Bài làm Bước vào thế kỉ XX, văn học nói chung, truyện (truyện ngắn, truyện dài) Việt Nam nói riêng có nhiều đổi mới, mang tính hiện đại. Truyện ngắn hiện đại thiên về tính chất hư cấu, cốt truyện phức tạp hơn, khắc hoạ được nhiều hình tượng, chi tiết sinh động nhằm phát hiện bản chất trong quan hệ nhân sinh, trong đời sống tâm hồn con người phong phú, tinh tế hơn truyện cổ tích, truyện ngắn, tiểu thuyết thời xưa. Một trong những tác phẩm mở đầu cho truyện ngắn hiện đại là truyện Sống chết mặc hay của Phạm Duy Tốn. Tác phẩm kể chuyện một viên quan phủ đang làm nhiệm vụ cai quản, chỉ đạo nhân dân đắp đê chống bão lụt ở một vùng sông nước Bắc Bộ trong một đêm vào đầu thế kỉ XX. Câu chuyện có thể chia ba đoạn. Đoạn một : từ "Gần một giờ đêm..." đến "... Khúc đê này hỏng mất" : nguy cơ đê vỡ và sự chống đỡ tuyệt vọng của người dân. Đoạn hai : từ "Ấy, lũ con dân..." đến "... Điếu mày" : cảnh quan phủ và nha lại đánh tổ tôm trong khi "đi hộ đê". Đoạn ba : phần còn lại : cảnh đê vỡ, nhân dân lâm vào tình trạng thảm sầu. Với tiêu đề Sống chết mặc bay, dường như tác giả Phạm Duy Tốn muốn tập trung phát hiện và nghiêm khắc phê phán thái độ vô trách nhiệm, bỏ mặc nhân dân trong tình cảnh khốn cùng của một viên quan phủ khi xuống địa phương chỉ đạo việc hộ đê. Đọc tác phẩm, chúng ta nhận rõ nhà văn đã xây dựng các chi tiết, tình huống tương phản, tăng cấp rất đặc sắc. Hai mặt tương phản đó là: trong khi nhân dân phải vật lộn căng thẳng, vất vả đến cực độ trước bão lụt thì viên quan phủ cùng nha lại, chánh tống - những kẻ chức sắc ở địa phương - say sưa cờ bạc, không mảy may nghĩ tới việc chỉ đạo dân "hộ đê". Đúng là hai bức tranh đời tương phản, đối lập gay gắt, khiến người đọc phải suy ngẫm và xúc động... Bức tranh thứ nhất, cảnh nhân dân chống bão lụt: về thời gian, đây là lúc "gần một giờ đêm" nghĩa là thời điểm khuya khoắt, mà khi bình thường, mọi người đang ngủ say. Xác định thời gian nửa đêm như thế, nhà văn muốn nói rằng : cuộc hộ đê của nhân dân nơi đây đã kéo dài suốt cả ngày đến tối, tới tận đêm khuya mà chưa được ngơi nghỉ. Nặng nề và căng thẳng biết bao ! Trong khi đó, mưa, gió mỗi lúc một mạnh. "Mưa tầm tã", rồi lại "trên trời thời vẫn mưa tầm tã trút xuống". Phối hợp với mưa, nước sông cũng mỗi lúc một dâng cao. "Nước sông Nhị Hà lên to quá" rồi lại "nước cứ cuồn cuộn bốc lên". Giữa cảnh trời, nước dữ dằn, bạo liệt như thế, công cuộc hộ đê của nhân dân diễn ra thế nào ? Nhốn nháo, căng thẳng, vất vả, cơ cực, khốn khổ, hiểm nguy vô cùng ! "Hằng trăm nghìn con người ... kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy... người nào người nấy lướt thướt như chuột lột... Trống đánh liên thanh, ốc thổi vô hổi, tiếng người xao xác gọi nhau...". Ngôn ngữ miêu tả rất tập trung. Những tính từ, động từ dồn dập, nối nhau : "tầm tã... tầm tã... cuồn cuộn, đội, vác, đắp, cừ,... bì bõm", kết hợp một hình ảnh so sánh "người nào người nấy lướt thướt như chuột lột" khiến cho người đọc có cảm tưởng được trực tiếp nhìn thấy, nghe thấy, và đang sống giữa một cuộc đắp đê chống bão lụt có thật. Cùng với những từ ngữ, câu văn tả thực, nhà văn điểm vào vài ba câu cảm thán "xem chừng núng thế lắm... không khéo thì vỡ mất... Tình cảnh trông thật là thảm ... Than ôi ! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời. Lo thay ! Nguy thay !...". Sự yếu kém của đê điều, sức lực của con người trước thiên tai mỗi lúc một thê thảm, rất đáng lo ngại, rất đáng xót thương ! Phạm Duy Tốn đã kết hợp ngòi bút tả thực với biểu cảm, trữ tình, dẫn người đọc vào trung tâm cuộc chống đê lay động lòng người, đánh thức những tình cảm đúng đắn trong chúng ta. Bức tranh đời thứ hai, tương phản với cảnh nhân dân chống lụt cơ cực, vất vả là cảnh viên quan phủ cùng tay chân chơi bời, cờ bạc, hưởng thụ, để dân... Sống chết mặc bay. Ở bức tranh này, nhà văn cũng dùng ngòi bút tả thực, chân thực đến... lạnh lùng, về địa điểm, bọn quan lại ấy đang ngồi ở trong đình vững chãi, đê vỡ cũng không sao. Quang cảnh, không khí tĩnh mịch, trang nghiêm, mọi người nhàn nhã đánh tổ tôm. "Đèn thắp sáng trưng ; nha lộ, lính tráng kẻ hầu người hạ đi lại...". Đặc biệt là hình ảnh viên quan phủ. Hắn "uy nghi, chễm chệ ngồi. Tay trái dựa gối xếp, chân phải duỗi thẳng ra để cho tên người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi...". Bên cạnh, xung quanh hắn là bọn lính lệ chầu chực đợi sai khiến và những vật dụng quý giá, đắt tiền như bát yến hấp đường phèn, khay khảm, tráp đồi mồi đựng trầu vàng, cau đậu,... Lại thêm cả đồng hồ vàng, dao chuôi ngà, ống vôi chạm bạc, ngoáy tai, ví thuốc,... Đúng là hình ảnh của một kẻ giàu sang, phú quý, mang danh đi chỉ dạo dân hộ đê mà như đi chơi, để khoe khoang của cải. Đúng là hắn đi... chơi ! Giữa lúc nhân dân đang trăm thảm, nghìn sầu thì tên quan cùng đồng bọn say sưa, đắm minh trên chiếu bạc. Ngồi xung quanh hắn, một lũ tay chân nín thin thít hầu hạ quan, tạo mọi điều kiện để quan được thắng bạc. Đến thời điểm ngoài kia đê sắp vỡ, sự gắng sức của dân lên đến đỉnh điểm, thì viên quan hồi hộp dđợi chờ ván bài ù to. Ở phần cuối bức tranh, quan phủ ngồi đợi thắng bạc, tác giả sử dụng nghệ thuật miêu tả tăng cấp rất ấn tượng, rất hồi hộp. Hình ảnh đối lập vì thế càng gay gắt. Nghe ngoài xa vẳng vào tiếng kêu vang trời, có người khẽ nói : "Bẩm, đê có khi đê vỡ !". Tên quan gắt : "Mặc kệ !". Khi một người nhà quê hớt hải chạy vào báo tin "Bẩm quan lớn đê vỡ mất rồi" thì tên quan đỏ mặt tía tai quát mắng : "Đê vỡ rồi !... thời ông cách cổ chúng mày, bó tù chúng mày !". Hắn đã quên hết nhiệm vụ giúp dân chống lụt, để chỉ đợi một quân bài. Sự đối lập giữa tình cảnh khốn khổ của dân chúng, nỗi âu lo của mọi người xung quanh và thái độ vô trách nhiệm của tên quan lên đến đỉnh điểm. Nhưng chưa dừng lại. Sự đối lập vẫn tiếp tục tăng cấp. Trong khi thầy đề "tay run cầm cập thò vào đĩa nọc..." (nghĩa là người nhân viên này cùng mọi người xung quanh rất lo sợ trước cảnh đê vỡ), thì tên quan sung sướng hả hê ngả ra những quân bài, ù một ván to. Không những thế, hắn còn vỗ tay xuống sập kêu to, miệng vừa cười vừa nói : "Ù ! Thông tôm, chi chi nảy !... Điếu, mày !". Nghĩa là kẻ quan liêu, vô trách nhiệm ấy reo vui, sung sướng đến tột đỉnh được hướng thụ một món tiền lớn, giữa lúc nhân dân đau khổ cũng đến mức độ thẳm sâu, không thể đo được. Tình huống truyện diễn biến đến đây quả là căng thẳng, sự tương phản, đối lập quả là gay gắt, mâu thuẫn không thể dung hoà. Người đọc như bị cuốn vào câu chuyện và cũng cảm thấy căng thẳng, ngột ngạt, bức bối, tràn đầy nỗi tức giận, căm ghét tên quan vô trách nhiệm, tham tiền và tràn đầy tình cảm xót thương những người dân khốn khổ bị lãng quên, bị bỏ mặc... Giận và thương, hai cung bậc cảm xúc ấy dường như thấm đẫm trong từng từ ngữ, câu văn. Kết thúc truyện nhà văn viết : "Ấy, trong khi quan lớn ù ván to như thế, thì khắp mọi nơi miền đó, nước tràn lênh láng, xoáy thành vực sâu, nhà cửa trôi băng, lúa má ngập hết ; kẻ sống không chỗ ở, kẻ chết không nơi chôn, lênh đênh mặt nước, chiếc bóng bơ vơ, tình cảnh thảm sầu, kể sao cho xiết !". Câu văn kéo dài, nhấn mạnh hai bức tranh đời tương phản, vừa kể chuyện vừa miêu tả, vừa biểu ý vừa biểu cảm. Nhịp câu biền ngẫu, đối xứng lâm li, hài hoà tiếng nấc nghẹn, căm phẫn với dòng nước mắt xót đau, thương cảm. Bằng sự khéo léo trong việc vận dụng kết hợp hai phép tương phản và tăng cấp trong nghệ thuật, tác giả Sống chết mặc bay đã lên án gay gắt tên quan phủ "lòng lang dạ thú" trước sinh mạng của người dân và bày tỏ niềm cảm thương của mình trước cảnh "nghìn sầu muôn thảm" của nhân dân do thiên tai và cũng do thái độ vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền đưa đến. Hai bức tranh đời tương phản, trái ngược ấy đậm đà chất hiện thực và thấm đẫm cảm hứng nhân đạo, nhân văn.

Đất nước Việt Nam chúng ta khi bước vào thế kỷ XX, nền văn học có nhiều sự biến đổi mới, những tác phẩm văn học thời kỳ này mang tính hiện thực phê phán nhiều hơn. Mỗi tác phẩm đều phản ánh chân thực cuộc sống của người nông dân lao động trong chế độ cũ.
Truyện ngắn "Sống chết mặc bay" của nhà văn Phạm Duy Tốn là một tác phẩm tiêu của của nền văn học hiện thực phê phán này. Tác phẩm kể về chuyện của một tên quan được nhận lệnh của nhà vua về công tác phòng chống lũ lụt chống vỡ để ở vùng đồng bằng Bắc Bộ nước ta.
Nhưng trong khi dân chúng đang lo lắng, nhớn nhác phòng hộ đê, sợ đê vỡ thì bao nhiều hoa màu, nhà cửa, gia súc, gia cầm của người dân trôi sông trôi biển hết, thì viên quan lo công việc phòng hộ đê. Hắn được nhận lương của nhân dân của triều đình để làm việc này lại đang say sưa đánh bạc.
Truyện ngắn "Sống chết mặc bay" phê phán thói vô trách nhiệm của quan lại phong kiến thời xưa. Sống chết mặc bay chỉ lo giữ tiền bạc của mình, còn dân sống sao kệ dân bọn chúng không quan tâm và cũng không lo lắng.
Bọn chúng miệng thì nói thương dân, yêu dân như con nhưng trong lúc nhân dân cần chúng thì chúng bỏ mặc nhân dân một mình đơn độc lo chống chọi lại với thiên tai bão lũ.
Đọc tác phẩm của Phạm Duy Tốn chúng ta nhận rõ nhà văn đã xây dựng các chi tiết vô cùng đặc sắc, tương phản thể hiện sự tinh tế của tác giả. Hai mặt tương phản đó chính là một bên nhân dân đang phải căng thẳng đánh vật với thiên tai, với bão lũ, lo sợ vỡ đê thì nhân dân mất trắng công sức của mình.
Trong lúc đó, viên quan phủ cùng chánh tổng những tên có chức sắc trong làng lại đang say sưa, sát phạt, ăn thua với nhau trên chiếu bạc, không một chút động lòng, mảy may nghĩ tới việc chỉ đạo nhân dân phòng hộ đê.
Hai bức tranh đời tương phản, đối lập nhau, khiến người đọc vô cùng xúc động và suy nghĩ rất nhiều về một chế độ phong kiến thối nát, tham nhũng, lộng quyền.
Toàn bộ tác phẩm "Sống chết mặc bay" được tác giả Pham Duy Tốn chia thành hai bức tranh vô cùng đặc sắc. Trong đó bức tranh thứ nhất, chính là cảnh những người nông dân khốn khổ đang lo phòng hộ đê, thời gian là nửa đêm, gần một giờ sáng, trong bối cảnh nước mưa ngày càng lớn, người dân đã vật lộn với những bờ để cả ngày tới tối, tới tận nửa đêm nhưng người dân vẫn chưa được nghỉ ngơi.
Công việc nặng nề căng thẳng biết bao. Trong khi mưa gió, mỗi lúc càng lớn hơn "Mưa tầm tã" những cơn mưa ngày càng nặng hạt, trút xuống tầm tã, khiến cho nước sông Nhị Hà ngày một dâng cao hơn. Con đê nhỏ bé như đang oằn mình chống đỡ với mực nước ngày càng lớn, chỉ chờ để vỡ òa ra, cuốn trôi đi tất cả. Người dân sống trong nơm nớp sợ hãi, lo âu, trên khuôn mặt ai cũng đầy những nỗi sợ hãi, sự căng thẳng, bất an…
Hàng trăm nghìn con người, mỗi người một công cụ, kẻ cuốc, kẻ vác tre, đắp đào, bì bõm, mồ hôi vã ra như tắm dưới cơn mưa nặng hạt… ai cũng mệt, và đói bụng, nhưng tất cả đều chăm chỉ làm việc, vì họ lo lắng cho số phận tương lai của chiếc đê kia. Nếu nó vỡ thì những công sức lao động, nhà cửa, hoa màu, trâu bò, lợn gà của người dân sẽ theo nó mà trôi mất.
Chiếc đê chính là sự cứu vớt là linh hồn cuộc sống của họ. Nên ai cũng lo lắng lắm, cũng cố gắng ra sức để phòng hộ đê, mong sao sức người có thể chiến thắng được sức mạnh của thiên nhiên, của bão lũ.
Trong khi bức tranh thứ nhất người dân đen khốn khổ, đang lo lắng cho vận mệnh của mình. Thì trong bức tranh thứ hai, những kẻ ăn lương bổng của người dân, những người thường được xưng là cha mẹ của dân lại đang trong một khung cảnh hoàn toàn ngược lại.
Trong nhà một viên quan, những kẻ có chức sắc đang căng thẳng lắm, chúng căng thẳng không phải vì lo lắng cho số phận của người dân ngoài kia, căng thẳng không phải vì bàn mưu tính kế để phòng hộ đê tốt nhất. Mà chúng căng thẳng ăn thua, sát phạt nhau trên chiếu bạc. Những ván bài đỏ đen, tổ tôm, sóc đĩa…
Trong bức tranh thứ hai này, nhà văn Phạm Duy Tốn đã dùng ngòi bút tả thực tới lạnh lùng, bọn quan lại ấy đang ngồi trong đình làng vững chãi, chơi bài bạc, mặc kệ dân đen khốn khổ ngoài kia, đê vỡ mặc đê.
Khung cảnh vô cùng tĩnh mịch trang nghiêm mọi người ngồi vô cùng nhàn hạ đánh tổ tôm, đèn thắp sáng trưng, lính tráng, người hầu kẻ hạ rất nhiều xung quanh. Hình ảnh tên quan phủ ngồi uy nghi chễm chệ, khiến cho người đọc cảm thấy phẫn nộ, căm uất..Tay trái của tên quan huyện dựa lên gối, chân phải hắn duỗi thẳng cho người hầu ngồi gãi, thể hiện một cuộc sống vô cùng sung sướng, nhàn hạ vô cùng.
Xung quanh hắn là bọn lính tráng đứng chầu chực, chờ đợi được sai khiến khi mà hắn cần một điều gì đó. Đúng là hình ảnh giàu sang phú quý, ngược lại với sự vất vả, lam lũ, nhọc nhằn của những người dân ngoài kia…
Càng về khuya thì hai bức tranh càng được đẩy lên cao tới cực điểm. Trong khi viên quan ngồi hồi hộp chờ đợi ván bài của mình ù, để hắn thắng lớn ăn được nhiều tiền của kẻ khác. Cảm giác hồi hộp nín thở của hắn, khi đời thắng bạc, tác giả Phạm Duy Tốn đã sử dụng nghệ thuật tăng cấp độ, ngôn ngữ để làm cho tác phẩm thêm phần hấp dẫn.
Hình ảnh này càng đối lập với người dân khi có người khẽ nói với viên quan "Bẩm, có khi đê vỡ". Viên quan quát lớn: Mặc kệ!. Rồi khi có một người nông dân chạy vào đình làng báo cáo: "Bẩm quan đê vỡ mất rồi"
Thì tên quan đỏ mặt tía tai quát tháo, mắng lớn rằng "Đê vỡ rồi!…thời ông cách cổ chúng mày, bỏ tù chúng mày".. Hắn quên rằng nhiệm vụ chống lụt, phòng hộ đê này thuộc quyền chỉ đạo trực tiếp của hắn. Chính sự thờ ơ, bàng quan, vô trách nhiệm của hắn đã khiến những người dân rơi vào cảnh khốn khổ, màn trời chiếu đất, vậy mà giờ đây hắn lại định đổ tội cho người khác.
Nhưng sự việc chưa dừng lại ở đó. Trong khi thầy đề tay run lên cầm cập thò vào đĩa nọc..Thì tên quan sung sướng ra bài. Hắn đã ù một ván to, ăn hết tiền của thiên hạ.
Ngoài kia người dân nháo nhác vì đê vỡ, bên trong này viên quan phụ mẫu mặt hả hê, ôm hết tiền thắng bạc bỏ vào túi mình. Đó là hình ảnh vô cùng ấn tượng, nó ám ảnh người đọc, khiến cho người đọc cảm thấy uất nghẹn căm tức thói thờ ơ, vô trách nhiệm của những tên quan tham thời xưa.
Truyện ngắn "Sống chết mặc bay" đúng như cái nhan đề của nó vậy, nhà văn Phạm Duy Tốn đã miêu tả chân thực, sâu sắc để vạch tội những tên tham quan thời xưa, khi bọn chúng chỉ biết sống cho mình, mà bỏ mặc người dân vô tội chìm trong đau khổ.
Hai bức tranh đời tương phản với nhau nhưng thể hiện tính chân thực. Qua tác phẩm của mình thể hiện tinh thần nhân văn của tác giả Phạm Duy Tốn trước nỗi thống khổ của người dân lao động thời xưa.
 

Trong các văn bản mà tôi đã được học, văn bản gây nhiều ấn tượng với tôi nhất đó là "Sống chết mặc bay" do tác giả Phạm Duy Tốn sáng tác. Bằng sự khéo léo trong việc vận dụng kết hợp hai phép tương phản và tăng cấp trong nghệ thuật, "Sống chết mặc bay" đã lên án tên quan phủ "lòng lang dạ thú". Trong khi nhân dân thì thì đang vật lộn với mưa cố gắng giữ đê không bị vỡ thì hắn lại yên thân ở trong triều, lại còn chơi đánh bài tổ tôm một cách sung sướng. Cho đến khi đất nước lâm nguy thì đã muộn màng. Sau khi đọc xong văn bản này em tự nhủ rằng không nên quá chủ quan. Vì nếu như chúng ta quá chủ quan thì sẽ để lại những hậu quả khó lường giống như tên quan phủ ở trong bài.Đây là một văn bản hay và có ý nghĩa. Đừng chủ quan nhiều bạn nhé.