Tên của tôi là Dế Mèn. Vì tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên rất chóng lớn. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.

Đôi càng của tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Còn đôi cánh trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Cứ mỗi khi tôi vũ lên là nghe tiếng phành phạch giòn giã. khi tôi bước đi bách bộ thì cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi rất hãnh diện về ngoại hình của mình.

Tính cách của tôi thì rất ương bướng. Đôi lúc dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm. Có khi tôi chọc mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ, hay cả Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên. Mọi người không nói lại tôi phần nhiều vì họ nể hơn là sợ. Bởi vậy mà tôi đã coi mình là đứng nhất ở trong thiên hạ rồi.

Hàng xóm của tôi là Dế Choắt - một anh chàng nhỏ bé, ốm yếu. Người thì gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Tôi trông thấy Dế Choắt mà chỉ thấy coi thường.

Một hôm tôi sang nhà Dế Choắt chơi, thấy trong nhà luộm thuộm. Tôi liền lên tiếng chê Dế Choắt. Tôi liền lớn tiếng chê bai:

- Sao chú mày sinh sống cẩu thả vậy? Nhà cửa thì tuềnh toàng, ngộ nhỡ có kẻ nào đến phá thì chú mày gặp nguy ngay. Đúng là có lớn mà chẳng có khôn.

Dế Choắt tỏ vẻ buồn bã vì chẳng có đủ sức để đào một căn nhà tử tế. Choắt ta còn to gan nhờ tôi đào một cái ngách thông sang nhà để phòng khi có chuyện thì giúp đỡ. Tôi nghe vậy thì thấy thật nực cười, liền nói:

- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Chú mày thì hôi như cú mèo, làm sao ta chịu được. Ai bảo đào tổ nông thì cho chết!

Nói xong, tôi thản nhiên ra về, mặc kệ Dế Choắt buồn bã. Nhưng rồi có một sự việc xảy ra khiến tôi vô cùng hối hận.

Mấy hôm liền, trời mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi trước mặt, nước dâng trắng mênh mông. Nước đầy và nước mới thì cua cá cũng tấp nập xuôi ngược. Các loài chim nước cũng tụ tập về đông đủ, đứng đầy cả mặt hồ. Đang suy nghĩ vẩn vơ, bỗng thấy chị Cốc từ dưới mặt nước bay lên, đến đậu gần hang tôi, cách có mấy bước. Tôi nghĩ bụng sẽ trêu chị Cốc một phen ra trò, liền rủ Dế Choắt chơi cùng, nhưng Choắt lại nói:

- Em xin anh, đừng làm trò dại dột như thế!

Nghe vậy, tôi liền mắng Dế Choắt nhút nhát, rồi liền cất lời trêu chị Cốc. Nghe tiếng hát, chị Cốc giật mình định bay đi. Nhưng đến khi định thần lại, chị mới trợn tròn mắt, giương cánh lên, như sắp đánh nhau. Thấy chị ta đến gần, tôi nhanh chân chui tót vào hang nấp kín, rồi vắt chân lên giường. Đúng lúc, Dế Choắt đang loay hoay ngoài cửa hang thì bị chị Cốc nhìn thấy. Tiếng chị Cốc đầy tức giận:

- Mày nói gì?

Giọng Dế Choắt run rẩy:

- Lạy chị, em nói gì đâu?

Chị Cốc lại quát lên:

- Chối hả? Chối này! Chối này.

Chị Cốc vừa nói vừa mổ vào người Dế Choắt. Tôi nghe thấy tiếng rên rỉ của Choắt mà kinh hãi, không dám ra cứu. Đến khi nghe tiếng chị Cốc đã bay đi, tôi mới bò lên. Dế Choắt lúc này đang nằm thoi thóp. Tôi hốt hoảng chạy lại đỡ Dế Choắt dậy, khóc lóc:

- Tôi không ngờ mọi chuyện lại ra thế này. Tất cả là lỗi của tôi…

Tôi không ngờ Dế Choắt lại nói với tôi câu này:

- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng đành. Nhưng tôi khuyên anh rằng ở đời mà có thói hung hăng, không biết suy nghĩ thì rồi cũng gây họa vào thân.

Nghe câu nói của Choắt, tôi hối hận vô cùng. Tôi đem Dế Choắt đi chôn, rồi đứng lặng yên hàng giờ trước mộ của Choắt để nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.

Tôi của tôi là Dế Mèn. Vốn sống tự lập từ nhỏ, nên ngay khi trưởng thành, tôi đã được mẹ cho ra ở riêng. Bởi ăn uống điều độ, nên chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng Dế cường tráng.

Đôi càng của tôi mẫm bóng. Còn những cái vuốt cứng và nhọn hoắt. Đôi cánh thành cái áo dài chấm kín đuôi. Cái đầu to ra, còn hai cái răng đen nhánh như hai lưỡi liềm máy. Cặp râu của tôi dài trông rất hùng dũng. Tính hung hăng, ngang ngược. Nên tôi thích cà khịa với mọi người trong xóm. Tôi quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ. Có khi, tôi ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên. Những lúc đó, tôi cảm thấy tự đắc lắm. Tôi cho rằng mình đã hơn tất cả mọi người. Nhưng nào ngờ chính vì vậy mà tôi đã gây ra lỗi lầm lớn.

Chuyện kể rằng hàng xóm nhà tôi là Dế Choắt - một chàng dế yếu ớt, hiền lành. Người cậu ta gầy gò, dài lêu nghêu trông như một gã nghiện thuốc phiện. Một hôm nọ, tôi sang chơi nhà Choắt. Thấy nhà cửa bừa bộn, tôi liền hỏi:

- Sao chú mày sinh sống cẩu thả vậy? Nhà cửa thì tuềnh toàng, ngộ nhỡ có kẻ nào đến phá thì chú mày gặp nguy ngay. Đúng là có lớn mà chẳng có khôn.

Dế Choắt tỏ vẻ buồn bã:

- Em cũng biết làm nhà như vậy nguy hiểm. Đụng đến việc là em thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa. Hay là bây giờ em nghĩ thế này... Song anh có cho phép nói em mới dám nói…

- Có chuyện gì thì chú mình cứ nói ra!

Dế Choắt nhìn tôi:

- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…

Chưa nghe hết câu, tôi đã tỏ vẻ khinh bỉ:

- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Chú mày thì hôi như cú mèo, làm sao ta chịu được. Ai bảo đào tổ nông thì cho chết!

Nói xong, tôi chẳng chút mảy may suy nghĩ mà ra về, để mặc Dế Choắt lủi thủi một mình.

Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi, nước dâng trắng mênh mông. Nước đầy và nước mới thì cua cá cũng tấp nập xuôi ngược, thế là bao nhiêu cò, sếu, vạc, cốc, le, sâm cầm, vịt trời, bồ nông, mòng, két ở các bãi sông xơ xác tận đâu cũng bay cả về vùng nước mới để kiếm mồi. Tôi đứng ở cửa hang thì nhìn thấy Chị Cốc đậu gần hang. Tôi tỏ vẻ rủ Choắt đùa chị Cốc chơi, Choắt sợ hãi từ chối. Mèn kiêu ngạo, hát đùa Cốc, khiên Cốc tức giận tìm kiếm kẻ vừa trêu chọc mình. Thấy chị ta đến gần, tôi nhanh chân chui tót vào hang nấp kín, rồi vắt chân lên giường. Tiếng chị Cốc đầy tức giận:

- Mày nói gì?

Giọng Dế Choắt run rẩy:

- Lạy chị, em nói gì đâu?

Chị Cốc lại quát lên:

- Chối hả? Chối này! Chối này.

Tôi chỉ nghe thấy tiếng kêu của Dế Choắt. Tôi nằm im thin thít cũng không dám động đậy gì. Chỉ đến khi Cốc bay đi, tôi mới bò lên, thấy Choắt thoi thóp. Tôi hốt hoảng chạy lại đỡ Dế Choắt dậy, khóc lóc:

- Nào tôi biết được cơ sự lại ra nông nỗi này, tôi hối hận lắm.

Dế Choắt thì thào nói với tôi:

- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng đành. Nhưng tôi khuyên anh rằng ở đời mà có thói hung hăng, không biết suy nghĩ thì rồi cũng gây họa vào thân.

Tôi chôn cất Dế Choắt tại một bãi cỏ. Xong xuôi, tôi đứng trước mộ hàng giờ nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.