2.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
Câu hỏi. Bộ máy cai trị của thực dân Pháp ở Việt Nam được tổ chức như thế nào?
- Thực dân Pháp thành lập Liên bang Đông Dương bao gồm Việt Nam, Cam- pu-chia, Lào, đứng đầu là viên Toàn quyền người Pháp.
- Riêng Việt Nam bị chia thành ba xứ với ba chế độ cai trị khác nhau:
+ Bắc Kì là xứ nửa bảo hộ.
+ Trung Kì theo chế độ bảo hộ.
+ Nam Kì theo chế độ thuộc địa.
+ Mỗi xứ gồm nhiều tỉnh; đứng đầu xứ và tỉnh là các viên quan người Pháp. Dưới tỉnh là huyện, phủ, châu. Đơn vị cơ sở của tổ chức hành chính ở Việt Nam vẫn là làng, xã do các chức dịch địa phương cai quản.
Câu hỏi. Tổ chức bộ máy nhà nước Việt Nam cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX có đặc điểm gì?
Toàn bộ hệ thống tổ chức bộ máy Nhà nước Việt Nam từ chính quyền cơ sở đến trung ương vào cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX đều do thực dân Pháp điều hành và chi phối.
Câu hỏi. Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy Nhà nước Việt Nam đầu thế kỉ XX và rút ra nhện xét về hệ thống chính quyền của Pháp:
Nhận xét:
Bộ máy cai trị tổ chức chặt chẽ, với tay xuống tận nông thôn.
Kết hợp giữa Nhà nước thực dân và quan lại phong kiến.
2. Chính sách kinh tế.
Câu hỏi. Tại sao mãi đến đầu thế kỉ XX, thực dân Pháp mới tiến hành khai thác Việt Nam một cách quy mô?
Đến đầu thế kỉ XX, thực dân Pháp mới dập tắt được các cuộc khởi nghĩa, căn bản hoàn thành công cuộc bình định Việt Nam bằng quân sự và đặt xong bộ máy thống trị ở Việt Nam.
Câu hỏi. Nêu chính sách của thực dân Pháp trong các ngành nông nghiệp, công, thương nghiệp, giao thông vận tải và tài chính. Em có nhận xét gì về nền kinh tế Việt Nam đầu thế kỉ XX?
+ Kinh tế:
- Nông nghiệp: Cướp đoạt ruộng đất của nông dân.
- Công nghiệp: Khai thác mỏ, xuất khẩu kiếm lời.
- Thương nghiệp: Độc chiếm thị trường mua bán hàng hóa, nguyên liệu, thu thuế.
- Giao thông vận tải: Xây dựng đường sá, cầu cống, bến cảng, đường dây điện thoại vừa để vươn tới các vùng nguyên liệu, vừa để đàn áp các cuộc nổi dậy của nhân dân.
- Tài chính: Đánh thuế nặng để giữ độc quyền thị trường Việt Nam, hàng hóa Pháp nhập vào đánh thuế nhẹ hoặc được miễn thuế, hàng hoá nước ngoài nhập vào Việt Nam đánh thuế cao.
* Nhận xét: Nền kinh tế Việt Nam đầu thế kỉ XX đã có nhiều biến đổi. Những yếu tố tích cực và tiêu cực đan xen nhau do chính sách nô dịch thuộc địa của thực dân Pháp => Nền kinh tế Việt Nam cơ bản vẫn là nền sản xuất nhỏ, lạc hậu, phụ thuộc.
Câu hỏi. Các chính sách trên của Pháp nhằm mục đích gì?
- Vơ vét sức người, sức của của nhân dân ta làm giàu cho Pháp.
- Cướp đoạt ruộng đất để lập đồn điền trồng lúa, phát canh thu tô kiếm nhiều lời.
- Khai mỏ và mở một số nhà máy chế biến để vơ vét tài nguyên phong phú của Việt Nam, làm giàu cho nước Pháp.
- Tăng thuế cũ và đặt nhiều thứ thuế mới nhằm ăn cướp tiền bạc của nhân dân ta.
- Cưỡng đoạt sức lao động của nhân dân ta bằng cách bắt đi phu mở đường, đào sông, xây cầu, làm đường sắt để phục vụ việc khai thác thuộc địa và bóc lột của chúng.
Câu hỏi. Tác hại của chính sách khai thác của thực dân Pháp đối với kinh tế Việt Nam như thế nào?
- Tài nguyên thiên nhiên bị bóc lột cùng kiệt.
- Nông nghiệp dẫm chân tại chỗ.
- Công nghiệp phát triển nhỏ giọt, thiếu hẳn công nghiệp nặng.
=> Nền kinh tế Việt Nam cơ bản là nền sản xuất nhỏ, lạc hậu, phụ thuộc vào kinh tế Pháp.
- Đời sống nhân dân, đặc biệt là công nhân và nông dân, cực khổ và bị bần cùng hóa.
3. Chính sách văn hóa, giáo dục.
Câu hỏi. Chính sách văn hóa, giáo dục của Pháp có đúng là để khai hoá văn minh cho người Việt Nam hay không?
Không đúng. Đường lối của Pháp là hạn chế phát triển giáo dục ở thuộc địa; Pháp duy trì nền giáo dục Hán học, lợi dụng hệ tu tường phong kiến và tri thức cựu học để phục vụ chế độ mới.
Số trường học chỉ được mở một cách dè dặt, số trẻ được đến trường rất ít, càng ở các lớp cao, số học sinh càng giảm dần.
Ý đồ của Pháp là:
+ Thông qua giáo dục nô dịch, thực dân Pháp muốn tạo ra một lớp người chỉ biết phục tùng
+ Triệt để sử dụng phong kiến Nam triều, dùng người Việt trị người Việt.
+ Kim hãm nhân dân ta trong vòng ngu dốt để dễ bề cai trị.
Câu hỏi. Hệ thống giảo dục, thi cử của Pháp đầu thế kỉ XX có gì khác so với thời phong kiến?
Đến năm 1914, Pháp vẫn duy trì chế độ giáo dục của thời phong kiến, song trong một số kì thi có thêm môn tiếng Pháp.
=> Hệ thống giáo dục phổ thông được chia làm ba bậc:
- Bắc Âu học (học chữ Hán và Quốc ngữ);
- Bậc Tiểu học (học chữ Hán, Quốc ngữ, chữ Pháp là môn tự nguyện);
- Bậc Trung học (học chữ Hán, Quốc ngữ và chữ Pháp là bắt buộc).
Câu hỏi. Ảnh hưởng của chính sách văn hóa, giáo dục của Pháp đối với Việt Nam?
Đưa nền văn hóa phương Tây vào Việt Nam, tạo ra một tầng lớp thượng lưu, trí thức mới, nhưng chỉ phục vụ cho công cuộc khai thác, bóc lột của thực dân Pháp, còn nhân dân ta thì vẫn bị kìm hãm trong vòng ngu dốt, lạc hậu.
II. Những chuyển biến của xã hội Việt Nam.
1. Các vùng nông thôn.
Câu hỏi. Chính sách khai thác, bóc lột của thực dân Pháp đã làm cho xã hội Việt Nam có những biến đổi giai cấp địa chủ phong kiến và nông dân thay đổi như thế nào?
+ Địa chủ phong kiến:
- Đã đầu hàng, làm tay sai cho thực dân Pháp, số lượng ngày càng tăng thêm.
- Địa vị kinh tế được tăng cường, nắm trong tay nhiều ruộng đất, nắm chính quyền ở các địa phương.
- Một bộ phận cấu kết với đế quốc để áp bức, bóc lột nhân dân. Một số địa chủ vừa và nhỏ có tinh thần yêu nước.
+ Nông dân:
- Chiếm số lượng đông đảo, bị tước đoạt ruộng đất, bị bần cùng hóa, bị phá sản, có người phải bỏ làng quê đi làm thuê. Cuộc sống của họ cực khổ trăm bề.
- Có tinh thần yêu nước và hăng hái tham gia cuộc đấu tranh chống đế quốc, phong kiến.

- Trong nông nghiệp: Pháp đẩy mạnh việc cướp đoạt ruộng đất, lập các đồn điền.
- Trong công nghiệp:
+ Pháp tập trung khai thác than và kim loại.
+ Ngoài ra, Pháp đầu tư vào một số ngành khác như xi măng, điện, chế biến gỗ, xay xát gạo, giấy, diêm,...
- Giao thông vận tải: Thực dân Pháp xây dựng hệ thống giao thông vận tải đường bộ, đường sắt để tăng cường bóc lột kinh tế và phục vụ mục đích quân sự.
- Về thương nghiệp:
+ Pháp độc chiếm thị trường Việt Nam, hàng hoá của Pháp nhập vào Việt Nam chỉ bị đánh thuế rất nhẹ hoặc được miễn thuế, nhưng đánh thuế cao hàng hoá các nước khác.
+ Hàng hóa của Việt Nam chủ yếu là xuất sang Pháp.
- Tài chính: đề ra các thứ thuế mới bên cạnh các loại thuế cũ, nặng nhất là thuế muối, thuế rượu, thuế thuốc phiện,...

5. Những thay đổi của giai cấp địa chủ phong kiến và nông dân dưới thời Pháp thuộc là:

• Địa chủ phong kiến:
  • Đầu hàng, làm tay sai cho thực dân Pháp, số lượng ngày càng tăng thêm.
  • Địa vị kinh tế được tăng cường, nắm trong tay nhiều ruộng đất, nắm chính quyền ở các địa phương.
  • Một bộ phận cấu kết với đế quốc để áp bức, bóc lột nhân dân. Một số địa chủ vừa và nhỏ có tinh thần yêu nước.
• Nông dân:
  • Chiếm số lượng đông đảo, bị tước đoạt ruộng đất, bị bần cùng hóa, bị phá sản, có người phải bỏ làng đi làm thuê.
  • Có tinh thần yêu nước và hăng hái tham gia cuộc đấu tranh chống đế quốc, phong kiến.