Ô Hen – ri là nhà văn người Mỹ với nhiều những tác phẩm xuất sắc, cái tên đã được Hội Nghệ thuật và Khỏa học ỏ’ Mỹ lấy tên đặt cho giải thưởng truyện ngắn hàng năm. Những tác phẩm của ông được viết dựa vào những chi tiết vô cùng của đời thường. Ông dừng lại để nhìn nhận cuộc sống bằng những tác phẩm văn học của mình. Các tác phẩm của ông hiện thực lên được cái cuộc sống đầy dẫy những bất công, những bất hạnh của con người nghèo khổ đê khơi dậy được vẻ đẹp tâm hồn của những cảnh đời ấy qua những câu chuyện đầy cảm động.

Chiếc lá cuối cùng là một trong những tác phẩm xuất sắc được nhà văn để lại thời đại. Tác phẩm chứa đầy tình thương yêu, niềm tin với con người nó là sức mạnh của nghệ thuật chân chính. Câu chuyện ngợi ca tình bạn thủy chung cao quý của ba người nghệ sĩ nghèo: Xiu, Giôn – Xi và Bơ – Men. Ba con người với ba cảnh đời bi đát khác nhau nhưng lại luôn sống bổ sung cho nhau. Cụ Bơ – Men với ước mơ cuộc đời có thể để lại một bức tranh kiệt tác, nhưng trải qua bốn chục năm cụ vẫn chưa làm được việc đó, chấp nhận ngồi làm mẫu vẽ cho những họa sĩ trẻ để kiếm chút tiền ăn. Giôn – Xi cô gái mắc bệnh sưng phổi, bệnh tật và nghèo khó làm cho cô mất hẳn niềm tin vào cuộc sống. Còn lại Xiu mòn mỏi với những bức vẽ và ám ảnh bởi suy nghĩ của Giôn-xi: cô gái bệnh tật ấy đang đếm từng chiếc lá rơi để chờ định mệnh phán quyết mạng sống của chính mình, với niềm tin khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì cô sẽ ra đi… Bức tranh về cuộc sống khốn khổ của những con người ấy lạnh lẽo và u ám đến tột độ. Hai người họa sĩ nghèo với hai độ tuổi khác nhau nhưng lại có chung một nỗi lòng là làm sao có thể giúp cô gái yếu đuối kia khỏi cái chết.

Bệnh tật và sự nghèo khó khiến Giôn – Xi mất hẳn niềm tin vào cuộc sống. Cô nằm bất động trên giường bệnh, nhìn theo những chiếc lá thường xuân qua ô cửa số nhỏ và tự nghĩ rằng mình sẽ ra đi khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống. Sự buồn bã, chán nản vào cuộc sống làm bệnh tình ngày càng trở nên trầm trọng. Tác giả không mô tả cụ thể tâm trạng của Xiu nhưng cũng phần nào nói lên được nỗi niềm lo lắng với cụ Bơ – Men. Tâm trạng từng nhân vật được tác giả nói đến bằng giọng văn đơn giản bình dị nhưng ẩn sâu trong nó là bao nhiêu tâm tư tình cảm chất chứa của họ.

Một buổi sáng, Giôn – xi lại kêu Xiu kéo chiếc rèm của cửa sổ. Sau trận mưa ào ạt cùng với những cơn gió đêm hôm trước, một chiếc lá vẫn bướng bỉnh bám trụ trên cành thường xuân. Đó là chiếc lá cuối cùng còn lại. Dường như lúc này Giôn – Xi chỉ chờ chiếc lá cuối cùng ấy rụng xuống, và mình sẽ chết. Nhưng một hình ảnh bất ngờ đã làm đảo lộn mọi dự đoán, những suy nghĩ như chắc chắn trong dự định của Giôn-xi, trong nỗi lo của Xiu và trong sự thất vọng của mọi người. hình ảnh đó đã thắp lại niềm hy vọng như một phép màu: vẫn còn một chiếc lá thường xuân bám trên cành cây. Chiếc lá cuối cùng ấy chỉ còn giữa được màu xanh ở cuống lá, rìa lá đã nhuốm màu vàng úa nhưng vẫn cố gắng bám trụ lại. Người mừng nhất lúc này có lẽ là Xiu. Giôn – xi thì thừa nhận sự thật một cách miễn cưỡng và vấn với ý nghĩ trong đầu hôm nay nó sẽ rụng thôi và cuộc đời cô cũng chấm dứt. Cô chỉ chìm đắm trong những ý nghĩ tiêu cực của mình mà quên mất rằng cô vẫn còn sợi dây tình bạn gắn kết với thời gian. Cô xem nỗi đau của mình là tất cả và quên rằng xung quanh mình có rất nhiều người hằng này luôn bên cô và giúp cô mạnh mẽ. Mọi chuyện giờ đây chỉ trông chờ vào ý trí của chính Giôn – Xi, cô gái chỉ biết chấp nhận và buông xuôi.

Tác giả đã tạo ra một tình huống bất ngờ, thử thách cho số phận của cô gái bất hạnh. Chiêc lá vẫn còn đó, mạnh mẽ vượt qua sự khắc nghiệt của thời tiết, gió bão mưa giông cũng không rụng xuống. Một chi tiết nhỏ nhưng đã làm thay đổi cả cuộc đời của Giôn – Xi. Cô gái dần nhận ra sự ích kỉ của thân. Thức tỉnh được khát vọng sống trong cô. Phép màu đã xảy ra, vượt qua tất cả những quy luật thường tình của thiên nhiên tạo hoá, khiến Giôn-xi không hiểu và không sao hiểu được. Phải chăng, Thượng đế chí công và nhân từ không nỡ để một cô gái trẻ phải sớm giã từ cuộc sống? Không những thế, sau thời khắc bừng tỉnh, cô gái Giôn-xi đã lại bắt đầu mơ ước về tương lai: “một ngày nào đó em sẽ vẽ được vịnh Na- plơ”. Thượng đế thật công bằng, vị thượng đế ấy có tên là… Bơ-men. người họa sĩ già ấy với trái tim nhân hậu và giàu lòng thương cảm. Ông đã tự cho mình một quyết định táo bạo, và đặt tất cả niềm tin vào kiệt tác cuối cùng của cuộc đời mình. Ông âm thầm hành động với ước nguyện thật cao cả: trả lại niềm tin vào sự sống cho Giôn-xi. Không ai được biết có bao nhiêu tinh hoa đã phát tiết trong giờ phút vẽ nên chiếc lá trên tường của cụ Bơ-men. Tất cả đều diễn ra quá bất ngờ, đến nỗi cả Xiu là người đã chứng kiến giờ phút chiếc lá cuối cùng rụng xuống cùng cụ Bơ-men cũng phải bàng hoàng. Vì sự sống của một cô gái, cụ Bơ-men đã bất chấp thử thách của thời tiết khắc nghiệt, quên đi sự sống của bản thân mình. Có lẽ chính cụ cũng không ngờ đó là bức vẽ cuối cùng của cuộc đời mình, và bức vẽ ấy không nhằm để lưu lại tên tuổi nghệ sĩ với đời. Điều đáng quan tâm lúc đó là sự sống đã tắt trong tâm hồn một cô gái trẻ, làm thế nào để cô thôi không bị ám ảnh bởi quy luật lạnh lùng của tạo hoá, để rồi vươn lên giữa cuộc đời bằng chính sức sống tiềm tàng trong tâm hồn cô. Đó là lúc người hoạ sĩ già ấy hiểu thấu sứ mạng vinh quang và cao cả của nghệ thuật: hướng về con người chứ không phải là nhằm tạo chút danh tiếng hão huyền, nghệ thuật chỉ thật sự bắt đầu khi sáng tạo của người nghệ sĩ giúp ích cho đời.

Cuối cùng thì Giôn-xi đã vượt qua thử thách của chính mình, lấy lại niềm tin sự sống nhờ niềm tin vào sức sống mãnh liệt từ chiếc lá cuối cùng – tác phẩm của cụ Bơ-men. Nhưng người nghệ sĩ già ấy đã phải trả một cái giá quá đắt bằng chính mạng sống của mình. Giôn-xi chỉ được biết điều ấy khi đã thật sự bình phục bằng nghị lực của chính mình. Qua lời thuật lại của Xiu, ta hiểu được lòng biết ơn của Xiu đối với người hoạ sĩ cao cả ấy, và cô muốn nhắc nhở Giôn-xi không thể vô ơn trước sự hy sinh của một con người chân chính, vì sự sống của đồng loại đã không ngần ngại xả thân. Cụ Bơ-men đã nhiễm chính căn bệnh sưng phổi của Giôn-xi vào lúc tạo nên chiếc lá cuối cùng giữa một đêm đông mưa gió lạnh lẽo. Chi tiết xúc động này khiến ta tin rằng Giôn-xi dù biết rằng chiếc lá ấy là một sản phẩm nhân tạo, nhưng chắc chắn cô sẽ không bao giờ hối hận trước một sự lừa dối cao cả như thế, Người hoạ sĩ già Bơ-men là hiện thân của sự cao thượng, lòng vị tha, đức hy sinh của một con người chân chính.

Câu chuyện đơn giản nhưng lại sâu sắc nhờ vào ngòi bút khắc họa đầy tài năng của tác giả. Câu chuyện làm cho người đọc cảm phục tình bạn của Xiu và Giôn – Xi cùng với đó là tấm lòng nhân đạo, yêu thương con người của cụ Bơ –Men. Câu chuyện đầy ý nghĩa, mọi thứ đều đến bất ngờ, nhưng nó lại vô cũng thấm thía với người đọc. Càng chứng minh được tình yêu thương con người cao cả của những cảnh đời cơ cực.