Làng tôi ở vùng hạ lưu sông Mã, cách biển không xa. Bao đời nay, dân làng vừa sống bằng nghề nông, vừa sống bằng nghề đánh cá. Những mái rạ đơn sơ nằmg nép dưới bóng dừa, bóng tre xanh mát rượi. Thuở lên tám, lên mười, chiều chiều, tôi cùng đám bạn dong trâu ra đồng, ra bãi. Lúc lũ trâu thong dong gặm cỏ thì chúng tôi túm tụm đánh đáo, thả diều, kéo co.Hôm nào hăng lên thì chia quân xanh, quân đỏ, bày trò đánh trận giả, đuổi nhau, vật nhau huỳnh huỵnh, la hét vang trời. Mải chơi đến nỗi trời tối lúc nào không hay. Ngước nhìn lên , vầng trăng non cong vút như cặp sừng trâu đã lấp ló sau rặng tre làng tím sẫm. Mùa hạ qua đi rất nhanh. Trên đầm, sen đã gần tàn, hương chỉ còn phảng phất. Trong vườn, hoa cúc khoe những cánh vàng tươi , long lanh sương sớm. Đám trẻ chúng tôi bắt đầu bàn tán về chuyện làm đèn đón Tết Trung thu. Tôi cũng không quên dặn mẹ hôm nào đi chợ huyện , nhớ mua xấp giấy màu và giấy bóng kính xanh đỏ để tôi làm chiếc lồng đèn ông sao thật lớn. Đêm rằm tháng Tám, vầng trăng tròn vành vạnh treo giữa nền trời chi chít muôn vạn vì sao. Gió thổi lồng lộng, mát rượi. Aùnh trăng vằng vặc soi khắp nẻo đường quê rộn ràng tiếp trống ếch, tiếng trẻ reo vui trong đám rước đèn đón trăng. Nhiều lần ngắm trăng nên tôi thuộc đến từng vết sẫm trên mặt trăng. Kia là cây đa. Kia là chú Cuội ngồi dưới gốc đa, tay chống cằm, buồn bã nhìn xuống thế gian, mong ngày trở lại Tuổi thơ tôi gắn bó với trăng. Trăng dịu dàng tỏa sáng trên đồng lúa bát ngát, trăng chiếu lấp lánh trên sông, trên biểnTrăng đã trở thành người bạn thân thiết và tình nghĩa trong cuộc sống của chúng tôi. Lớn lên, tôi và bạn bè rời mái trường, rời làng quê yêu dấu để lên đường vào chiến trường miền Nam đánh Mĩ. Những ngày tháng gian khổ ở rừng, vầng trăng đã trở thành tri kỉ, làm vơi đi những mất mát, đau thương, đem lại cho chúng tôi nguồn hứng khởi trước vẻ đẹp vĩnh hằng của thiên nhiên mà không có một thứ đạn bom nào của quân thù có thể tàn phá nổi. Chiến tranh đã qua đi, miền Nam được giải phóng, đất nước thống nhất liền một dải. Cả dân tộc hào hứng bắt tay vào xây dựng cuộc sống trong hòa bình. Những người lính chúng tôi cũng bước vào một giai đoạn mới. Tạm biệt chiến khu với những cánh rừng bát ngát một màu xanh, chúng tôi về thành phố. Biết bao là bỡ ngỡ, lạ lùng trước nhịp sống sôi động, trước những dãy nhà cao tầng san sát, trước những con đường nhộn nhịp, đông vui. Rồi ngày tháng trôi qua, tôi cũng quen dần với cuộc sống hiện đại nơi đây. Đêm đêm, cả thành phố sáng rực ánh điện, lấp lánh cửa gương. Theo quy luật tuần hoàn của đất trời, vầng trăng hàng tháng vẫn hiện diện giữa không trung, nhưng mọi người nhìn trăng với ánh mắt lạnh lùng như nhìn một người khách lạ, hay một người dưng qua đường. Có lần, tôi cùng các con đang xem tivi thì cúp điện. Cả căn phòng tối om, ngột ngạt. Tôi vội bật tung cửa sổ cho thoáng và chợt sững người trước vầng trăng tròn đầy đang lặng lẽ tỏa ánh sáng huyền ảo lên mặt đất. Tôi mừng như gặp lại bạn thân sau bao ngày xa cách. Đối diện với trăng, lòng tôi đột ngột dâng lên một cảm xúc rưng rưng khó tả. Tất cả những kỉ niệm vui buồn của quá khứ phút chốc sống dậy, hiển hiện rỏ nét trong kí ức tôi. Tôi lặng đi, chìm đắm trong hồi tưởng về một thời chưa xa. Những cánh đồng bát ngát lúa xanh, những dòng sông, cánh rừng, biển cả, làng mạc, thôn xómnơi tôi và đồng đội đã từng sống và chiến đấu. Có bao người đã ngã xuống giữa tuổi thanh xuân để dân tộc, đất nước được tự do, độc lập! Vậy mà không ít người trong đó có tôi, giờ đây đã vội quên. Tôi miên man suy ngẫm và tự trách mình. Phải! Chúng ta không thể viện lí do này nọ, không thể đổ lỗi cho cuộc sống bon chen, hối hả hiện tại để quên đi quá khứ gian khổ, nhọc nhằn mà oanh liệt của đất nước và dân tộc. Bởi quá khứ là một phần của lịch sử, một phần thiêng liêng của mỗi con người. Chúng ta không thể bước tiếp vào tương mai nếu không có hành trang của ngày hôm qua. Trên cao kia, vầng trăng vẫn ngời ngời tỏa sáng, mặc những kẻ vô tình. Vầng trăng im lặng giống như lời nhắc nhở nghiêm khắc, đủ làm giật mình và thức tỉnh lương tri trong mỗi chúng ta.