Soạn bài: Phong cách ngôn ngữ chính luận (tiếp theo)

II. Các phương tiện diễn đạt và đặc trưng của phong cách ngôn ngữ chính luận

1. Các phương tiện diễn đạt

   - Về từ ngữ.

   - Về nhữ pháp.

   - Về biện pháp tu từ.

2. Đặc trưng của phong cách nghệ thuật

   - Tính công khai về quan điểm chính trị.

   - Tính chặt chẽ trong diễn đạt và suy luận.

   - Tính truyền cảm và thuyết phục.

Luyện tập

Câu 1 (trang 108 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

   - Biện pháp tu từ được sử dụng:

   - Điệp ngữ kết hợp với điệp câu: Ai có... dùng...

   - Liệt kê ngắn: gươm, cuốc, thuổng, gậy gộc...

   - Ngắt đoạn câu (nhịp điệu) phối hợp với các phép tu từ tạo cho đoạn văn có giọng điệu dứt khoát và mạnh mẽ.

Câu 2 (trang 108 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

a, Xác định luận cứ: Thanh niên ở bất cứ thời điểm nào cũng mang sứ mệnh ghánh gác nhiệm vụ quan trọng của đất nước, nhất là trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa hiện nay.

b, Các luận chứng:

   - Thế hệ thanh niên trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ.

   - Thế hệ thanh niên ngày nay trong công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa, hòa nhập quốc tế.

c, Kết luận: Thanh niên phải phân đấu học tập, xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh, văn minh.

Câu 3 (trang 108 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Gợi ý:

* Lòng yêu nước có thể được giáo dục từ truyền thống, nó bắt nguồn từ những tình cảm nhó bé, gần gũi nhất đối với mỗi người.

   - Yêu người thân: ông bà, Cha mẹ, anh chị em

   - Yêu làng quê...

* Từ những tình cảm cụ thể lòng yêu nước được hình thành và trở thành một thứ tình cảm thiêng liêng, gần gũi đối với mỗi con người.

* Yêu nước cần phải gắn với xây dựng và bảo vệ đất nước, nhất là trong công cuộc nước ta đang trong quá trình đổi mới hiện nay.

Soạn bài: Phong cách ngôn ngữ chính luận (tiếp theo)

II. Các phương tiện diễn đạt và đặc trưng của phong cách ngôn ngữ chính luận

1. Các phương tiện diễn đạt

a) Về từ ngữ

Sử dụng ngôn ngữ thông thường nhưng có nhiều từ ngữ chính trị.

b) Về ngữ pháp

VD1:

(1) Đảng ta là Đảng lãnh đạo. Đảng ta cần phải mạnh mẽ, trong sạch.

 (2) Là một đảng lãnh đạo, Đảng ta / cần phải mạnh mẽ, trong sạch.               Tr.N           CN                VN 

VD2:

(1) Chúng tôi là chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Chúng tôi trịnh trọng tuyên bố ...

 (2) Chúng tôi, chính phủ ..., trịnh trọng tuyên bố ...        CN         Chú thích            VN 

--> Câu thường có kết cấu chuẩn mực gần với kiểu câu phán đoán lôgic trong hệ thống lập luận (câu trước gợi câu sau...) các câu lkết với nhau một cách chặt chẽ.

- Thường sử dụng kiểu câu phức hợp dùng từ ngữ liên kết: Do vậy, bởi thế, cho nên, vì lẽ đã...

- Kiểu câu ghép chính phụ với nhiều mối quan hệ (nguyên nhân kết quả, nhượng bộ tăng tiến, phương tiện mục đích).

c) Về biện pháp tu từ

- Sử dụng biện pháp tu từ khá nhiều giúp lí lẽ lập luận thêm phần hấp dẫn (không phải là mục đích chủ yếu).

- Ở dạng nói: chú trọng đến phát âm, đến cách diễn đạt có khi cả ngữ điệu.

2. Đặc trưng của Phong cách ngôn ngữ chính luận

a) Tính công khai về quan điểm chính trị

- Tính công khai về quan điểm chính trị: rõ ràng, công khai về quan điểm, không mơ hồ, úp mở.

- Tránh sử dụng từ ngữ mơ hồ, câu nhiều ý, dễ làm người đọc (nghe) nhầm lẫn quan điểm.

b) Tính chặt chẽ trong biểu đạt và suy luận

Luận điểm, luận cứ, ý lớn, ý nhỏ, câu, đoạn phải rõ ràng, rành mạch.

c) Tính truyền cảm và thuyết phục

- Mục đích: hấp dẫn, lôi cuốn, để thuyết phục.

- Thể hiện: hùng hồn, tha thiết, thể hiện nhiệt tình và sáng tạo của người viết.

III. Luyện tập

Câu 1: Biện pháp tu từ trong đoạn văn chính luận là:

- Điệp ngữ: Ai có... dùng ....

- Liệt kê: súng, gươm, cuốc, thuồng, gậy gộc (Cách liệt kê giáng bậc, từ lớn đến nhỏ, từ vũ khí đến dụng cụ thô sơ).

- Ngắt đoạn câu phối hợp với các phép tu từ trên tạo cho đoạn văn có giọng điệu dứt khoát và mạnh mẽ.

Câu 2: Viết một đề cương bài nói chứng minh câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh trích "Thư gửi học sinh":

"Non sông Việt Nam có trở lên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cuơng quốc năm châu được hay không, chính nhờ một phần lớn ở công họ tập của các em."

Gợi ý:

Có thể nêu một số ý sau để chứng minh câu nói của Hồ CHí Minh:

a. Luận cứ: Ở thời điểm nào thì thanh niên cũng gánh vác nhiệm vụ quan trọng của đất nước, thanh niên là rường cột của nước nhà, là người chủ tương lai của đất nước. Thanh niên có sức khỏe, có ý chí, có khát khao dấn thân và cống hiến, có sáng tạo. Đó là những phẩm chất làm nên sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia.

b. Các luận chứng:

- Thế hệ thanh niên trong cuộc Cách mạng tháng Tám đã gánh vác sứ mệnh thiêng liêng giải phóng dân tộc như thế nào?

- Thế hệ thanh niên trong kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ đã anh dũng chiến đấu, chịu muôn vàn gian khó và thậm chí nhiều người đã hi sinh cho nền độc lập của nước nhà.

- Thế hệ thanh niên ngày nay đã làm được gì để góp sức vào công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa, hội nhập với thế giới.

c. Thanh niên (trong đó phần lớn là học sinh) cần xác định nhiệm vụ là phải học tập để xây dựng đát nước sánh vai với các nước văn minh, tiến bộ.

Câu 3: Viết một đoạn văn chứng minh nhận định sau: Lòng yêu nước bắt nguồn từ tình yêu những người thân, yêu nơi chôn nhau cắt rốn với những kỉ niệm tuổi thơ không bao giờ quên.

Có thể dựa vào các ý sau để viết đoạn văn:

- Tình cảm yêu nước không phải tự nhiên sinh ra là đã có sẵn hoặc không phải do nhận thức lí trí, trừu tượng mà có.

- Tình yêu nước ở mỗi người bắt đầu từ những tình cảm nhỏ bé: đó là tình yêu với những người thân yêu, ruột thịt (ông bà, cha mẹ, anh chị, ...); tình yêu đối với làng quê, những con phố nhỏ, nơi chôn rau cắt rốn.

- Tình cảm "nhỏ bé" đó phát triển đến độ sâu sắc, thiết tha trở thành một thứ tình cảm tình thiêng liêng, luôn thường trực trong mỗi con người.

- Yêu nước phải gắn với ý thức về nghĩa vụ bảo vệ và xây dựng quê hương, đất nước. Đó là cơ sở tạo nên tình cảm lớn: Lòng yêu nước.