Trong lời dặn dò trên đây, Bác Hồ đã nêu bật mối quan hệ và tác dụng to lớn của việc học tập đối với tiền đồ đất nước.
 
Thế nào là một đất nước vẻ vang? Nói chung, một đất nước muốn được vẻ vang thì trước hết phải là một đất nước độc lập, giàu mạnh. Đất nước nô lệ thì không thể vẻ vang. Nhưng muốn giữ nền độc lập thì phải có nền quốc phòng vững mạnh, thì phải có nền kinh tế vững mạnh, phát triển.
 
Ta thường nói nước mạnh, dân giàu. Đó là hai điều song song tồn tại của một đất nước phát triển. Dân có giàu nước mới mạnh. Nói dân giàu tức là nói nhân dân được ấm no đầy đủ về đời sống vật chất, được hưởng các quyền tự do dân chủ về mặt tinh thần, được học hành để mở mang trí tuệ, có một đời sống văn hóa tiến bộ, một nếp sống xã hội văn minh lành mạnh.
 
Một đất nước như thế sẽ được các dân tộc khác trên thế giới yêu mến, kính trọng, một đất nước như thế gọi là đất nước vẻ vang.
 
Bác Hồ lại nói: “dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu” nghĩa là như thế nào? Nói như vậy, Bác Hồ có ý nhấn mạnh đển sự phấn đấu để đưa nước nhà lên ngang tầm những đất nước giàu mạnh và tiên tiến trên thế giới. Muốn thế, ngoài việc phải có một nền kinh tế vào loại giàu mạnh, Việt Nam còn phải có một nền khoa học kĩ thuật tiên tiến, một nền văn hóa tiên tiến, không những có thế tiếp nhận được tinh hoa của nhân loại mà còn góp phần mình vào phát triển chung của nhân loại.

Đó là cái đích phải đạt tới mà Bác Hồ đã đặt ra cho nhân dân ta ngay sau ngày đất nước vừa thoát vòng nô lệ. Đó cũng là mục tiêu phấn đấu cuối cùng mà dân tộc ta hằng ấp ủ qua mấy chục năm không ngừng lao động và chiến đấu cho tới ngày nay.

Vì sao tất cả những điều đó lại “chính là nhờ phần lớn ở công học tập của các em”?

Đất nước Việt Nam ta đã trải qua cả ngàn năm chế độ phong kiến và gần trăm năm thuộc địa rồi liên tục chiến tranh. Nhân dân ta đứng trước một gia tài vừa nghèo nàn vừa lạc hậu. Trong khi đó trên thế giới, khoa học kĩ thuật có những bước tiến khổng lồ, mọi mặt đời sống cũng nhảy vọt, so với những nước tiên tiến, ta đi chậm hơn đến hàng trăm năm. Muốn đuổi kịp họ, ta không cách nào khác ngoài con đường học tập, học cách mà người ta đã làm, học thật nhanh để rút ngắn dần khoảng cách giữa ta với họ. Muốn có quốc phòng vững mạnh, thì chí con người chưa đủ, phải có khoa học kĩ thuật. Nói đển kinh tế, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp là nói đển kĩ thuật, vì đồng ruộng mênh mông, tài nguyên vô tận, không thể tự nhiên tạo ra nhiều sản phẩm. Đời sống văn hóa cũng chỉ có thế phát triển trên cơ sở một nền kinh tế không ngừng phát triển.
 
Để có kĩ thuật phải có khoa học. Muốn nắm được khoa học và kl thuật tiên tiến thì phải có kiến thức cơ bản, phải có văn hóa. Không ai có thể thấy điều ấy cho ta. Nếu không học, không có kiến thức, làm sao mà củng cố được quốc phòng, phát triển được kinh tế, nâng cao được văn hóa?
 
Khi Bác Hồ nói: “Chính là nhờ phần lớn ở công học tập của các em” là Bác còn nhấn mạnh đến vai trò tương lai của thế hệ thanh thiếu niên. Cách mạng mới thành công, cuộc chiến đấu để giữ nước đang gian khổ, nhưng mười, mười lăm năm sau thế hệ học sinh hôm nay sẽ là người chủ của đất nước, là lực lượng chủ yếu để dựng nước, phát triển kinh tế và mở mang văn hóa. Vì thế, nhiệm vụ của người đang ngồi trên ghế nhà trường càng trở nên quan trọng và nặng nề. Bác vĩ đại vì Bác không chỉ lo cho cuộc chiến đấu trước mắt mà còn nghĩ đến tương lai lâu dài của đất nước.
 
Mỗi chúng ta cần hiểu sâu lời dạy của Bác để ra sức rèn luyện, phấn đấu trong những ngày còn ngồi trên ghế nhà trường. Từ lời dạy chân tình và tha thiết của Bác, chúng ta phải thấy hết trách nhiệm của người học sinh trong việc học tập. Để học tập tốt, trước hết chúng ta phải xác định đúng đắn mục đích và động cơ học tập: học tập để nắm vững kiến thức văn hóa, khoa học nhằm làm cho đất nước và dân tộc giàu mạnh, hùng cường. Muốn vậy, phải phấn đấu kiên trì, vượt qua mọi trở ngại, khắc phục mọi khó khăn để học tập đạt kết quả cao nhất. Phải có phương pháp học tập tốt. Kết hợp chặt chẽ học với hành. Phải học chò toàn diện, không phải chí biết có học chữ mà phải biết học làm người, phấn đấu trở thành con người mới xã hội chủ nghĩa.
 
Cuộc chiến đấu giữ nước của nhân dân ta phải qua ba mươi năm mới giành được thắng lợi hoàn toàn. Trước mắt chúng ta có vô vàn khó khăn. Để đi tới một tương lai tươi sáng cho Tổ quốc trở nên vẻ vang, cho dân tộc Việt Nam bước tới đài vinh quang để sánh vai các cường quốc năm châu như lòng Bác Hồ hằng mong ước, chúng ta phải gắng sức học tập, học tập không ngừng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ muôn vàn yêu quý của dân tộc Việt Nam. Bác luôn luôn quan tâm đến thế hệ trẻ. Ngay trong những ngày đầu tiên thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, dù bận trăm công ngàn việc, Bác vẫn dành thì giờ viết thư gửi các cháu học sinh nhân ngày khai trường. Trong thư, Bác đã ân cần dặn: Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp được hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em.

Lời Bác Hồ dạy đã được bao thế hệ học sinh ghi nhớ và cố gắng thực hiện. Bác chỉ rõ cho lớp trẻ hiểu rằng, việc học tập của học sinh hôm nay sẽ quyết định tương lai đất nước ngày mai. Vì thế, học sinh phải học tập tốt để làm vẻ vang cho đất nước.

Trong thời đại hiện nay, sức mạnh của mỗi dân tộc không phải chỉ ở lòng dũng cảm và số lượng quân đội đông đảo để bảo vệ Tổ quốc như trước đây mà sức mạnh của mỗi dân tộc còn là sức mạnh của trí tuệ, của khoa học kĩ thuật, của kinh tế phồn vinh. Các cường quốc trên thế giới đều là những nước kinh tế phát triển cao. Đối với nước ta, điều đó chỉ thực hiện được khi chủ nhân đất nước là những người có trình độ văn hóa khoa học kĩ thuật cao, có khả năng hòa nhập với nền văn minh thế giới. Muốn vậy, không có cách nào khác là chúng ta phải ra sức học tập thật tốt, học liên tục không ngừng. Học, học nữa, học mãi. Những năm tháng dùi mài kinh sử trên ghế nhà trường chính là thời gian để mỗi người tiếp thu kiến thức mà nhân loại đã tích lũy được qua hàng ngàn năm lịch sử. Nhờ học tập tích cực trong nhà trường, khi lớn lên, học sinh sẽ trở thành những công dân có kiến thức, có trình độ cao để xây dựng đất nước tiến kịp thời đại. Nhà nước ta chăm lo tạo điều kiện cho tất cả trẻ em đến tuổi đều được đi học, chính là vì tương lai lâu dài của đất nước.

Trong thời đại hiện nay, sức mạnh của mỗi dân tộc không phải chỉ ở lòng dũng cảm và số lượng quân đội đông đảo để bảo vệ Tổ quốc như trước đây mà sức mạnh của mỗi dân tộc còn là sức mạnh của trí tuệ, của khoa học kĩ thuật, của kinh tế phồn vinh. Các cường quốc trên thế giới đều là những nước kinh tế phát triển cao. Đối với nước ta, điều đó chỉ thực hiện được khi chủ nhân đất nước là những người có trình độ văn hóa khoa học kĩ thuật cao, có khả năng hòa nhập với nền văn minh thế giới. Muốn vậy, không có cách nào khác là chúng ta phải ra sức học tập thật tốt, học liên tục không ngừng. Học, học nữa, học mãi. Những năm tháng dùi mài kinh sử trên ghế nhà trường chính là thời gian để mỗi người tiếp thu kiến thức mà nhân loại đã tích lũy được qua hàng ngàn năm lịch sử. Nhờ học tập tích cực trong nhà trường, khi lớn lên, học sinh sẽ trở thành những công dân có kiến thức, có trình độ cao để xây dựng đất nước tiến kịp thời đại. Nhà nước ta chăm lo tạo điều kiện cho tất cả trẻ em đến tuổi đều được đi học, chính là vì tương lai lâu dài của đất nước.
Thực tế cho thấy những thành tích học tập xuất sắc của một số bạn học sinh đã làm vẻ vang cho tên tuổi nước nhà. Từ những năm bảy mươi đến nay, năm nào nước ta cũng có các đoàn thí sinh tham dự các kì thi Toán, Vật lí, Tin học… quốc tế và đã đoạt giải cao. Trong buổi trao giải, quốc kì Việt Nam đã tung bay cùng quốc kì các quốc gia khác trên khắp năm châu. Học sinh Việt Nam đã làm vẻ vang cho đất nước đúng như ý nguyện của Bác Hồ.
 
Trong giai đoạn mở cửa hiện nay, khi Nhà nước đã cho phép các doanh nghiệp trong nước liên doanh với nước ngoài thì rất nhiều công dân Việt Nam đã trở thành những nhà kinh doanh tài giỏi, có tầm nhìn xa rộng trong công cuộc đổi mới để xây dựng đất nước phồn vinh. Đó cũng chính là kết quả của những ngày tháng học tập miệt mài và thầm lặng. Học những kiến thức trong nhà trường, trong cuộc đời… Nhờ học tập, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của mỗi người được không ngừng nâng cao, cuộc sống ngày càng ấm no, sung sướng, dân giàu sẽ góp phần làm cho nước mạnh.
 
Bác Hồ căn dặn học sinh học tập tốt ngay từ ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, khi nước ta vừa thoát khỏi ách thống trị của thực dân Pháp, thực trạng đất nước vô cùng đói nghèo và lạc hậu. Hơn 90% dân số mù chữ, nạn đói vừa cướp đi 1/10 dân số, nhưng Bác vẫn hi vọng, tin tưởng và thấy rõ lực lượng quyết định sự nghiệp xây dựng đất nước chính là thế hệ trẻ. Với những lời lẽ thiết tha xúc động, Bác Hồ đã làm cho các thế hệ học sinh nhận thức rõ hơn về trách nhiệm học tập của mình đối với đất nước.
 
Tuy Bác đã đi xa nhưng học sinh Việt Nam mỗi năm đến ngày khai trường thường ôn lại lời căn dặn quý báu của Bác để nhắc nhở nhau học tập tốt hơn, đáp lại lòng mong mỏi của Người là làm cho non sông Việt Nam có thể sánh vai với các cường quốc năm châu, làm rạng rỡ, vẻ vang cho Tổ quốc Việt Nam yêu dấu.