Hiện nay, cuộc sống xã hội hiện đại đã kéo mọi người theo dòng chảy công việc. Thời gian cha mẹ đi làm, con cái đi học, rồi học thêm cả ngày nghỉ,… các thành viên trong gia đình ít có cơ hội quây quần, gần gũi, trò chuyện với nhau. Trong khi đó, ở lứa tuổi học sinh, sinh viên, các em đang trong quá trình hoàn thiện nhân cách, rất cần sự chia sẻ, chỉ bảo của bố mẹ. Nhiều bậc phụ huynh lại có tư tưởng phó thác trách nhiệm giáo dục cho nhà trường và xã hội. Họ nghĩ rằng, cha mẹ chỉ có bổn phận lo đủ cơm ăn, áo mặc, tiền bạc cho con học hành là đủ. Có những phụ huynh khi con cái đòi gì cũng đáp ứng mà thiếu đi sự kiểm tra, uốn nắn kịp thời. Không ít em trở nên vô tổ chức kỷ luật, bỏ học theo bạn bè tụ tập lêu lổng. Lỗi này do một phần thiếu ý thức của các em, nhưng phần quan trọng là do cha mẹ, gia đình. Bời vì, nhiều bậc phụ huynh phó mặc, ít theo dõi, quan tâm các em, lại thiếu sự phối hợp chặt chế với nhà trường trong việc quản lý, giáo dục, đó là căn nguyên dẫn đến sự buông thả, hư đốn của các em. Bên cạnh đó, nhiều bậc cha mẹ đã không đầu tư thời gian dạy con biết cách đối nhân xử thế, biết tôn trọng mình và tôn trọng người khác, không dạy con lòng khoan dung, sự độ lượng, vị tha và tinh thần đoàn kết. Có không ít bố mẹ chưa thực sự là tấm gương tốt cho con cái noi theo. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy, tấm gương của cha mẹ có ảnh hưởng trực tiếp đến định hướng giá trị nhân cách của con cái.
Trong các mô hình gia đình, mô hình gia đình trí thức, bố mẹ có trình độ học vấn, có văn hoá, gia đình hoà thuận, đầm ấm và hạnh phúc và đặc biệt gia đình là nơi để các con cảm thấy thật sự an toàn khi sống ở đó sẽ có ảnh hưởng một cách tích cực đến định hướng giá trị nhân cách của các em. Các em sẽ có định hướng giá trị nhân cách đúng đắn theo sự định hướng của bố mẹ và phát triển nhân cách của mình đúng với mong muốn của xã hội. Một số ít học sinh, sinh viên phải sống trong môi trường gia đình khó khăn về kinh tế, bố mẹ thiếu trình độ văn hoá, không có hình thức giáo dục con cái tích cực song vẫn trở thành học sinh ngoan, học giỏi, do sự tự học hỏi, sự nỗ lực và ý chí quyết tâm cao của bản thân. Tuy nhiên, để làm được điều này thì bố mẹ trong gia đình phải có phương pháp giáo dục phù hợp và kích thích tiềm năng phát triển của các em. Với những gia đình mà bố mẹ có cách giáo dục sai lệch thiếu khoa học như bạo lực, độc đoán, lạnh lùng, thiếu sâu sát, quan tâm..., gia đình mà cha mẹ có những hành vi lệch chuẩn thì định hướng giá trị nhân cách của các em cũng thiên về sự phát triển lệch lạc. Thực tế cho thấy, hành vi phạm tội của một số em bắt nguồn từ gia đình. Do cha mẹ đánh đập, chửi mắng, thiếu quan tâm, hoặc cha mẹ là những người nghiện ma tuý, cờ bạc, làm ăn phi pháp...
Như vậy, vấn đề giáo dục đạo đức, nhân cách của thế hệ trẻ rất cần sự góp sức từ gia đình. Nếu gia đình không có một phương pháp giáo dục đúng đắn thì gia đình nói riêng và xã hội nói chung phải gánh chịu những hậu quả không thể lường trước được.
Vì vậy, các bậc cha mẹ cần nắm thông tin, hiểu rõ tâm lý, nhất là hiểu đúng vai trò hết sức to lớn của mình trong sự nghiệp “trồng người”. Nếu con mắc lỗi, cha mẹ hãy phân tích góp ý và tạo cho con những cơ hội để sửa chữa lỗi lầm. Nếu cần trách phạt con, cha mẹ cần phân minh, vì nếu sơ suất trong cư xử để con chịu thiệt thòi sẽ hình thành những tâm lý không phục, mặc cảm, đối kháng và đây là yếu tố dễ dẫn đến các em hư hỏng, sa vào lỗi lầm. Cha mẹ nên thể hiện sự công bằng, yêu thương các con như nhau. Mỗi người con đều có mặt mạnh yếu, hãy tìm khen những ưu điểm để động viên con phát huy.
Thường xuyên quan tâm đến tâm tư, tình cảm, mối quan hệ bạn bè của con. Giúp con tự chủ, có tính độc lập, không ỷ lại vào cha mẹ và người khác. Cha mẹ cần làm gương cho con noi theo. Trong gia đình, cha mẹ phải luôn chú ý rèn luyện, tu dưỡng mình là tấm gương về đạo đức, nhân cách, là điểm tựa tinh thần của con để con noi theo và học tập. Cha mẹ dạy con phải thế này, thế khác nhưng hành động của bản thân cha mẹ lại không gương mẫu, nói một đằng làm một nẻo; điều đó làm cho việc giáo dục trở nên phản tác dụng. Con cái không tin cha mẹ, không tin người lớn, tự tìm những lối đi riêng cho bản thân, mất phương hướng, trong đó có những con đường lạc lối đã đưa trẻ đến vi phạm pháp luật.
Đặc biệt, ở lứa tuổi này, các em đang trong quá trình hoàn thiện nhân cách và khẳng định bản thân, cha mẹ cần phải hiểu và thông cảm, luôn gần gũi, chia sẻ với con, thường xuyên theo dõi mọi sự thay đổi của con để có biện pháp giáo dục phù hợp. Cân nhắc, đáp ứng đúng những mong muốn, đề nghị của con nếu chính đáng, trao đổi giúp con hiểu rõ thông tin và đi đến có quyết định đúng. Bên cạnh đó, cha mẹ cần tạo điều kiện, giúp đỡ con tiếp cận thông tin, cơ hội phát triển, cùng con bàn bạc thực hiện kế hoạch bản thân. Phải quan tâm, dìu dắt để các em tiếp thu được ngôn ngữ, hành vi ứng xử và những quy tắc đạo đức phù hợp với chuẩn mực đạo đức của xã hội.
Bên cạnh đó, gia đình cần kết hợp với nhà trường, xã hội trong việc giáo dục giá trị đạo đức, nhân cách cho các em, không nên phó mặc trách nhiệm giáo dục con em mình cho nhà trường và xã hội. Các bậc phụ huynh phải đầu tư nhiều thời gian hơn, kết hợp trao đổi thông tin với nhà trường để động viên thành tích học tập và rèn luyện của các em, từ đó để phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi vi phạm, những tác nhân xấu đang “rình rập” ngoài xã hội.
Tóm lại, với vai trò là ngôi trường đầu tiên của mỗi cá nhân, gia đình có điều kiện, có trách nhiệm và nhiều ưu thế trong việc tham gia vào giáo dục đạo đức, nhân cách cho thế hệ trẻ hôm nay; sự ảnh hưởng của giáo dục gia đình tới việc hình thành nhân cách của các em là rất lớn. Cùng với sự phát triển của xã hội hiện đại, các bậc phụ huynh muốn thực hiện tốt vai trò là nhà giáo dục đặc biệt quan trọng của mình thì bên cạnh nhiệm vụ xây dựng kinh tế gia đình, các bậc phụ huynh cần phải tự mình học hỏi, trau dồi kiến thức mọi mặt, tạo lập môi trường sống lành mạnh cho con em mình. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo dục gia đình với nhà trường và các đoàn thể xã hội khác, bản thân ông bà, cha mẹ phải là tấm gương sáng về đạo đức cho con cháu noi theo.