2. Hiểu như thế nào về' sau này muôn thuở há không ai' ?
Sau này muôn thuở há không ai ?

Câu thơ trên có hiểu là

Chẳng nhẽ sau này lại không có ai dám xả thân gánh vác trách nhiệm đối với đất nước ? Điều đó là không thể có ở một dân tộc mà lịch sử dụng nước luôn gắn liền với giữ nước, luôn đề cao chí làm trai, chí nam nhi. Vậy trong khoảng trăm năm của cuộc đời ta, ta hãy cứ xả thân , gánh vác trách nhiệm đối với giang sơn đất nước đi. Nhất định sau này (nghìn năm sau) sẽ có người kế tục sự nghiệp vẻ vang của ta.

Nhưng ta cũng có thể hiểu theo một ý khác : Chẳng lẽ sau này không ai còn nhớ đến những người đã dám xả thân vì nước. Điều đó là vô lý, không đúng với truyền thống uống nước nhớ nguồn của dân tộc. Những tấm gương đó mãi mãi là được líc sử ghi nhận. Vậy còn đợi gì nữa mà không xả thân vì nước để được lưu danh thiên cổ.

Dù hiểu theo cách nào, chúng ta cũng thấy: èCâu thơ như một câu hỏi, hỏi mình, hỏi người, hỏi thời đại. Hỏi đấy nhưng cũng giục giã đấy. Giục giã mọi người hãy xả thân vì nước để được lưu danh thiên cổ.

Nên bản chất chữ danh mà Phan Bội Châu đưa ra không phải chữ danh lợi tầm thường mà nó là èchữ danh gắn với lợi ích của giống nòi