Dải yếm - biểu tượng thiên liêng kỳ diệu của tình yêu son sắt.

Tình yêu được ví như trái cây phải trải bao năm nhung tháng nhớ kể cả nắng giận mưa hờn để ửng mùa chín ngọt ngào. Nếu dải yếm là biểu tượng cho vẻ đẹp người con gái vì đó mà trở thành cái cớ để những chàng trai cô gái gặp gỡ giao duyên thì cố nhiên nó còn là biểu tượng thiên liêng kỳ diệu cho một tình yêu thủy chung son sắt. Không phải ngẫu nhiên mà ở bài ca dưới đây dải yếm đã đi vào nỗi nhớ:

Mình về có nhớ ta chăng

Ta như lạt buộc khăng khăng nhớ mình.

Ta về ta cũng nhớ mình

Nhớ yếm mình mặc nhớ tình mình trao.

Cách xưng hô tha thiết thân mật "mình - ta" đã thể hiện tình yêu sâu đậm. Tình yêu ấy còn hiện hình trong trí nhớ của "ta" mang về. Nỗi nhớ không mông lung xa với không ảo ảnh vô định mà cụ thể rõ ràng bởi xuất phát từ một tình yêu có thật: "Nhớ yếm mình mặt nhớ tình mình trao". Chàng trai đã thổ lộ tín hiệu ngầm chỉ hai người biết. "Yếm mình mặc" có màu sắc gì mùi hương gì - chỉ có "ta" và "mình" biết còn "tình mình trao" cũng chỉ có "mình" và "ta" mới thấy hiểu. Chỉ có tám chữ mà chàng trai đã nói được rất nhiều điều. Chính sự súc tích ấy đã nâng tầm tình yêu của họ!.

Với cô gái dải yếm nhiều đã giúp cô thổ lộ tâm tư:

Thương anh chẳng biết để đâu

Để trong dải yếm lâu lâu lại nhìn.

Cô gái trong bài ca dao này có cách độc đáo để bộc lộ niềm thương nỗi nhớ: "Thương anh không biết để đâu" nên mới để vào nơi dải yếm - bởi đó là tâm điểm của nỗi nhớ. Dải yếm phải chăng là biểu tượng của tình yêu thắm thiết mãnh liệt bền vững? Nhìn dải yếm là nhìn thấy tình mình trong đó!.

Tình yêu cần thiết cho cuộc sống nhưng không phải tình yêu nào cũng cập được bến bờ hạnh phúc "hôm nay yêu mai có thể xa rời" (Xuân Quỳnh). Do vậy đôi lứa yêu nhau thường thề nguyền chung thủy vì hy vọng đó là nhân chứng vật chứng là sợi dây vô hình buộc họ mãi bên nhau. Vì vậy:

Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc tím

Em lấy chồng rồi trả yếm cho anh

Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc xanh

Yếm em em mặc yếm gì anh anh đòi!.

Đây là lời đối đáp của đôi nam nữ đã từng có một tình yêu sâu đậm nhưng giờ đây phải nhận lấy những nỗi trái ngang phủ phàng. Sắc màu của hoa cúc đã trở thành sắc màu của thái độ của tâm trạng của ảo giác. Với cô gái: "Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc tím"; với chàng trai: "Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc xanh". Dải yếm - kỷ niệm của một thời yêu nhau cùng trân trọng nâng niu giờ trở thành vật trao qua trả lại:

Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc tím

Em lấy chồng rồi trả yếm cho anh.

Với cô gái tình yêu không còn thì kỷ vật còn đâu ý nghĩa ban đầu của nó giữ làm chi cho buồn lòng. Trước khi lấy chồng cô muốn "xóa hết nợ nần" nhỡ gặp muộn phiền cho ngày sau. Cách duy nhất cô quyết định: "Trả yếm lại cho anh" - Mong quên được quá khứ. Đây là tâm lý chung của các cô gái khi phải theo chồng. Còn chàng trai:

Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc xanh

Yếm em em mặc yếm gì anh anh đòi!.

Chàng cũng có vui gì khi tình yêu không thành. "Hoa cúc vàng" dưới ánh mắt đầy tâm trang "nở ra hoa cúc xanh". Chẳng biết chàng trai trong bài ca dao này có đồng cảm với chàng trai trong bài ca dao "Trèo lên cây bưởi hái hoa" khi nhìn thấy màu xanh biết của nụ tầm xuân hay không? Chỉ biết rằng chàng trai không muốn kết cục nào xảy ra: Anh không nhận yếm em trả lại vì cớ "yếm em em mặc yếm gì anh anh đòi". Người con trai khẳng định tình yêu ấy là có thật dẫu duyên không thành. Mong dải yếm luôn bên em che chắn bảo vệ và tô điểm cho em dẫu quãng đời còn lại của em không có anh. Riêng anh không đòi hỏi gì thêm nữa vì "tình đã cho không lấy lại bao giờ" (Xuân Diệu). Một tình yêu chân thành cao đẹp của người bình dân thuở xưa khiến chúng ta ngày nay không khỏi bùi ngùi cảm thương trân trọng.

Cái cớ để bộc lộ tâm tư cái cách bộc lộ tâm trạng trong tình yêu của người bình dân xưa cho thấy rằng: Dải yếm có tầm quan trọng đặc biệt trong ca dao tình yêu. Tác giả dân gian đã khéo léo thổi hồn mình vào dải yếm thanh mảnh biến nó thoát khỏi chức năng thông thường để trở nên sinh động ẩn chứa tình cảm nỗi niềm. Nhìn từ góc độ thi pháp dải yếm trong ca dao tình yêu mang tính biểu tượng: biểu tượng của vẻ đẹp người con gái của tình yêu thủy chung sâu nặng son sắt vững bền... Tìm hiểu ý nghĩa của dải yếm trong ca dao tình yêu ta còn nhận ra rằng tình yêu của những người tưởng chừng cho biết mỗi việc cuốc việc cày việc bừa việc cấy ... ấy lại rất đẹp và đáng trân trọng biết bao.