Soạn bài: Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

I. Yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

Câu 1:

- (a) Phương thức biểu đạt: kể (kể lại những thủ đoạn bắt lính của chính quyền thực dân Pháp đối với người dân thuộc địa)

- (b) Phương thức biểu đạt: miêu tả (tả cảnh khổ sở người bị bắt đi lính).

- Đoạn (a) không phải là văn bản tự sự hay đoạn (b) không phải là văn bản miêu tả vì mục đích chính của tác giả là vạch trần, tố cáo tội ác, sự giải dối, bịp bợm của thực dân Pháp trong cái gọi là chế độ lính tình nguyện.

- Tác dụng làm cho bài văn nghị luận được rõ ràng, cụ thể, sinh động và thuyết phục hơn.

Câu 2:

a. Ở văn bản trích "Người anh hùng làng Gióng":

- Yếu tố tự sự:

   + Là những chi tiết kể lại chuyện mẹ chàng Trăng nằm mơ, đẻ ra chàng và chuyện chàng giết tên bạo chúa rồi biến vào mặt trăng.

   + Là những chi tiết kể lại chuyện nàng Han đánh giặc ngoại xâm và sau đó là hóa ra tiên, tắm rửa rồi về trời.

- Yếu tố miêu tả:

   + Mơ thấy thỏ trắng nhảy qua ngực

   + Chàng không nói, không cười, chỉ thích chơi khiên đao.

   + Chàng cưỡi ngựa đá khổng lồ.

   + Biến vào mặt trăng để đêm đêm soi xuống dòng thác Pông-gơ-nhi những vầng sáng bạc.

b. Tác giả không kể đầy đủ, cặn kẽ toàn bộ hai truyện Chàng Trăng và Nàng Han mà chỉ nhấn vào một số chi tiết cụ thể vì:

   + Kể và tả chỉ đóng vai trò phụ, không phải là mục đích chính của văn bản này.

   + Mục đích chính của văn bản là nhằm khẳng định các dân tộc anh em trên đất nước chúng ta đã sáng tạo ra muôn vàn truyện anh hùng đẹp. Vì thế việc miêu tả và tự sự chỉ được dùng khi những yếu tố đó có lợi cho việc làm nổi rõ luận điểm này.

Câu 3: Khi đưa yếu tố tự sự và miêu tả vào văn nghị luận ta cần chú ý:

   + Không dùng tràn lan các yếu tố miêu tả, tự sự. Bởi lẽ đây không phải là mục đích của văn bản nghị luận.

   + Chỉ dùng với mục đích làm sáng tỏ luận điểm, làm nổi bật luận điểm.

II. Luyện tập

Câu 1: Những yếu tố tự sự và miêu tả có trong đoạn nghị luận là:

- Yếu tố tự sự: Sắp trung thu ..., Mười mấy ngày qua ... của bộ mặt nhà giam..., Đêm nay rất đẹp ...

- Tác dụng: Giúp người đọc hiểu rõ hơn về hoàn cảnh sáng tác bài thơ và những tâm trạng của nhà thơ trong đêm trăng.

- Yếu tố miêu tả: Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây ..., Nó ăm ắp, tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yêu, muốn thưởng thức, muốn chan hòa, muốn giãi bày, muốn bộc lộ, ...

- Tác dụng: Giúp người đọc hiểu được khung cảnh của đêm trăng và tâm hồn phơi phới của thi nhân.

Các yếu tố miêu tả và tự sự này giúp chúng ta hiểu thêm tình cảm của Bác dành cho thiên nhiên, cho ánh trăng đêm rằm.

Câu 2:

- Cần vận dụng yếu tố miêu tả để tả vẻ đẹp của hoa sen, yếu tố tự sự có thể kể lại một kỉ niệm hoặc một tình huống khi gặp loài hoa này.

- Tác dụng: Làm cho bài văn nghị luận (nêu ý kiến) được rõ ràng, cụ thể, sinh động và có sức thuyết phục cao hơn.

Soạn bài: Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

I. Các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

  1. Đoạn trích ( a) và (b ) có sử dụng yếu tố miêu tả và tự sự nhưng đều là văn bản nghị luận. Nhờ các yếu tố này mà luận cứ của văn bản nghị luận chân thực, rõ ràng, sinh động và có sức thuyết phục mạnh mẽ.

    + Các yếu tố tự sự ở đoạn (a ) để kể về kiểu bắt lính kỳ quặc, tàn ác và nhẫn tâm của bọn thực dân

    + Các yếu tố miêu tả ở đoạn ( b) để trình bày sự lừa gạt trắng trợn, những lời lẽ rêu rao về "lòng sốt sắng đầu quân tấp nập và không ngần ngại" của phủ toàn quyền.

  - Nhận xét:

    + Nhờ có các yếu tố miêu tả mà biểu cảm giúp cho việc trình bày luận cứ được cụ thể, sinh động, do đó có tính thuyết phục mạnh mẽ hơn.

  2. Những yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn trên:

  - Yếu tố tự sự kể về chuyện chàng Trăng ( mẹ chàng mơ thấy thỏ trắng nhảy qua ngực và đẻ ra chàng, sau đó chàng giết tên bạo chúa và biến vào mặt trăng) của dân tộc Mơ- nông và chuyện Nàng Han (có công đánh giặc ngoại xâm sau đó nàng bay về trời) của dân tộc Thái.

  - Yếu tố miêu tả:

    + Mơ thấy thỏ trắng nhảy qua ngực.

    + Chàng không nói, không cười, chỉ thích chơi khiên đao

    + Dòng thác Pông-gơ-ni những vầng sáng bạc

    + Cờ lệnh bằng chăn dệt ngũ sắc

    + Những vũng, những ao chi chít nối tiếp vết chân voi ngựa của quân nàng.

  b, Mục đích của văn bản nhằm khẳng định "các dân tộc anh em trên đất nước chúng ta đã sáng tạo ra muôn vàn thiên truyện anh hùng đẹp." Vì thế việc miêu tả và tự sự chỉ được dùng khi những yếu tố đó có lợi cho việc làm nổi bật luận điểm này.

  3. Từ việc tìm hiểu trên, cần chú ý khi đưa ra các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận, cần chú ý:

  - Không sử dụng tràn lan các yếu tố miêu tả, tự sự. Bởi lẽ đây không phải là mục đích của văn bản nghị luận.

  - Chỉ dùng với mục đích làm sáng tỏ luận điểm, làm cho luận điểm trở nên nổi bật.

II. Luyện tập

Bài 1 ( trang 116 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

  Những yếu tố tự sự và miêu tả có trong đoạn văn là:

    + Sắp trung thu.

    + Mười mấy ngày qua… của bộ mặt nhà giam.

    + Đêm nay rất đẹp.

    + Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm.

  Tác dụng: Giúp người đọc hiểu rõ hơn về hoàn cảnh sáng tác bài thơ và tâm trạng của nhà thơ trong đêm trăng.

  - Yếu tố miêu tả:

    + Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây.

    + Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yêu, muốn thưởng thức, muốn chan hòa, muốn giãi bày, bộc lộ.

    + Như đành để mặc cho đêm đẹp, đêm lành cho trăng mời trăng giục.

  Tác dụng: Giúp người đọc hiểu được khung cảnh đẹp của đêm trăng và tâm hồn phơi phới của thi nhân.

  Các yếu tố tự sự và miêu tả này nhằm giúp ta hiểu thêm tình cảm của Bác dành cho thiên nhiên, cho ánh trăng đêm rằm.

Bài 2 (trang 116 sgk Ngữ văn 8 tập 2) :

  Cho đề bài: " Nêu ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen" thì em cần vận dụng các yếu tố tự sự vào miêu tả làm bài."

  - Sử dụng yếu tố miêu tả khi:

    + Tả vẻ đẹp của bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen", các em có thể vận dụng yếu tố tự sự và miêu tả vào làm ở một số đoạn nhất định.

  - Tự sự khi:

    + Kể về một kỉ niệm cảnh đầm sen giữa mùa hè.

    + Hoặc, một kỉ niệm về những câu thơ, bài thơ nói về vẻ đẹp của bông sen.