Soạn bài Làng của Kim Lân
I. Đọc – hiểu văn bản
Câu 1. Truyện « Làng » đã xây dựng được môt tình huống truyện độc đáo làm bộc lộ sâu sắc tình yêu làng quê, tình yêu đất nước của nhân vật ông Hai. Đó là tình huống : ông Hai, một người dân làng Dầu rất yêu và tự hào về làng mình đi tản cư lại nghe được tin làng Chợ Dầu đi theo giặc, làng Chợ Dầu làm việt gian, lập làng tề. Cái tin ấy ông nghe từ chính miệng những người tản cư đi qua.
Câu 2.
a. Thuật lại diễn biến tâm trạng và hành động của nhân vật ông Hai từ lúc nghe tin làng mình theo giặc đến kết thúc truyện.
- Khi nghe tin đột ngột làng chợ Dầu theo giặc, cổ họng ông lão nghẹn ắng lại, da tê rân rân, ông lão lặng đi, tưởng như không thơ được, một lúc sau ông mới hỏi lại giọng lạc hẳn đi nhưng ông chưa tin, đến khi những người tản cư kể rành rọt quá, ông không thể không tin.
- Ông đi về nhà, mặt cúi gằm xuống đất, về đến nhà ông vật ra gường, nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão tràn ra. Ông đau đớn rít lên, nguyền rủa bọn phản bội.
- Suốt ngày ông Hai ở trong nhà, chẳng chịu đi đâu, chỉ quanh quẩn để nghe ngóng tình hình bên ngoài, có đám đông xúm lại ông cũng để ý, dăm bảy tiếng cười nói x axa ông cũng chột dạ, lúc nào ông cũng nơm nớp tưởng người ta đang để ý mình, thoáng nghe thấy tiếng « Tây », « Việt gian », là ông lủi vào góc nhà im thít « Thôi ! Lại chuyện ấy rồi ».
- Ông quyết đoạn tuyệt với làng để đi theo kháng chiến, theo cách mạng « Làng thì yêu thật nhưng làng làm Việt Gian thì phải thù ».
- Khi đi nghe tin cái chính làng chợ Dầu không theo giặc ông Hai như được hồi sinh « cái mặt bỗng tươi vui rạng rỡ hẳn lên ». Ông mua bánh chia cho các con. Ông lại đi khắp nơi khóc về làng ông như xưa nhưng bây giờ, trong câu chuyện của ông có thêm cái tin Tây đốt làng ông, đốt cả nhà ông nữa. Đó là bằng chứng hùng hồn của tình yêu đất nước.
b. Ông Hai đau đớn, tủi hổ khi nghe tin làng theo giặc vì ông rất yêu làng, tự hào về làng, làng gắn bó máu thịt với cuộc đời ông. Vậy mà nay làng theo giặc. Tình yêu trong ông bị đổ vỡ, bỏ làng hay bỏ cách mạng, bỏ kháng chiến. Dù đã xác định « Làng làm Việt Gian, theo Tây thì phải thù » nhưng tận trong sâu thẳm trái tim ông, ngôi làng với nhà ngói san sát, đường lát toàn đá xanh… vẫn ngự trị trong ông. Yêu tha thiết mà phải dứt bỏ tình yêu ấy ông Hai không đau lòng sao được.
Tâm trạng đau đớn tủi hổ đột ngột xuất hiện khi ông Hai nghe tin làng theo. Tin dữ ấy đã trở thành nỗi am ảnh nặng nề, sự sợ hãi thường xuyên, lúc nào ông cũng nơm nớp lo sợ, có lúc ông đã bị đẩy vào tình thế bê tắc đến tuyệt vọng ấy là việc mụ chủ nhà muối đuổi gia đình ông đi không ai chứa chấp bọn Việt Gian. Biết đi về đâu ? Về làng thì không được, ở lại cũng không xong. Mối mâu thuẫn trong nội tâm và tình thế của nhân vật đã trở thành sự bế tắc.
Câu 3. Câu chuyện giữa ông Hai với thằng con út là một đoạn truyện hết sức cảm động :
- Ông Hai trò chuyện với đứa con nhỏ thực chất là tự nhủ với chính mình, tự giãi bày nỗi lòng mình.
- Qua lời trò chuyện của con ta thấy :
+ Tình yêu làng của ông Hai vô cùng sâu nặng. Ông muốn khắc ghi vào ký ức con ông rằng « Nhà ta ở làng chợ Dầu ».
+ Tình yêu đất nước, tấm lòng chung thủy với kháng chiến, với cách mang, với Bác Hồ. Đó là tình cảm sâu nặng, bền vững, không bao giờ thay đổi « chết thì chết có bao giờ đám đơn sai ».
- Tình yêu làng quê, yêu đất nước đã gắn bó làm một, hòa quyện trong con người ông Hai trở thành một thứ tình cảm thiêng liêng bền vững. Tình yêu ấy không chỉ riêng ở ông Hai mà nó chính là tình cảm của nhân vật Việt với làng quê, với đất nước.
Câu 4. Nghệ thuật miêu tả tâm lý và ngôn ngữ nhân vật ông Hai.
- Tác giả miêu tả tâm lý nhân vật qua hành động, ngôn ngữ độc thoại, đối thoại, rất hợp lý. Từ chỗ đau đớn rụng rời đến chỗ bế tắc tuyệt vọng và cuối cùng là giải tỏa tâm lý bằng cái tin cải chính. Nhân vật được hồi sinh.
- Tác giả đặt nhân vật vào tình huống thử thách bên trong đề bộc lộ chiều sâu tâm trạng. (Từ sự việc bên ngoài đến tình huống nội tâm, từ chuyện làng theo giặc trở thành cuộc xung đột trong lòng nhân vật).
- Miêu tả cụ thể gợi cảm các diễn biến nội tâm qua ý nghĩ, hành vi, ngôn ngữ, đặc biệt tác giả diễn tả rất đúng và gây ấn tượng mạnh mẽ về sự ám ảnh, day dứt trong tâm trạng nhân vật.