Văn phân tích - Phát biểu cảm nghĩ - Cảm nhận

Đề bài: Cảm nhận truyện cười Nhưng nó phải bằng hai mày

Bài làm

   Đây là một truyện cười rất ngắn. So với truyện Tam đại con gà và nhiều truyện khác, truyện này ít tình tiết hơn. Nó như một màn kịch rất ngắn nhưng hấp dẫn với sự xuất hiện của ba nhân vật. Mỗi chi tiết đều cần khai thác triệt để.

   Mở đầu truyện là lời giới thiệu về một viên lí trưởng nổi tiếng xử kiện giỏi ở "làng kia". Ta gặp cách giới thiệu mang tính chất phiếm chỉ trong truyện cười nói chung về nhân vật (viên lí trưởng), địa điểm (làng kia), thời gian (một hôm nọ). Giống như ở truyện cổ tích, tính phiếm chỉ trong truyện cười giúp tăng cường tính khái quát, ý nghĩa mà truyện phản ánh mang tính phổ biến ở nhiều vùng, nhiều đối tượng chứ không chỉ ở địa phươngnào. Tên Cải, Ngô cũng là một cách nói thực chất không mang tính xác định.

   Sự việc được kể rất ngắn gọn: "Cải với Ngô đánh nhau, rồi mang nhau đi kiện. Cải sợ kém thế, lót trước cho thầy lí năm đồng. Ngô biện chè lá những mười đồng". Diễn biến tình tiết đã lộ ra tình huống có vấn đề, buộc người nghe phải chú ý xem trong tình huống này thì một thầy lí nổi tiếng xử kiện giỏi sẽ xử vụ kiện này thế nào.

   Khi xử kiện, thầy lí cho Ngô thắng, còn Cải bị đánh mười roi. Vì đã lo lót thầy trước và được thầy nhận lễ, nên cải bị bất ngờ, lâm vào tình thế bị động trước lời phán xét của thầy lí. Sự bất ngờ ấy thể hiện ở việc "Cải vội xòe năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thầy lí khẽ bẩm: Xin xét lại, lẽ phải về con mà!". Lời nói của Cải chứng tỏ Cải tin mình sẽ được xử thắng vì theo Cải, lẽ phải được xem xét bằng tiền. Cải đã đưa ra một "ám hiệu" là năm ngón tay, cái nhìn và lời nhắc khẽ để nhắc nhở thầy lí về hành động biện lễ của mình.

   Đến đây mâu thuẫn tăng đến cao trào bởi Cải đã dường như muốn lật bài ngửa. Nếu như vậy thì thầy lí sẽ xử sự ra sao?.

   Thật bất ngờ, đáp lại hành động kì quặc của Cải là hành động cũng kì quặc của thầy lí. Sự kết hợp giữa lời nói và động tác của hai nhân vật tạo nên một tín hiệu đặc biệt, một thứ "mật ngữ". Lờiđược phát ngôn công khai cho tất cả mọi người cùng nghe. Mật ngữ (động tác xòe tay) thì chỉ hai người trong cuộc biết rõ "ý tại ngôn toại". Hành động kì quặc đó được "giải mã" bởi lời nói của thầy lí kèm theo hành động: "Thầy lí cũng xòe năm ngón tay trái úp lên trên năm ngón tay mặt, nói: Tao biết mày phải... nhưng nó lại phải... bằng hai mày!".

   Giữa ngón tay - tiền - lẽ phải có mối liên hệ mật thiết. Ngón tay thể hiện số lượng tiền, tiền để đo lẽ phải. Theo cái lí của thầy lí thì lẽ phải là tiền, được đo bằng tiền. Tiền quyết định lẽ phải, tiền nhiều thì lẽ phải nhiều, tiền ít thì lẽ phải ít. Giá trị tố cáo của truyện cười chính là ở chỗ đó. Trong xã hội mà mọi thứ được đc bằng tiền thì thử hỏi công lí tồn tại ở đâu?.

   Một thầy lí nổi tiếng xử kiện giỏi mà còn như vậy. Thầy ăn của đút cả hai phía, "đục nước béo cò", "đòn xóc hai đầu" mà lại trắng trợn công khai trước côngđường với lời nói và hành động nực cười. Thầy lí đại diện cho những kẻ có quyền thế, "cầm cân nảy mực" trong làng hiện ra là kẻ ăn của đút trắng trợn. Nghệ thuật chơi chữ được thể hiện qua chữ phải: "Tao biết mày phải... nhưng nó lại phải... bằng hai mày!".

   Phải là tính từ chỉ tính chất thì ở đây lại được khéo léo chuyển nghĩa sang từ chỉ số lượng, vì đằng sau lẽ phải, cái đong đếm lẽ phải là tiền "mày phải... nhưng nó lại phải... bằng hai mày!".

   Cả ba nhân vật trong truyện đều là nhân vật gây cười. Lí trường là đối tượng bị đả kích còn Ngô và Cải cũng là nhân vật bị phê phán. Cải và Ngô tuy là nạn nhân nhưng là những kẻ tiếp tay cho việc làm đổi thay công lí, nhập nhằng đen trắng bằng việc đút lót cửa sau.

   Về mặt nghệ thuật truyện đáng chú ý ở những điểm sau:

   Về cơ bản giống truyện Tam đại con gà nhưng ngắn gọn hơn, giàu kịch tính hơn. Tính cách nhân vật lí trưởng được giấu kín, chỉ bộc lộ ở cuối truyện, tăng tính bất ngờ.

   Sự kết hợp giữa hành động và ngôn ngữ nhân vật, lối chơi chữ tạo nên tình huống gây cười.