Vùng dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi chiếm gần 3/4 diện tích tự nhiên nước ta, là địa bàn cư trú chủ yếu của 53 dân tộc anh em. Do địa hình hiểm trở nên vùng DTTS và miền núi thường xuyên chịu ảnh hưởng và tác động lớn của thiên tai, lũ lụt, môi trường sinh thái suy thoái, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo cao so với bình quân chung cả nước.
Khoảng cách chênh lệch về mức sống, trình độ phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) giữa các dân tộc, giữa các vùng ngày càng gia tăng, chất lượng hiệu quả về giáo dục đào tạo còn thấp, công tác chăm sóc sức khỏe cho bà con gặp nhiều khó khăn, tình trạng du canh, du cư, di cư tự do vẫn còn diễn biến phức tạp, bản sắc văn hóa bị mai một. Các vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam bộ, duyên hải miền Trung hạ tầng KT-XH thấp kém, kinh tế chậm phát triển, là “lõi nghèo” của cả nước.
Những năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, từng bước phát triển mọi mặt của đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng-an ninh cho vùng DTTS và miền núi. Trong đó, có Nghị định số 05/2011/NĐ-CP của Chính phủ về công tác dân tộc. Sau 5 năm thực hiện Nghị định, cả nước đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác dân tộc. Cơ sở hạ tầng từng bước được tăng cường, cải thiện, đặc biệt là các công trình như đường giao thông nông thôn, cầu dân sinh, điện, thủy lợi, trạm y tế, nhà văn hóa, trường học… ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển KT-XH vùng DTTS và miền núi.
Trong giai đoạn 2011-2015, ngân sách nhà nước đã đầu tư 135.879,5 tỷ đồng, chiếm 12,8% kinh phí đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn. Trong đó, kinh phí bố trí thực hiện 9 chính sách, chương trình do Ủy ban Dân tộc quản lý là 27.144 tỷ đồng, chiếm 2,55% kinh phí đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn.
Các Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, Chương trình 135, chính sách di dân, định canh, định cư, chính sách hỗ trợ vay vốn phát triển sản xuất, hỗ trợ chăm sóc, giao khoán bảo vệ rừng đã mang lại hiệu quả thiết thực. Như Chương trình 135 giai đoạn 3: Năm 2012-2013 được thực hiện trên địa bàn 1.723 xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu và 2.701 thôn đặc biệt khó khăn của các xã khu vực II. Ngân sách trung ương đầu tư hỗ trợ thực hiện trong 2 năm là 4.984,2 tỷ đồng.
Giai đoạn 2014-2015 thực hiện trên địa bàn 2.331 xã và 3.059 thôn đặc biệt khó khăn thuộc địa bàn 415 huyện, 52 tỉnh trong đó gồm 1.729 xã đặc biệt khó khăn, 412 xã biên giới và 190 xã an toàn khu. Ngân sách trung ương đầu tư hỗ trợ 12.100 tỷ đồng bằng 64,3% theo định mức được phê duyệt. Đầu tư gần 20.000 công trình cơ sở hạ tầng thiết yếu gồm đường giao thông, điện sinh hoạt, trường học, trạm y tế, nhà sinh hoạt cộng đồng và chợ nông thôn, góp phần phát triển sản xuất, nâng cao đời sống người dân, làm thay đổi rõ nét bộ mặt nông thôn vùng DTTS và miền núi. Đến hết năm 2015, có 80 xã đặc biệt khó khăn (của 23 tỉnh) và 366 thôn, bản (của 30 tỉnh) hoàn thành mục tiêu của Chương trình 135.