Đề bài: Bình giảng bài thơ "Vội vàng" của Xuân Diệu.

Bài làm 1

   Xuân Diệu là nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào thơ mới 1932-1945. Trong "Thi nhân Việt Nam", nhà phê bình Hoài Thanh đã viết: "Với Thế Lữ, thi nhân ta còn nuôi giấc mộng lên tiên, một giấc mộng rất xưa. Xuân Diệu đốt cảnh Bồng Lai và xua ai nấy về hạ giới". Bài thơ "Vội vàng" đã minh chứng cho nhận xét thiên tài đó.

Tôi muốn tắt nắng đi

Cho màu đừng nhạt mất

Tôi muốn buộc gió lại

Cho hương đừng bay đi

   Bốn câu thơ mở đầu nói cái ước muốn giữ mãi vẻ đẹp của những chốn trần gian. Rồi nhà thơ cầm tay chúng ta và náo nức chỉ những cảnh thật đáng yêu đang phô bày ra trước mắt:

Này đây hoa của đồng nội xanh rì

Này đây lá của cành tơ phơ phất

Của yến anh này đây khúc tình si

Và này đây ánh sáng chớp hàng mi

Mỗi buổi sớm thần Vui hằng gõ cửa.

   Một bức tranh tuyệt tác của Tạo hóa có màu sắc tươi mát (xanh rì), có âm thanh vui (khúc tình si) và chứa chan ánh sáng. Trái đất ta đang sống quả là một Thiên đường! Và trong Thiên đường đó, đáng yêu nhất là hình ảnh:

Tháng giêng ngon như một cặp môi gần

   Nghệ thuật xưa coi thiên nhiên là chuẩn của cái đẹp, cho nên Nguyễn Du viết:

"Làn thu thủy, nét xuân sơn".

   Vẻ đẹp của đôi mắt nàng Kiều được so sánh với làn nước mùa thu; lông mày nàng Kiều được so sánh với nét núi thanh tú của mùa xuân. Nghệ thuật Xuân Diệu ngược lại, coi con người là chuẩn của cái đẹp, cho nên mới có câu thơ xuất thần đó đem so sánh thiên nhiên với con người.

   Đang vui, nhà thơ bỗng giật mình:

"Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa".

   Câu thơ bị bẻ gãy làm hai, nói lên cái lo sợ của con người khi nhận ra một sự thật đau đớn:

Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua

Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già

Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất

   Xuân ở đây có hai nghĩa: Vừa là mùa xuân - mùa đẹp nhất trong năm, vừa là tuổi xuân - tuổi đẹp nhất của đời người. Cụm từ "Nghĩa là" lặp lại ba lần như một sự hoảng hốt khi hiểu ra một qui luật: Tuổi xuân chỉ có một thời; con người không thể trẻ mãi để tận hưởng niềm vui sướng của chốn "vườn trần" này.

   Nhà thơ lên tiếng hỏi cảnh vật:

Con gió xinh thì thào trong lá biếc

Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi?

Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi

Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?

   Thì ra không chỉ thi nhân mà thiên nhiên tươi thắm kia cũng đang tiếc nuối mùa xuân sẽ đi qua, sẽ trôi qua, thời gian một đi không trở lại.

   Trước quy luật nghiệt ngã đó của tạo hóa, con người phải làm gì? Cái ước mong "tắt nắng", "buộc gió" là không thể thực hiện được. Thi nhân đã gợi cho chúng ta một cách sống mới mẻ:

Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm

Ta muốn ôm

Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn

Ta muốn riết mây đưa và gió lượn

Ta muốn say cánh bướm với tình yèu

Ta muôn thâu trong một cái hôn nhiều

Và non nước, và cây, và cỏ rạng

Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng

Cho no nê thanh sắc của thời tươi.

Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!

   Đây là đoạn thơ nồng cháy nhất, hay nhất của bài thơ vì cảm xúc của thi nhân đã đạt đến cao trào.

   Tác giả đã nhân cách hóa thiên nhiên, làm cho thiên nhiên hiện lên như một người đẹp đầy vẻ hấp dẫn. Cách dùng đại từ đã khác so với phần mở đầu. Ở trên dùng đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất số ít (tôi) một cách dè dặt; còn ở đây lại dùng đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất số nhiều (ta), vì qua sự truyền cảm của bài thơ đã hòa điệu tâm hồn cùng bạn đọc. Sự "vội vàng" của thi nhân cũng phát triển dần qua cách sử dụng các động từ: "ôm" đã thân thiết, nhưng "riết" còn manh mẽ hơn; đến "say" thì đã nồng nàn, và đến "thâu" thì đã thu tất cả mùa xuân, tuổi trẻ, tình yêu vào trong tâm hồn mình.

   Câu kết đã gói trọn tâm tình của thi nhân:

"Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!"

   Nghệ thuật làm thơ khó nhất là viết câu cuối cùng. Nó phải nâng cao xúc cảm; phải chứng tỏ rằng sự vận động của tứ thơ đến đây là hết: không thể viết thêm một câu nào nữa. Xuân Diệu đã thật cao tay khi viết câu thơ trên. "Cần" là tột đỉnh của sự cuồng nhiệt, sự nồng cháy của cảm xúc. Câu thơ cảm thán như một tiếng kêu sung sướng, thỏa mãn vì tâm hồn đã "chếch choáng", "đã đầy", đã "no nê" khoái lạc của thiên đường trên mặt đất.

   Ngoài ra, tác giả còn sử dụng nhiều điệp từ "ta muốn", "và", "cho" làm cho nhịp thơ đoạn cuối trở nên dồn dập, diễn đạt rất đúng tâm trạng của con ngươi "vội vàng".

   Thi phẩm này quả là một bài thơ hay, rất tiêu biểu cho phong cách tài hoa, phong tình lãng mạn của Xuân Diệu — nhà thơ mới nhất của phong trào thơ mới.

   "Vội vàng" bộc lộ một nhân sinh quan lành mạnh. Đó là tình yêu đời là cách sống chân thành, sống hết mình vì một cuộc đời đầy ý nghĩa.

   Quả thật, "Thơ Xuân Diệu là một nguồn sống rào rạt chưa từng thấy ở chốn nước non lặng lẽ này" (Hoài Thanh).

Bài làm 2

Mỗi buổi sớm thần Vui hằng gõ cửa

Tháng giêng ngon như một cặp môi gần

…

Ta muốn ôm

Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởm…

   Mỗi lần những dòng thơ trên, nhạc điệu cứ ngân vang dào dạt mãi trong lòng ta, tình yêu đời, yêu sống như tát mãi không bao giờ cạn... Cảm thức về thời gian, về mùa xuân, về tuổi trẻ... như những lớp sóng vỗ vào tâm hồn ta. Vội vàng là bài thơ độc đáo nhất, mới nhất của thi sĩ Xuân Diệu in trong tập Thơ thơ(1933-1938) — đóa hoa đầu mùa đầy hương sắc làm rạng danh một tài thơ thế kỉ.

   Bài thơ Vội vàng nói lên nhịp điệu sống, khát vọng sống của tuổi trẻ rất đẹp, rất đáng yêu. Một đời người chỉ có một lần tuổi trẻ. Phải biết trân trọng, quý trọng và sống hết mình với tuổi trẻ, với mùa xuân và với thời gian.

   Bài thơ là tiếng nói của một tâm hồn yêu đời, yêu sống đến cuồng nhiệt. Nhưng đằng sau những tình cảm ấy, có cả một quan niệm nhân sinh mới chưa thấy trong thơ ca truyền thống.

   Thiên nhiên rất đẹp đầy hương sắc của hoa trên đồng nội xanh rì, của lá cành tơ phơ phất. Tuần tháng mật của ong bướm Khúc tình si của yến anh. Và này đây ánh sáng chớp hàng mi. Chữ này đây được năm lần nhắc lại diễn tả sự sống ngồn ngộn phơi bày, thiên nhiên hữu tình xinh đẹp thật đáng yêu. Vì lẽ đó nên phải vội vàng tắt nắng đi và buộc gió lại. Trong cái phi lí có sự đáng yêu của một tâm hồn lãng mạn.

   Tuổi trẻ rất dẹp, rất đáng yêu. Bình minh là khoảnh khắc tươi đẹp nhất của một ngày, đó là lúc Thần vui hằng gõ cửa. Tháng giêng là tháng khởi đầu của mùa xuân, ngon như một cặp môi gần. Một chữ ngon chuyển đổi cảm giác tinh thần, một cách so sánh vừa lạ vừa táo bạo. Chiếc môi ấy chắc là của giai nhân của trinh nữ. Đấy là câu thơ hay nhất, mới nhất cho thấy sắc cảm giác và tâm hồn yêu đời, yêu sống đến cuồng nhiệt của thi sĩ Xuân Diệu.

   Chắc là Xuân Diệu viết bài thơ này trước năm 1938, lúc ông trên dưới 20 tuổi - cái tuổi thanh niên bừng sáng, nhưng thi sĩ đã vội vàng một nửa - cách nói rất thơ - chẳng cần đến tuổi trung niên (nắng hạ) mới luyến tiếc tuổi hoa niên. Dấu chấm giữa dòng thơ, thơ cổ không hề cớ. Như một tuyên ngôn vội vàng:

Tháng giêng ngọn như một cặp môi gần

Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa

Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.

   Vội vàng vì thiên nhiên quá đẹp, vì cuộc sống quá yêu, vì tuổi trẻ quá thở mộng. Đang tuổi hoa niên mà đã vội vàng... Cảm thức của thi sĩ về thời gian, về mùa xuân, về tuổi trẻ rất hồn nhiên, mới mẻ.

   Quan niệm về thời gian có nhiều cách nói. Thời gian là vàng ngọc, bóng ngả lưng ta. Thời gian vun vút thoi đưa, như bóng câu. Thời gian một đi không trở lại. Xuân Diệu cũng có một cách nói rất riêng: tương phản đối lập để chỉ ra cái lượng trời cho một đời người chỉ có một thời xuân mà tuổi trẻ một đi qua không bao giờ trở lại:

Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua,

Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già

Mà xuân hết, nghĩa là tôi củng mất

Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật

Không cho dài thời trẻ của nhân gian

Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn

Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại...

   Giọng thơ sôi nổi như nước tự mạch nguồn tuôn ra. Một hệ thống tương phản đối lập: tới - qua, non - già, hết — mất, rộng - chật, tuần hoàn - bất phục hoàn, vô hạn - hữu hạn - đế khẳng định một chân lí - triết lí: tuổi xuân một đi không trở lại, phải quý tuổi xuân.

   Cách nhìn nhận của thi nhân về thời gian cũng rất tinh tế, độc đáo nhạy cảm. Trong hiện tại đã bắt đầu có quá khứ và đã hé lộ mầm tương lai, cái đáng có lại đang mất dần đi.

   Và mối tương giao màu nhiệm của cảnh vật, của tạo vật hình như mang theo nỗi buồn chia phôi, hoặc tiễn biệt, phải hờn vì xa cách, phải sợ vì độ phai tàn sắp sửa. Cảm xúc lãng mạn dào dạt trong cái vị đời. Nói cảnh vật thiên nhiên mà là để nói về con người, nói về nhịp sống khẩn trương vội vàng của tạo vật. Với Xuân Diệu hầu như cuộc sống nơi vườn trầu đều ít nhiều mang bi kịch về thời gian:

Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi

Khắp sông núi vẫn than thẩm tiễn biệt.

   Cũng là gió, là chim... nhưng gió khẽ thì thào vì hờn, còn chim thì bỗng ngừng hót, ngừng reo vì sợ! Câu hỏi tu từ xuất hiện cũng là để làm nổi bật cái nghịch lí giữa mùa xuân - tuổi trẻ và thời gian.

Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc

Phải chăng hờn vì nỗi phải bảy đi

Chim rộn ràng bỗng dứt tiếng reo thi

Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?

   Thi sỉ bỗng thốt lên lời than. Tiếc nối — lo lắng và chợt tỉnh mùa chưa ngả chiều hôm nghĩa là vẫn còn trẻ trung, chưa già. Lên đường! Phải vội vàng, phải hối hả. Câu cảm thán với cách ngắt nhịp biến hóa làm nổi bật nỗi lòng vừa lo lắng băn khoăn vừa luông cuống tiếc rẻ, bâng khuâng:

Chẳng bao giờ! ôi! Chẳng bao giờ nữa…

Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều

   Mở đầu bài thơ là cái tôi hăm hở muốn tắt nắng đi. Kết thúc bài thơ là ta, là mọi tuổi trẻ. Một sự hòa nhập và đồng điệu trong một đời người, trong dòng chảy thời gian: sống mãnh liệt, sống hết mình. Sống nồng nàn say mê. Nghệ thuật trùng điệp trong diễn tả gợi lên cái ham hố, yêu đời. Ngôn từ đậm đà màu sắc cảm giác, xúc giác, rạo rực: Ta muốn ôm, Ta muốn riết, Ta muốn say, Ta muốn thâu:

Ta muốn ôm

Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn

Ta muốn riết mây đưa và gió lượn

Ta muốn say cánh bướm với tình yêu

Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều

Và non nước, và cây, và cỏ rạng.

   Sống cũng là để yêu, yêu hết mình. Thơ hay vì màu sắc lãng mạn. Vì giọng thơ sôi nổi. Nghệ thuật vắt dòng với ba từ và xuất hiện trong một dòng thơ làm nổi bật cảm xúc. Say mê vồ vập cảnh đẹp, tình đẹp nơi vườn trần. Tất cả mùi thơm, ánh sáng, thanh sắc, xuân hồng... đều là nỗi niềm khao khát của thi nhân:

Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng

Cho no nê thanh sắc của thời tươi

Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!

   Sống vội vàng không có nghĩa là sống gấp, ích kỉ trong hưởng thụ. Vội vàng thể hiện một tâm hồn yêu đời, yêu sống đến cuồng nhiệt. Biết quý trọng thời gian, biết quý trọng tuổi trẻ, biết sống cũng là để yêu; tình yêu lứa đôi, tình yêu tạo vật. Tình cảm ấy đã thể hiện một quan niệm nhân sinh mới mẻ, cấp tiến. Bảy thập kỉ sau bài thơ Vội vàng ra đời, nhiều câu thơ của Xuân Diệu còn làm cho không ít người ngỡ ngàng! Xuân Diệu đã sống vội vàng như vậy. 50 tác phẩm, hơn 400 bài thơ tình, ông đã làm giàu đẹp cho nền thi ca Việt Nam hiện đại.

   Bài thơ Vội vàng cho thấy một cảm quan nghệ, thuật rất đẹp, rất nhân văn, một giọng thơ sôi nổi, dâng trào và lôi cuốn, hấp dẫn. Có chất xúc giác trong thơ. Cách dùng từ rất bạo, cách cấu trúc câu thơ, đoạn thơ rất tài hoa. Vội vàng tiêu biểu nhất cho Thơ mới thơ lãng mạn 1932-1941

   Nhà thơ Xuân Diệu đã đi vào thế giới vĩnh hằng những tao nhân mặc khách nhưng ta vẫn cảm thấy ông đang hiện giữa cuộc đời và hát ca:

Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!