sẽ không sống được bình yên nhưng biết làm sao đây! Tôi đã nhịn quá nhiều và đã đến lúc không thể nhịn được nữa…

Chồng tôi thấy vậy cũng sợ, hình như anh ấy đang định nói điều gì với tôi nhưng vì mệt quá, ngồi lên lại nằm xuống vừa run vừa kêu:

- U nó không được thế! Người ta đánh mình không sao, mình đánh người ta thì mình phải tù, phải tội.

Có những kỉ niệm, những câu chuyện tuy đã trôi xa nhưng chúng ta mãi không thể quên được. Câu chuyện của gia đình tôi năm bị bóc lột vì sưu thuế ngày xưa là một kí ức đáng buồn mà tôi không bao giờ quên.

Những ngày thu sưu thuế lại đến, nó còn tăm tối hơn ngày tận thế, ít nhất là đối với gia đình tôi. Tiếng trống mõ, tù và inh ỏi, tiếng thét lác, đánh đập, tiếng kêu khóc vang lên như trong một cuộc săn người. Gia đình tôi lại chẳng khá gì, mấy ngày nay vợ chồng tôi đang tất bật chạy vạy ngược xuôi để kiếm cho đủ phần sưu thuế mà chồng tôi phải nộp. Nhưng kiếm đâu ra được khi nhà nhà ai cũng phải đóng một thứ sưu cao ngất ngưởng và hết sức vô lí. Hôm đó, chồng tôi bị bọn tay sai nhà lí trưởng bắt đi. Lòng tôi lo nơm nớp như lửa đốt. Vừa lo tiền sưu, vừa thương chồng và chắc mẩm kì này anh sẽ bị chúng đánh cho một trận “thừa sống thiếu chết”. Chao ôi, thử hỏi người vợ như tôi sao không khỏi đau đớn, xót xa? Tôi đã thử tìm mọi cách để có thể cứu chồng nhưng lực bất tòng tâm. Thôi thì đến bước đường này, tôi đành phải bán cái Tí vậy. Cái Tí mới lên bảy, là đứa con đầu lòng của vợ chồng tôi, nó rất ngoan, biết nghe lời bố mẹ và vô cùng hiểu chuyện. Tôi suy nghĩ rất lâu, ai mà không khỏi đau xót khi bán đứa con do mình dứt ruột đẻ ra và yêu thương, chăm sóc ngần ấy năm trời về làm người ở cho nhà Nghị Quế. Nhưng nếu tôi không bán con, chồng tôi sẽ bị bọn chúng đánh chết mất. Tôi không còn nghĩ được nhiều nữa, sau khi dặn dò cái Tí, tôi mang nó sang nhà Nghị Quế đổi lấy mấy đồng bạc về nộp sưu cho chồng. Những tưởng mọi thứ đã êm xuôi, nhưng không! Bọn chúng oái oăm đến mức bắt vợ chồng tôi nộp luôn phần sưu cho người em trai của chồng đã mất. Thật vô lí đến nhường nào! Giữa đình làng, tôi như suy sụp và gào lên khóc thảm thiết: khóc vì thương chồng bị đánh đập dã man, khóc vì thương đứa con nhỏ phải xa vòng tay của mình để làm kẻ ở cho nhà người khác và khóc vì những bất công của xã hội mà vợ chồng tôi đang phải gánh chịu.

Đêm hôm đó, bọn chúng trả chồng tôi về nhà. Tôi cố gắng gọi mãi, dung người mãi nhưng anh không dậy. Tôi lo lắng, cuống quýt không biết phải làm gì. Trong giây phút ấy, trong lòng tôi dậy lên những suy nghĩ tiêu cực, tôi sợ chồng tôi đã ra đi, hai hàng nước mắt cứ thế lăn dài trên má. Bà con làng xóm nghe tiếng khóc bèn chạy đến ra sức giúp tôi chăm sóc nên chồng tôi cuối cùng cũng tỉnh dậy. Tôi vui mừng khôn xiết và dường như quên hết đi cái sự đời khắc nghiệt ngoài kia và cái đói đang cồn cào râm ran trong bụng mình. Bà lão hàng xóm thương xót cho cảnh ngộ của vợ chồng tôi nên đã mang sang cho bát gạo để nấu cháo.

Cháo chín, tôi múc đều ra các bát và thổi quạt cho nguội bớt. Vừa dứt tay, tiếng trống và tiếng tù và lại vang lên inh ỏi. Bà lão lúc nãy lại lật đật chạy sang nhắc nhở tôi đưa chồng đi trốn trước khi bọn cai lệ đến bắt. Cháo hơi nguội, tôi mang ra chỗ chồng và nhắc nhở anh ăn đi một chút cho lại sức thì bọn cai lệ ập tới trên tay nào là dây thừng, roi song,… bọn chúng gõ rơi xuống sàn và chửi rủa:

- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!

Lời đe dọa của chúng khiến chồng tôi khiếp vía buông bát cháo xuống và nằm vật ra giường không nói được câu gì. Bọn chúng không những không buông tha mà còn ra sức mỉa mai chồng tôi và quay sang tôi quát tháo. Tôi xuống nước van xin bọn chúng cho vợ chồng tôi khất phần sưu của người em chồng đã mất. Nhưng tôi càng xuống nước, càng nhỏ nhẹ, bọn chúng càng lấn tới. Hết chửi rủa, quát mắng lại đến đe dọa dỡ nhà và ra lệnh trói người chồng khốn khổ của tôi mang đi đánh. Tôi van xin hết mức nhưng chỉ nhận lại là là những cái đánh, cái tát như trời giáng vào mặt. Đến lúc này, tôi gần như không thể chịu đựng được nữa, tôi nghiến hai hàm răng ken két và gằn giọng:

- Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem!

Vừa dứt lời tôi nhảy vào túm cổ áo một tên dúi ra cửa, mấy tên người nhà lí trưởng tính sấn sổ bước đến tính giơ gậy đánh tôi nhưng đã bị tôi kịp thời cản lại, sau một hồi giằng co nhau cuối cùng cả hai bên ngã văng ra đất, nhưng sức chúng sao có thể bằng người đàn bà con mọn lực điền này, chỉ một lát sau chúng bị tôi túm cổ và ném ra nhào ra thềm. Mấy đứa con của tôi thấy cảnh gây lộn chỉ biết kêu khóc om sòm, người chồng tội nghiệp của tôi dường như vô cùng lo sợ nhưng sức khỏe yếu không thể ngồi dậy can ngăn mà chỉ van xin tôi đừng đánh bọn chúng trong tiếng thều thào. Nhưng cơn giận của tôi đã lên đến đỉnh điểm và không thể kiểm soát được nữa nên tôi bỏ ngoài tai lời chồng mà rít lên từng tiếng:

- Thà ngồi tù. Để cho chúng nó làm tình làm tội mãi thế, tôi không chịu được…

Những dòng hồi ức bị cắt ngang khi tiếng khóc của đứa con mới lọt lòng của tôi vang lên. Tôi trở lại với hiện thực cuộc sống nhưng những cảm xúc mãnh liệt lúc tôi dám đứng lên đánh lại bọn cai lệ và người nhà lí trưởng thì vẫn còn nguyên vẹn như mới xảy ra. Con giun xéo mãi cũng quằn, khi sự chịu đựng áp bức của con người đến một giới hạn nào đó sẽ trở thành tức nước vỡ bờ và bộc phát mạnh mẽ. Tôi chưa bao giờ hối hận về những việc làm ngày đó và sau này tôi cũng sẽ dạy dỗ các con mình để cho chúng biết đứng lên đấu tranh vì lẽ phải.