- Bằng thái độ phê phán gay gắt, nghiêm khắc nhưng chân thành, Trần Quốc Tuấn đ• chỉ rõ lối sống hưởng lạc ích kỉ, bàng quan trước vận mệnh đất nước đang nghìn cân treo sợi tóc của đám tướng sĩ: không biết nhục khi phải hầu giặc; ham vui chọi gà, cờ bạc, săn bắn, rượu ngon ... Tác giả phân tích và chỉ rõ hậu quả khôn lường của lối sống đó. Các hậu quả ngày càng nặng nề, dài lâu: xã tắc không còn; bổng lộc, gia quyến, tổ tông bị giày xéo; thanh danh ô nhục muôn đời...
- Sau khi phê phán những hành động sai trái, tác giả chỉ ra những việc đúng, nên làm. Đó là nêu cao tinh thần cảnh giác, chăm lo tập dượt cung tên, quyết chiến thắng kẻ thù xâm lược. Làm được như vậy thì lúc đất nước thái bình thịnh trị, dẫu có không muốn vui chơi cũng không được.
- Mối ân tình giữa Trần Quốc Tuấn và tướng sĩ dựa trên hai quan hệ: quan hệ chủ tướng và quan hệ cùng cảnh ngộ. Quan hệ chủ tướng khích lệ tinh thần trung quân ái quốc, còn quan hệ cùng cảnh ngộ khích lệ lòng ân nghĩa thuỷ chung của những người cùng chung cảnh ngộ lúc xông pha trận mạc hay lúc cùng nhau vui cười. Nêu mối ân tình giữa tác giả và tướng sĩ, Trần Quốc Tuấn đã khích lệ ý thức trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi người đối với đạo vua tôi và tình cốt nhục.
- Nghệ thuật lập luận của tác giả ở đoạn văn này hết sức chặt chẽ, sắc sảo; các hình ảnh, dẫn chứng phong phú, sinh động; giọng văn thay đổi linh hoạt. Có lúc, tác giả dùng cách nói thẳng, gần như xỉ mắng: không biết lo, không biết thẹn, không biết căm...; có khi tác giả mỉa mai, chế giễu bằng những hình ảnh không tương xứng về lô gích: cựa gà trống - áo giáp giặc, rượu ngon - giặc say chết, tiếng hát hay - giặc điếc tai...; khi phân tích điều hơn lẽ thiệt, giọng tác giả tâm tình tha thiết.
- Để tác động vào nhận thức của người nghe, tác giả còn dùng thủ pháp tương phản và cách điệp từ, điệp ý tăng tiến. Tác giả vẽ ra hai viễn cảnh: đầu hàng thất bại thì mất tất cả (không còn, cũng mất, bị tan), chiến đấu thắng lợi thì được tất cả (mãi mãi vững bền, đời đời hưởng thụ, sử sách lưu thơm). Cách điệp ngữ điệp ý tăng tiến có tác dụng nêu bật vấn đề từ nhạt đến đậm, từ nông đến sâu, từng bước đưa người đọc nhận rõ đúng sai, phải trái.
- Bài hịch được triển khai theo trình tự lập luận:
+ Khích lệ lòng căm thù giặc, nỗi nhục mất nước.
+ Khích lệ lòng trung quân ái quốc và lòng ân nghĩa thuỷ chung giữa chủ tướng và những người cùng cảnh ngộ.
+ Khích lệ ý chí lập công danh xả thân vì nước.
+ Khích lệ lòng tự trọng, liêm sỉ và khát vọng sống cao đẹp ở đời.
Tất cả cuối cùng đều nhằm vào một mục đích: khích lệ lòng yêu nước bất khuất, tinh thần quyết chiến quyết thắng kẻ thù xâm lược của tướng sĩ.
- Kết cấu theo trình tự lập luận như vậy rất chặt chẽ, thuyết phục và tiêu biểu cho văn nghị luận.