Trong chiến tranh , con người phải chịu nhiều mất mát, thiệt thòi, hy sinh về tình cảm gia đình. Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến khi con gái đầu lòng mới tròn một tuổi. sau tám năm xa cánh ông mới có dịp trở về thăm nhà nhưng trớ trêu thay, Thu không nhận ông là ba, Phút đầu gặp gỡ, Thu ngờ vực, lảng tránh, thậm chí còn sợ hãi bỏ chạy vì: “bết thẹo bên má phải cứ mỗi khi anh xúc động lại đỏ ửng lên, giật giật trông rất dễ sợ”. Trong những ngày ông Sáu ở nhà, Thu cương quyết không nhận ông là cha mặc dù ông đã tìm mọi cách để gần gũi , vỗ về cô bé. Sự ương ngạnh của cô bé không hoàn toàn đáng trách bởi em còn quá nhỏ để hiểu được sự éo le, khắc nghiệt trong hoàn cảnh xa cách của chiến tranh và những người lớn trong gia đình cũng chưa kịp chuẩn bị cho em đón nhận những khả năng bất thường đó. Em không nhận ông Sáu là cha vì ông có vết thẹo dài trên má không giống bức hình chụp chung với má mà em biết. Điều đó chứng tỏ tình cảm của Thu dành cho ba thạt là sâu sắc. Em chỉ bộc lộ tình yêu sâu sắc của mình với ba khi biết chắc đó là ba.
Buổi sáng cuối cùng trước khi ông Sáu lên đường, thái độ của Thu đột ngột thay đổi. Trong đêm bỏ về nhà ngoại Thu đã được bà giải thích về vết thẹo. Bé hiểu ra, ân hận và hối tiếc vô cùng: “nghe bà kể , nó nằm im lăn lộn và thỉnh thoảng lại thở dài như người lớn”. Phút chia tay “vẻ mặt nó sầm lại buồn rầu, cái vẻ buồn trên gương mặt ngây thơ của bé thật dễ thương”. Khi ông Sáu nhìn con để chào từ biệt, “đôi mắt mênh mông của con bé xôn xao” tình cha con bị dồn nén bấy lâu nay chợt bùng lên mạnh mẽ, hối hả, cuống quýt. Nó thét lên gọi ba “tiếng kêu của nó như tiếng xé”, xé sự im lặng và xé cả ruột gan của mọi người, nghe thật xót xa”. Hành động của Thu cũng thay đổi “nó nhảy thót lên, dang cả hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó. Nó hôn ba nó cùng khắp, hôn tóc , hôn cổ, hôn vai và hôn cả vế thẹo dài trên má của ba nó nữa”… Tất cả những hành động , thái độ đó của Thu đều bắt nguồn từ tình cảm dành cho người ba mà nó hằng tôn kính, tôn thờ và không ai có thể thay thế được. Tình cảm của Thu thật mạnh mẽ, sâu sắc và cũng dứt khoát, rạch ròi. Ở Thu có nét lạnh lùng đến ương ngạnh nhưng vẫn có nét ngây thơ, hồn nhiên của con trẻ. Bằng tâm hồn nhạy cảm, một trái tim nhân hậu và chứa chan tình yêu thương đói với trẻ em, Nguyễn Quang Sáng dường như đã cảm nhận đến tận cùng những biểu hiện tình cảm của nhân vật để miêu tả một cách sinh động và tinh tế.
Nhân vật chính thứ hai là nhân vật ông Sáu. Tình cảm của ông đối với con gái nhỏ được biểu hiện phần nào trong chuyến về thăm nhà. Khi xuồng chưa kịp cập bến, trông thấy con gái oongd đã vội vàng “nhảy thót lên, khom người, hai tay đưa về phía trước, miệng lắp bắp: “ba đây con!ba đây con”. Những tưởng bé Thu sẽ ào tới , ôm lấy cổ ba cho thỏa những ngày tháng xa rời. Nhưng không, ông hẫng hut, bất ngờ khi thấy: “bé tròn mắt ngơ ngác nhìn rồi sợ hãi bỏ chạy”. Thời gian ở nhà không nhiều nên ông Sáu không đi đâu xa, chỉ ở nhà tìm cách gần gũi , vỗ về con, mong con gọi mình một tiếng ba mà không được. Có lúc giận quá ông đã đánh con.Lúc chia tay tình yêu mãnh liệt của bé Thu hiến ông cảm động “một tay ôm con , tay kia lấy khăn chấm nước mắt”. Cảm dộng và đau đướn hưn khi biết rằng đây là lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng anh được nghe tiengs ba thân thương từ cô con gái nhỏ, bởi vì sau đó, chẳng bao giờ anh có thể trở về dược nữa! . Trong nhưng x ngày ở chuến khu , anh ân hận vì đã trót đánh con . Nhớ lời con dặn , khi kiếm được một khúc ngà anh vui mừng như trẻ nhỏ “mặt anh hớn hở như một đứa trẻ được quà”. Những ngày sau đó bao nhiêu tình cảm yêu quý, nhớ thương con anh đều dồn vô việc làm cây lược. Anh cặm cụi “cưa từng chiếc rang lược, thận trọng và tỉ mĩ”, anh còn khắc lên đó dòng chữ nhỏ “Yêu nhớ tặng Thu con của ba”… Những lúc nhớ con anh mang cây lược ra mài lên tóc mình cho cây lược thêm óng mượt. có lẽ những lúc ấy anh mong có một lần về phép thăm nhà để anh tự tay mình cầm cây lược chải tóc cho con… Đau đớn thay chiến tranh đã khiến anh chẳng bao giờ có thể trở về bên con gái mình được nữa.Anh đã hy sinh trong một trận càn. Trước lúc hy sinh “dường như chỉ có tình cha con là không thể chết” , anh cầm cây lược trao cho anh Ba với niềm mong mỏi không còn có thể cất được thành lời. Từ lúc ấy, cây lược ngà bằng đã trở thành kỷ vật, thành biểu tượng thiêng liêng của tình phụ tử. những dòng cuối cùng của truyện khép lại trong nỗi buồn mênh mông mà chứa chan ý nghĩa nhân văn sâu sắc.
Câu chuyện cảm dộng của cha con ông Sáu đã phản ánh mảng hiện thực trong chiến tranh. Đó là tình phụ tử phải chịu thử thách cam go ác liệt tròn những hoàn cảnh éo le. Tác giả đã xây dựng được một tình huống truyện độc đáo, chỉ có trong chiến tranh và nhờ tình huống này mà tình phụ tử được khắc sâu tô đạm như một lẽ sống , mà vì nó , con người có thể bình thản hi sinh cho lí tưởng.Qua đó, Nguyễn Quang Sáng cũng bộc lộ thái độ không đồng tình với chiến tranh. Và vì vậy, giá trị nhân văn của tác phẩm càng cao.