Tác giả tác phẩm: Bức tranh của em gái tôi - Ngữ văn 6 Cánh diều

Tác giả tác phẩm: Bức tranh của em gái tôi - Ngữ văn 6

- Tạ Duy Anh, sinh năm 1959, quê ở huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây (nay là Hà Nội).

- Hiện đang công tác tại Nhà xuất bản Hội nhà văn.

- Ông là một cây bút trẻ trong thời kỳ đổi mới.

- Một số tác phẩm: Thiên thần sám hối (tiểu thuyết), Bức tranh của em gái tôi (truyện ngắn), Dưới bàn tay vô hình (tự truyện), Bước qua lời nguyền (tiểu thuyết)...
 

BỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI

(TẠ DUY ANH)

Em gái tôi tên là Kiều Phương, nhưng tôi quen gọi nó là Mèo vì mặt nó hay bị chính nó bôi bẩn. Nó vui vẻ chấp nhận cái tên tôi tặng cho và hơn thế, còn dùng để xưng hô với bạn bè. Mèo rất hay lục lọi các đồ vật với sự thích thú đến khó chịu.

– Này, em không để chúng nó yên được à?

Nó vênh mặt:

– Mèo mà lại! Em không phá là được…

Một hôm, tôi bắt gặp nó nhào một thứ bột gì đó đen sì, trông rất sợ, thỉnh thoảng lại bôi bôi ra cổ tay. Trời ạ, thì ra nó chế thuốc vẽ. Thảo nào các đít xoong chảo bị nó cạo trắng cả. Tôi quyết định bí mật theo dõi em gái tôi. Sauk hi có vẻ đã hài long, nó lôi trong túi ra bốn lọ nhỏ, cái màu đỏ, cái màu vàng, cái màu xanh lục… đều do nó tự chế. Nó đưa mắt canh chừng rồi lại nhét tất cả vào túi sau khi cho mày đen nhọ nồi vào một cái lọ còn bỏ không. Xong, nó vui vẻ chạy đi làm những việc bố mẹ tôi phân công, vừa làm vừa hát, có vẻ vui lắm.

Nhưng mọi bí mật của Mèo cuối cùng cũng bại lộ. Hôm đó chú Tiến Lê – họa sĩ, bạn thân của bố tôi – đưa theo bé Quỳnh đến chơi. Vớ được bạn gái, nó mừng quýnh lên. Hai đứa lôi nhau ra vườn. Tại đây, Mèo đưa toàn bộ những bức tranh nó vẽ giấu ra cho bé Quỷnh xem. Chi thấy bé Quỳnh thỉnh thoảng lại reo lên khe khẽ. Lát sau, bé Quỳnh chạy vào thì thầm gì đó với chú Tiến Lê khiến chú phải xin phép bố tôi theo bé Quỳnh ra vườn. Lúc đó, tôi đang mải mê với chiếc diều nên không biết có chuyện gì xảy ra. Chỉ thấy từ ngoài vườn trở vào, mặt chú Tếin Lê rạng rỡ lắm:

– Anh chị có phúc lớn rồi. Anh có biết con gái anh là một thiên tài hội họa không?

Chú trải sáu bức tranh do Mèo vẽ ra trước mặt bố tôi. Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.

– Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!

Và ông không kìm được, ôm thốc Mèo lên:

– Ôi, con đã cho bố một bất ngờ quá lớn.

Mẹ tôi vừa về, kịp nghe và kịp chứng kiến tất cả, cũng không kiềm được xúc động. Theo chú Tiến Lê thì những bức tranh của Mèo rất độc đáo, có thể đem đóng khung treo ở bất cứ phòng tranh nào. Bố mẹ tôi rất tin vào thẩm định của chú Tiến Lê. Chú còn hứa sẽ giúp em gái tôi để nó phát huy tài năng.

Kể từ hôm đó, mặc dù mọi chuyện vẫn như cũ trong căn nhà của chúng tôi, nhưng tôi luôn luôn cảm thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài. Những lúc ngồi bên bàn học, tôi chỉ muốn gục xuống khóc.

Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể than với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.

Tôi quyết định làm một việc mà tôi vẫn coi khinh: xem trộm những bức tranh của Mèo. Dường như mọi thứ có trong ngôi nhà của chúng tôi đều được nó đưa vào tranh. Mặc dù nó vẽ bằng những nét to tướng, nhưng ngay cả cái bát múc cám lợn, sứt một miếng cũng trở nên ngộ nghĩnh. Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến. Có cảm tưởng nó biết mọi việc chúng tôi làm và lơ đi vì không chấp trẻ em.

Gấp lại những bức tranh của Mèo, tôi lén trút ra một tiếng thở dài…

Bố mẹ tôi hào hứng mua sắm cho em gái tôi tất cả những gì cần cho công việc vẽ. Chú Tiến Lê tặng “đồng nghiệp” hẳn một hộp màu ngoại xịn. Chỉ có mặt Mèo là không thay đổi. Lúc nào cũng lem nhem, bị tôi quát thì xịu xuống, miệng dẩu ra. Tôi từng thấy nó rất ngộ với vẻ mặt ấy. Nhưng đấy là trước kia. Bây giờ tôi cảm thấy nó như chọc tức tôi…

Rồi cả nhà – trừ tôi – vui như tết khi bé Phương, qua giới thiệu của chú Tiến Lê, được mời tham gia trại thi vẽ quốc tế. Luật của cuộc thi là thí sinh phải vẽ một bức tranh theo đề tài tự chọn ngay trước mắt ban giám khảo. Trước khi đi thi, nó có vẻ cứ hay xét nét tôi, khiến tôi rất khó chịu. Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê: “Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu”.

Một tuần sau em gái tôi trở về trong vòng tay dang sẵn của cả bố và mẹ tôi: Bức tranh của nó được trao giải nhất. Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra. Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi: “Em muốn cả anh cùng đi nhận giải”.

Trong thời gian phòng lớn tràn ngập ánh sáng, những bức tranh của thí sinh treo kín bốn bức tường. Bố, mẹ tôi kéo tôi chen qua đám đông để xem bức tranh của Kiều Phương đã được đóng khung, lồng kính. Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sang rất lạ. Toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú không chỉ sự suy tư mà còn rất mơ mộng nữa. Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:

– Con có nhận ra con không?

Tôi giật sững người. Chăng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi”. Vậy mà dưới mắt tôi thì…

– Con đã nhận ra con chưa? – Mẹ vẫn hồi hộp.

Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng: “Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy”.

                 (Tạ Duy Anh, Bản nhạc con đà điểu, NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2016, tr 45-50)
 

Truyện ngắn

Truyện ngắn in trong Bức tranh của em gái tôi, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2008.

Tự sự

Kiều Phương là cô gái thích vẽ tranh nên thường lục lọi đồ và tự pha chế màu vẽ. Người anh trai của Kiều Phương sau khi biết em gái có tài năng hội họa thì ghen tị, mặc cảm, luôn tìm cách xa em gái. Mãi tới khi em gái đạt giải nhất trong kì thi vẽ tranh, người anh trai mới nhận ra tấm lòng nhân hậu của em và ân hận về lỗi của mình.

- Đoạn 1: (Từ đầu … đến 'phát huy tài năng'): Tâm trạng người anh trước khi tài năng của Kiều Phương được phát hiện.

- Đoạn 2 (Tiếp theo … đến 'cùng đi nhận giải'): Tâm trạng người anh khi tài năng của Kiều Phương được phát hiện.

- Đoạn 3 (Còn lại): Tâm trạng người anh khi đứng trước bức tranh đạt giải của em gái mình

- Truyện Bức tranh của em gái tôi đã đề cao tình yêu thương trong sáng, nhân hậu của con người.

- Truyện kể theo ngôi thứ nhất, tình huống truyện hấp dẫn, khắc họa nhân vật sinh động chân thực…
 

- Trước khi phát hiện ra tài năng của em gái:

+ Đặt cho em gái cái biệt danh là 'Mèo'.

+ Tỏ ra khó chịu khi thấy em hay lục lọi đồ vật trong nhà.

+ Thấy em gái mày mò tự chế ra màu vẽ, cậu ta âm thầm theo dõi nhưng coi đó chỉ là trò nghịch ngợm của trẻ con, thường xuyên bắt bẻ em.

- Khi tài năng hội hoạ của em gái được phát hiện:

+ Bố mẹ vui mừng người anh lại cảm thấy buồn bã, ganh tị.

+ Cảm thấy mặc cảm vì bản thân mình không có tài năng gì.

+ Lén xem những bức tranh em gái vẽ: thầm cảm phục tài năng của em gái mình.

+ Khó chịu và hay gắt gỏng với em, không thể chơi thân với em như trước.

- Khi em gái tham dự cuộc thi vẽ tranh và khi biết tin được giải Nhất:

+ Người em muốn chia sẻ niềm vui với anh trai, nhưng người anh lại lạnh lùng gạt ra.

→ Chỉ đến khi nhìn thấy bức tranh đạt giải Nhất, người anh đã cảm thấy vô cùng xúc động và ân hận vì mình đã đối xử không tốt với em gái, cảm thấy mình không xứng đáng với tấm lòng nhân hậu và cao thượng của em.

- Kiều Phương là cô bé hồn nhiên và ngây thơ:

+ Kiều Phương vui vẻ khi được đặt biệt danh là 'Mèo', thậm chí còn dùng cái tên đó để xưng hô với bạn bè.

+ Cô bé hay lục lọi các đồ vật trong nhà một cách thích thú.

+ Kiều Phương 'vênh mặt' trả lời hồn nhiên 'Mèo mà lại! Em không phá là được' khi người anh trai tỏ vẻ khó chịu 'Này, em không để chúng nó yên được à!'.

+ Kiều Phương vừa làm những việc bố mẹ phân công vừa hát vui vẻ.

→ Một nhân vật luôn hồn nhiên ngây thơ và đáng yêu.

- Kiều Phương là cô bé có tài năng hội họa:

+ Cô bé thường chế ra những màu vẽ với nhiều màu khác nhau: đỏ, vàng, xanh, đen…

+ Qua lời khen của chú Tiến Lê và qua sự ngạc nhiên của ba mẹ Kiều Phương thôi, ta cũng thấy rõ điều đó: 'Anh chị có phúc lớn rồi. Anh có biết con gái anh là một thiên tài hội họa không?'.

+ Thái độ của người thân trong gia đình: Ba của Kiều Phương thì hết sức ngạc nhiên: 'Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!', 'Ôi, con đã cho bố một bất ngờ quá lớn'. Mẹ của Kiều Phương thì không kìm được xúc động trước lời khen của họa sĩ Tiến Lê dành cho con gái mình.

+ Kiều Phương được khẳng định qua bức tranh Phương đoạt giải nhất trong trại thi vẽ quốc tế.

- Kiều Phương là cô bé có tình cảm trong sáng và lòng nhân hậu:

+ Kiều Phương đã dành cho anh trai những tình cảm thật trong sáng.

+ Phải là người có tình cảm trong sáng và nhân hậu, Kiều Phương mới vẽ được tranh về anh trai mình đẹp và có ý nghĩa như.

+ Lời người anh trai muốn nói với mẹ mình ở cuối tác phẩm chính là lời khẳng định về tâm hồn của Kiều Phương: 'Không phải con dâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu cứa em con đấy'.
 

Truyện 'Bức tranh của em gái tôi' của Tạ Duy Anh khắc họa hình ảnh nhân vật Kiều Phương - một cô bé với những vẻ đẹp thật đáng ngưỡng mộ.

Đầu tiên, tác giả khắc họa nhân vật Kiều Phương là một cô bé có tính cách vô cùng đáng yêu, hồn nhiên. Cô được anh trai đặt con cái biệt danh là “Mèo”. Khuôn mặt của Kiều Phương lúc nào cũng bị bôi bẩn. Để thỏa mãn đam mê của mình, cô bé đã tự chế màu bằng việc cạo hết đít xoong, đít chảo trong nhà. Việc làm đó đã bị anh trai phát hiện, nhưng trước những hành động kì lạ của em, người anh không hề để tâm đến.

Tài năng của Kiều Phương được chú Tiến Lê - bạn của bố phát hiện ra tài năng. Chú đã phải thốt lên: 'là một thiên tài hội họa' và các bức tranh của em 'có thể đem đóng khung treo ở bất cứ phòng tranh nào'. Điều đó khiến bố mẹ của cô bé đều cảm thấy rất vui vẻ và hạnh phúc. Tài năng của Kiều Phương được phát hiện ai nấy đều lấy làm vui mừng “Bố mẹ tôi hào hứng mua sắm cho em gái tôi tất cả những gì cần cho công việc vẽ. Chú Tiến Lê tặng “đồng nghiệp” hẳn một hộp màu ngoại xịn'. Duy chỉ có người anh trai là tỏ ra buồn rầu, bực bội với em, bởi người anh không tìm thấy ở mình bất cứ tài năng gì, và cứ thế cậu càng ngày càng tạo khoảng cách xa hơn với người em. Kiều Phương thì vẫn vậy, được bố mẹ và chú Tiến Lê mua đồ vẽ cô bé tích cực phát huy tài năng, khuôn mặt 'lúc nào cũng lem nhem' , khi bị anh quát thì 'xìu xuống, miệng dẩu ra' , nhưng tất cả những cử chỉ, hành động của Kiều Phương càng làm người anh bực bội, khó chịu hơn.

Nhưng Kiều Phương chẳng hề để tâm đến thái độ khó chịu, những lời mắng mỏ ấy của anh, mà vẫn hết mực yêu quý anh. Cô bé quả là một người có trái tim ấm áp, tâm hồn trong sáng và độ lượng. Điều đó được thể hiện rõ nhất trong bức tranh 'Anh trai tôi' cô bé mang đi dự thi và đạt giải nhất. Khi biết tin Kiều Phương đạt giải cả nhà vui như tết, cô bé lao vào ôm cổ anh, trái lại người anh viện cớ bận để đẩy cô bé ra, nhưng Kiều Phương vẫn cố gắng thì thầm khẽ vào tai anh: 'Em muốn cả anh cùng đi nhận giải' . Có lẽ người em cũng đủ nhạy cảm và tinh tế để nhận ra sự thay đổi trong tình cảm, hành động của anh trai dành cho mình, nhưng với tấm lòng nhân hậu cô bé không hề bận tâm đến việc ấy. Bị anh cự tuyệt đẩy ra cô bé vẫn cố gắng nói những lời thân thương nhất, mong anh cùng đi để chia sẻ niềm vui với mình. Chỉ bằng những hành động và lời nói giản đơn nhưng đã cho người đọc thấy sự đôn hậu, trong sáng trong tâm hồn người em.

Như vậy, truyện đã thành công khắc họa nhân vật Kiều Phương. Qua nhân vật này, tác giả khẳng định vai trò quan trọng của tình cảm gia đình.
 

Trong chương trình ngữ văn lớp 6 - tập II, em đã được học truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi và nhân vật Kiều Phương cô em gái - với lòng nhân hậu đã toả sáng trong tâm trí em.

Học xong truyện, em vẫn biết rõ ràng truỵện không đơn giản khẳng định, ca ngợi những nét phẩm chất tốt đẹp của nhân vật cô em gái mà chủ yếu muốn hướng người đọc tới sự tự thức tỉnh ở nhân vật người anh qua việc trình bày những diễn biến tâm trạng của nhân vật này trong suốt truyện. Đây mới chính là chủ đề của tác phẩm. Nhân vật chính đóng vai trò chủ yếu trong việc thể hiện tư tưởng chủ đề của văn bản (Ngữ văn 6- Tập I, tr 3). Vì thế, người anh phải là nhân vật trung tâm trong việc thể hiện chủ đề và tư tưởng của tác phẩm. Thế nhưng nhân vật Kiều Phương vẫn làm cho em vô cùng cảm phục và trân trọng biết bao!

Vẻ đẹp của Kiều Phương không phải do lời kể của tác giả, cũng không phải do nhân vật tự bộc bạch mà vẻ đẹp đó được hiện ra dần dần qua con mắt nhìn và lời kể truyện của chính người anh. Một người anh luôn “coi thường” những việc làm của cô em gái, đố kị trước tài năng của em gái mình, vẻ đẹp đó càng ngày càng đẹp, cho đến cuối truyện thì vẻ đẹp ấy đọng lại một cách sâu sắc trong lòng người anh và gợi nhiều suy nghĩ cho người đọc. Vẻ đẹp đó là gì? Phải chăng là sự hồn nhiên, hiếu động, tài năng hội hoạ, tình cảm trong sáng và lòng nhân hậu?

Không hồn nhiên thì sao khi có biệt hiệu là “Mèo”, “nó vui vẻ chấp nhận” và còn dùng cái tên đó để xưng hô với bạn bè. Sự hồn nhiên đó còn được thể hiện lúc ở nhà Mèo hay lục lọi các đồ vật với một sự thích thú. Hồn nhiên hơn là “nó vênh mặt”- “Mèo mà lại! Em không phá là được...”. Khi người anh tỏ vẻ khó chịu: “Này, em không để chúng nó yến được à?”. Khi chế xong bột vẽ, nó vừa làm vừa hát, có vẻ vui lắm. Đúng là một cô bé hồn nhiên quá! Hồn nhiên đến đáng yêu!

Điều đáng yêu hơn là cô còn có một tài năng hội hoạ, theo lời chú Tiến Lê, đấy còn là một thiên tài hội hoạ. Tài năng đó chính là sáu bức tranh do Mèo vẽ dấu người anh, không ngờ là những bức tranh độc đáo “có thể đem đóng khung treo ởbất cứ phòng tranh nào”. Bố của Mèo đã phải thốt lên sung sướng: “Ôi con đã cho bố một bất ngờ quá lớn”. Mẹ em cũng không kìm được xúc động.

Tài năng của Kiều Phương được khẳng định bằng bức tranh được trao giải nhất, qua một tuần tham gia trại thi vẽ quốc tế, khiến cả nhà “vui như tết”. Duy chỉ có người anh của Mèo thì lại rất buồn. Hiểu được điều này, Kiều Phương đã dành cho anh trai những tình cảm rất trong sáng. “Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra. Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi: Em muốn cả anh cùng đi nhận giải”. Một hành động, một lời nói thôi đã toát lên một tâm hồn ngây thơ trong sáng của một cô bé đáng yêu!