Bài tập  /  Bài đang cần trả lời

Phân tích bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá" của Huy Cận

Phân tích bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá" của Huy Cận 
3 trả lời
Hỏi chi tiết
146
0
0
rén
22/01/2022 18:00:19
+5đ tặng
Sau cách mạng, vẻ đẹp của con người lao động luôn là đề tài gây nhiều cảm hứng sáng tác cho các nhà văn, nhà thơ, Và Huy Cận là một trong số những nhà thơ rung động trước vẻ đẹp ấy. Thấy và cảm nhận được vẻ đẹp và sự hòa quyện, thống nhất của thiên nhiên, vũ trụ và cảm hứng về lao động, tác giả đã tạo nên những hình ảnh đẹp, tráng lệ, giàu màu sắc lãng mạn trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”.

Giữa năm 1958, Huy Cận có chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh. Từ chuyến đi thực tế này, hồn thơ Huy Cận mới thực sự nảy nở trở lại và dồi dào cảm hứng về thiên nhiên đất nước, về con người lao động và niềm vui trước cuộc sống mới. Bài “Đoàn thuyền đánh cá” được sáng tác trong thời gian ấy và in trong tập thơ “Trời mỗi ngày lại sáng” năm 1958.

Mở đầu bài thơ là cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá khi hoàng hôn bắt đầu buông xuống:


“Mặt trời xuống biển như hòn lửa.

Sóng đã cài then, đêm sập cửa.

Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,

Câu hát căng buồm cùng gió khơi.”

Nếu như buổi sáng ánh nắng nhẹ nhàng chiếu xuống trần gian mang theo nét vui tươi, ấm áp thì đến buổi chiều không gian dường như trầm hơn, buồn man mác. Hình ảnh mặt trời được so sánh như một hòn lửa rực rỡ, chói lòa trốn sau làn nước biển xanh mát. Phép nhân hóa và ẩn dụ “ sóng đã cài then, đêm sập cửa” như ngụ ý thiên nhiên, vạn vật đang bước vào trạng thái tĩnh lặng nghỉ ngơi. Không gian lúc này trở nên yên ắng lạ thường.

Tuy vậy, dù cho vũ trụ đã nghỉ ngơi nhưng nét rực rỡ, huy hoàng của mặt trời lại phá tan sự lụi tàn của hoàng hôn. Chính lúc này đây đoàn thuyền lại bắt đầu ra khơi đánh cá. Không hề thấy sự mệt mỏi hay vất vả mà chỉ thấy một khung cảnh tráng lệ, mĩ miều dõi theo đoàn thuyền phía sau

“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi

Câu hát căng buồm cùng gió khơi”

Từ “lại” cho thấy công việc đánh cá là công việc đã hết sức quen thuộc và gần gũi với người dân nơi đây. Nó giống như một phần không thể thiếu trong đời sống của họ. Nổi bật trên tất cả là tư thế của con người hiên ngang, mạnh mẽ, làm chủ thiên nhiên. Cảnh và người như hòa làm một. Cảnh làm nổi bật con người. Quả là một khung cảnh ra khơi đẹp lộng lẫy, hứa hẹn một chuyến ra khơi đầy thắng lợi.

Vừa lao động tích cực, họ lại vừa hát vang câu hát cổ vũ tinh thần hăng say làm việc. Tiếng hát như vang vọng khắp đất trời:

“Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,

Cá thu biển Đông như đoàn thoi

Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.

Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”

Muôn vàn loài cá đang tung tăng bơi lội. Nào là cá bạc, cá thu bơi nhiều vô kể đến mức được so sánh như đoàn thoi. Hình ảnh đàn cá tung tăng bơi lội thành từng đoàn ấy khiến cho con người cảm thấy biển cả thật hiền hòa, ấm áp đâu hề dữ dằn và nguy hiểm. Biện pháp nhân hóa “dệt biển”, “dệt lưới” càng khiến ta thấy sự vui tươi, hứng khỏi của ngư dân. Ở đoạn thơ này, tác giả còn đặc biệt sử dụng đại từ “ta” thể hiện tâm thế làm chủ, sự tự hào hãnh diện, không phải là cái tôi nhỏ bé trước thiên nhiên bao la, rộng lớn nữa.

Qua đây, bức tranh cảnh ra khơi hiện ra vô cùng đẹp đẽ, tráng lệ, hừng hực khí thế, mở ra một tương lai đầy hứa hẹn. Phải chăng, Huy Cận phải yêu biển, yêu thiên nhiên nhiều lắm mới có thể viết ra những dòng thơ hay đến như vậy.

Niềm vui tươi hứng khởi của người dân làng chài càng thể hiện đậm nét hơn qua những câu thơ:

“Thuyền ta lái gió với buồm trăng

Lướt giữa mây cao với biển bằng,

Ra đậu dặm xa dò bụng biển,

Dàn đan thế trận lưới vây giăng.”

Dường như con thuyền không phải chạy bằng sức người nữa mà chình là gió đã lái con thuyền băng băng trên mặt biển. Ánh trăng huyền ảo thơ mộng như đang dõi theo con thuyền, đồng hành trên chặng đường dài cùng nó. Cứ như vậy, đoàn thuyền mạnh mẽ tiến về phía trước mà không hề gặp bất cứ sóng gió, trở ngại hay khó khăn gì.

Huy Cận đã phóng đại tầm vóc con thuyền như sánh ngang với tầm vóc vũ trụ lớn lao. Chính vì thế mà tầm vóc của con người cũng được nâng lên với tư thế chủ động, làm chủ sự sống.

“Ra đậu dặm xa dò bụng biển,

Dàn đan thế trận lưới vây giăng.”

Vừa “dò bụng biển”, “dàn đan thế trận”, từng bước từng bước vây giăng bắt cá. Bằng sự liên tưởng độc đáo và thú vị của tác giả mà người đọc hoàn toàn cảm nhận một cách chân thực hoạt động đánh bắt cá của ngư dân vừa điêu luyện lại vừa tài tình hết sức. Qua đó người đọc có thể thấy được công việc đánh bắt cá của những con người nơi vùng biển mặn mòi khổ sở thế nào, vất vả cực nhọc ra sao. Họ giống như những người chiến sĩ chiến đấu hết mình với biển cả để khám phá và chinh phục thiên nhiên tươi đẹp của đất nước Việt Nam xinh tươi bằng tất cả niềm tin yêu, say mê, dũng cảm và tâm hồn phơi phới, lạc quan, yêu đời.

Xem thêm:  Tổng kết về ngữ pháp
Vẻ đẹp của biển cũng chính là vẻ đẹp của các loài cá quý hiếm. Cái nhìn của nhà thơ về các loài cá cũng thật độc đáo và bất ngờ:

“Cá nhụ cá chim cùng cá đé,

Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,

Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe.

Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.”

Bằng biện pháp liệt kê, nhà thơ đã vẽ lên trước mắt người đọc muôn vàn loài cá: cá nhụ, cá chim, cá đé, cá song. Chúng mang giá trị kinh tế rất cao và đây cũng chính là nguồn sống, nguồn thu nhập chính của cả làng chài. Bên cạnh đó, những chú cá đâu chỉ làm giàu cho biển cả mà còn mang lại vẻ đẹp thơ mộng, lung linh, huyền ảo cho biển cả. Cá song lấp lánh dưới ánh trăng dịu mát. Một sự kết hợp màu sắc vô cùng tài tình và tuyệt mỹ, màu đen hồng hòa quyện với màu vàng chóe tạo cảm giác độc đáo và thi vị đến lạ thường.

Với thủ pháp nhân hóa, Huy Cận gọi những chú cá là “em” vô cùng thân mật và trìu mến. Nó giống như điểm nhấn khiến câu thơ trở nên mềm mại hơn, nhẹ nhàng thân thương hơn. Ngỡ rằng biển lúc nào cũng ồn ào, náo nhiệt khi từng đợt sóng vỗ vào bờ, từng đàn cá quẫy đạp nước. Nhưng trong giây phút lắng đọng của tâm hồn, nhà thơ nghe thấy tiếng thở của màn đêm

“Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long”

Nhà thơ đã nhân hóa màn đêm giống như con người. Từng đợt sóng cứ nhấp nhô, nhấp nhô, nhẹ nhàng tiến vào bờ, đều đặn như hơi thở của biển cả. Nó hòa quyện cả vào ánh trăng lung linh, làn gió biển nhẹ nhàng khiến cho vịnh Hạ Long trở nên thật lung linh và huyền ảo. Vẻ đẹp ấy được hun đúc từng ngày bởi không khí hăng say lao động, xây dựng đất nước của nhân dân khi đất nước đang bước vào thời kì đổi mới. Phải có đôi mắt tinh tường và sự am hiểu về biển nhiều lắm thì nhà thơ mới có thể vẽ lên những nét đẹp của thiên nhiên, biển trời Việt Nam tuyệt vời đến như vậy.

Công việc đánh cá nặng nhọc, khó khăn bỗng trở nên đơn giản và êm ái lạ thường. Người dân như đang hát với biển, hát với thiên nhiên bao la rộng lớn . Câu hát vui tươi ấy khiến từng đàn cá bị mê hoặc mà đến với những chiếc lưới đầy:

“Ta hát bài ca gọi cá vào

Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.

Biển cho ta cá như lòng mẹ,

Nuôi lớn đời ta tự buổi nào”

Trăng lung linh tỏa sáng xuống mặt biển. Từng con sóng dập dìu biến những con sóng huyền ảo ấy giống như đang vỗ vào mạn thuyền. Phép nhân hóa “gõ thuyền” giống như đang gõ bản nhạc cho người lao động. Thiên nhiên và con người cùng say mê, hát vang khắp trời đất bao la.

“Biển cho ta cá như lòng mẹ

Nuôi lớn đời ta tự buổi nào”

Nhà thơ thật tài tình khi ví biển cả giống như người mẹ hiền bao la rộng lượng, dang rộng vòng tay yêu thương lấy những đứa con bé bỏng. Biển vĩ đại đã nuôi lớn bao thế hệ con trẻ để rồi trở thành những công dân tốt, có ích cho đất nước.

Xem thêm:  Tóm tắt giá trị nội dung và nghệ thuật trong đoạn trích “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”
Ra khơi rồi cũng đến lúc phải trở về. Cảnh kéo lưới thu hoạch được miêu tả vô cùng chân thực trong không khí khẩn trương, gấp gáp:

“Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,

Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.

Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông,

Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.”

Mặt trời có lẽ sắp sửa thức dậy, một ngày mới lại sắp bắt đầu. Nhìn lại thấy thành quả của cả một đêm vất vả là vô cùng phong phú:

“Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng

Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.”

Những người ngư dân đang “kéo xoăn tay” những mẻ cá đầy ắp. Những đôi tay thoăn thoắt nhanh nhẹn cứ nối tiếp nối tiếp kéo lưới lên. Và “chùm cá nặng” chính là thành quả tốt đẹp và mĩ mãn của một quá trình lao động cật lực và miệt mài. Nó giống như một huân chương lao động, một phần thưởng giá trị dành cho họ. Họ đã luôn cố gắng, nỗ lực, cần cù, miệt mài, chịu khó và hăng say lao động. Đó cũng chính là phần thưởng cho tinh thần trách nhiệm của những người làm chủ bản thân, làm chủ cuộc sống, làm chủ thiên nhiên tươi đẹp.

Ánh nắng yếu ớt dần len lỏi ở chân trời phía xa phản chiếu lên những chú cá khiến chúng trở nên thật kiều diễm và lộng lẫy:

“Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông,

Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.”

Dưới ánh sáng của mặt trời, những chiếc vẩy bạc cùng đuôi vàng trở nên thật lấp lánh. Nó khiến cho cả bài thơ như bừng sáng lên, mang một sắc màu tươi mới. Hình ảnh những chú cá biểu trưng cho sức sống, niềm tin hứng khởi chào đón ngày mới. Như vậy, trung tâm của bức tranh chính là con người lao động khỏe khoắn, lục lưỡng. Con người cùng thiên nhiên hòa hợp thật diệu kì.

Sau khi thu hoạch những mẻ lưới đầy, đoàn thuyền vui vẻ trở về. Ta thấy được nhà thơ đã sử dụng kết cấu đầu cuối tương ứng khi câu thơ đầu của khổ thơ cuối gần giống với câu thơ cuối của khổ thơ trên khiến cho niềm vui như kéo dài, niềm hân hoan như còn mãi:

“Câu hát căng buồm với gió khơi,

Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.

Mặt trời đội biển nhô màu mới,

Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.”

Một bức tranh sơn mài rực rỡ hiện ra khi mặt trời nhô lên sau đoàn thuyền. Một cuộc “ chạy đua” diễn ra giữa con người và thiên nhiên, cuộc đua giành lấy sự tự do và tươi đẹp cho đất nước.

“Mặt trời đội biển nhô màu mới,

Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.”

Hình ảnh mặt trời tiếp tục xuất hiện ở khổ cuối nhưng không phải là lặn xuống biển nữa mà là “ nhô màu mới”, xóa tan đi màu đen u tối. Vậy là một đêm đánh bắt cá đã kết thúc, họ quay trở về để bắt đầu công việc của mình.

Hình ảnh nổi bật nhất có lẽ là hình ảnh “mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”. Dưới ánh nắng mặt trời, mắt cá trở nên lấp lánh, long lanh. Bút pháp lãng mạn đầy chất thơ ấy ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước, tình yêu con người và yêu cuộc sống. Một tương lai tươi đẹp đang chờ đón ở phía trước.

Như vậy, bằng việc khắc họa nhiều hình ảnh đẹp, tráng lệ, sức tưởng tượng phong phú kết hợp với bút pháp phóng đại, khoa trương và các biện pháp nghệ thuật so sánh, liệt kê, nhân hóa,…nhà thơ đã cho ta thấy sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người lao động; sự yêu đời, lạc quan và làm chủ của con người. Qua đó thể hiện sự tự hào mãnh liệt của nhà thơ trước đất nước hình chữ S tươi đẹp này. Là một người con Việt Nam, em tự thấy bản thân cần có trách nhiệm học tập thật tốt, sống tích cực để trở thành người công dân tốt, có ích cho đất nước.

Mở khóa để xem toàn bộ nội dung trả lời

(?)
Bạn đã đạt đến giới hạn của mình. Bằng cách Đăng ký tài khoản, bạn có thể xem toàn bộ nội dung trả lời
Cải thiện điểm số của bạn bằng cách đăng ký tài khoản Lazi.
Xem toàn bộ các câu trả lời, chat trực tiếp 1:1 với đội ngũ Gia sư Lazi bằng cách Đăng nhập tài khoản ngay bây giờ
Tôi đã có tài khoản? Đăng nhập
6
0
Khải
22/01/2022 18:29:37
+4đ tặng

Nổi tiếng từ phong trào Thơ mới, Huy Cận đến với nền thơ với lời thơ thấm thía bao nỗi buồn, tràn ngập cái sầu nhân thế. Thiên nhiên trong tập thơ thường bao la, hiu quạnh, đẹp nhưng thường buồn. Nỗi buồn đó dường như vô cớ, siêu hình. Nhưng xét đến cùng, chủ yếu là buồn thương về cuộc đời, kiếp người, về quê hương đất nước. Hồn thơ "ảo não", bơ vơ đó vẫn cố tìm được sự hài hòa và mạch sống âm thầm trong tạo vật và cuộc đời.

Sau Cách mạng, thơ Huy Cận dạt dào niềm vui, là bài ca vui về cuộc đời, là bài thơ yêu thiên nhiên, con người và cuộc sống. Ông tìm được nguồn sống từ cuộc sống mới của dân tộc và say mê sáng tạo. Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá là một trong những tác phẩm nổi bậc của ông trong giai đoạn này.

Đoàn thuyền đánh cá được viết vào giữa năm 1958, khi cuộc kháng chiến chống Pháp đã kết thúc thắng lợi, miền Bắc được giải phóng và bắt tay vào công cuộc xây dựng cuộc sống mới. Niềm vui dạt dào tin yêu trước cuộc sống mới đang hình thành. Đất nước đang thay da đổi thịt đã trở thành nguồn cảm hứng lớn của thơ ca lúc bấy giờ.

Nhiều nhà thơ đã đi tới các miền đất xa xôi của Tổ quốc để sống và để viết. Tố Hữu, Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Tuân, lên miền núi, đến với nhà máy, nông trường... Huy Cận có chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh. Từ chuyến đi ấy, hồn thơ của ông mới thực sự nảy nở trở lại và dồi dào cảm hứng về thiên nhiên đất nước, về lao động và niềm vui trước cuộc sống mới.

Xuyên suốt bài thơ là bút pháp sáng tác lãng mạn, bay bổng, cảm xúc vũ trụ độc đáo tuôn trào. Thi phẩm đã để lại cho người đọc nhiều bất ngờ thú vị, những ấn tượng sâu sắc.

Mở đầu bài thơ là khung cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá lúc hoàng hôn buông xuống:

"Mặt trời xuống biển như hòn lửa.
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi".

Bốn câu thơ có kết cấu gọn gàng, cân đối như một bài tứ tuyệt. Hai câu đầu tả cảnh, hai câu sau nói về con người. Buổi chiều không mang nét buồn; không gian, mặt biển bao la, hoành tráng; thiên nhiên tràn đầy sức sống. Hình ảnh mặt trời rực rỡ từ từ xuống biển chói lòa ánh sáng. Phép nhân hóa và ẩn dụ "Sóng đã cài then đêm sập cửa" gợi cho người đọc cảm nhận thiên nhiên, vũ trụ,biển cả như đi vào trạng thái tĩnh lặng, nghỉ ngơi, thư giãn. Vũ trụ giờ đây như một ngôi nhà khổng lồ, sẵn sàng che chở cho tất cả.

Thế nhưng vũ trụ đi vào yên nghỉ nhưng không hề thấy nét lụi tàn mà ngược lại càng trở nên huy hoàng, mỹ lệ. Ánh sáng mặt trời bừng lên mãnh liệt ngỡ như có thể khiến cho cả đại dương sôi sục trong sức nóng bỏng khủng khiếp. Thủ pháp so sánh độc đáo, khiến người đọc bất ngờ, thú vị. Những con sóng lăn tăn trên mặt biển như khép lại cánh cửa của ngày. Màn đêm biển cả mở ra, sâu thẳm và huyền bí.

Trước khi vũ trụ đi vào lặng lẽ, đoàn thuyền đánh cá căng buồm ra khơi. Nhịp thơ vừa chùng xuống lập tức căng lên theo cách buồm ngược gió:

"Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi".

Từ "lại" cho ta thấy đây không phải là lần đầu tiên đoàn thuyền ra khơi mà đã rất nhiều lần và trở nên quen thuộc. Một tư thế chủ động mạnh mẽ, đầy tin tưởng trong bài ca lao động tươi vui. Cảnh và người tưởng như đối lập song lại hòa hợp. Cảnh làm nền để cho hình ảnh con người nổi bật lên như tâm điểm của một bức tranh lao động khỏe khoắn. Khung cảnh vui tươi tràn ngập âm thanh và rực rỡ sắc màu, hứa hẹn một chuyến ra khơi thắng lợi.

Trong câu hát, đoàn thuyền vượt sóng ra khơi, băng mình trên biển cả tìm kiếm những luồng cá. Tiếng hát vang vọng trong đại dương, tràn đầy khí thế:

"Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi".

Biện pháp so sánh đầy hình ảnh kết hợp với lối chơi chữ độc đáo. "Cá thu biển Đông như đoàn thoi" khiến cho câu thơ nhộn nhịp theo từng đoàn cá chạy. Phép nhân hóa: "đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng" lập tức phá tan vẻ đơn điệu của biển đêm. Huy Cận đã hết sức chú ý đến việc xây dựng hình ảnh đặc sắc cho đoạn thơ nhằm tạo nên sự hài hòa giữa con người và biển cả. Đại dương không còn đáng sợ nữa. Đại dương giờ đây chính là ngôi nhà vĩ đại, là nguồn sống của con người.

Lời ca tiếng hát là những ước mơ đẹp, ước mơ về một chuyến đi với những thành quả lao động cao, góp phần tích cực vào việc xây dựng cuộc sống mới tươi đẹp. Hình ảnh của sự liên tưởng sáng tạo, giàu ý nghĩa; hình ảnh mang chất thơ, thi vị hóa công việc đánh bắt cá nặng nhọc. Câu hát yêu đời, thiết tha, trìu mến, ca ngợi sự giàu đẹp của biển Đông Việt Nam, thiên nhiên Việt Nam.

Cảm hứng lãng mạn giúp nhà thơ phát hiện vẻ đẹp của cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển trong đêm trăng với niềm vui phơi phới, khỏe khoắn khi con người làm chủ cuộc đời, làm chủ biển trời quê hương. Cảnh đoàn thuyền lướt sóng ra khơi, từng luồng cá bủa lưới vây giăng mang vẻ đẹp vừa hoành tráng, vừa thơ mộng

0
0
Nguyễn Ngọc Mai
23/01/2022 12:47:21
+3đ tặng

Năm 1958, trong không khí phấn khởi thi đua của toàn miền Bắc tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, nhà thơ Huy Cận trong một dịp đi thực tế ở vùng biển Quảng Ninh đã sáng tác bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”. Với âm hưởng vừa khỏe khoắn, vừa sôi nổi lại vừa phơi phới bay bổng, bài thơ đã ca ngợi sự giàu đẹp của vùng biển quê hương và tinh thần lao động hăng say, phấn khởi của người lao động được giải phóng hăng hái làm việc cho đất nước.

Với đôi mắt quan sát tinh tế, trí tưởng tượng phong phú, trái tim nhạy cảm và nghệ thuật điêu luyện, nhà thơ đã vẽ ra một khung cảnh lao động tuyệt đẹp. Mở đầu bài thơ, tác giả gắn liền không gian và thời gian đoàn thuyền đánh cá ra khơi:

Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.

Một bức tranh thiên nhiên đẹp, có cái thoáng rộng của không gian và thời gian của một ngày đang khép lại. Trong cái mênh mông ấy nổi bật lên hình ảnh mặt trời được ví “như hòn lửa” đỏ rực gợi tả màu sắc sinh động của buổi hoàng hôn trên biển đang chuyển về đêm. Đó cũng là cảnh tượng ấn tượng nhất của đại dương trước khi đi vào yên nghỉ trong đêm. Miêu tả mặt trời, nguyễn tuân cung có điểm nhìn tương như thế: “Tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng. Lòng đỏ trứng khổng lồ đặt lên một cái mâm bạc rộng bằng cả một cái chân trời màu ngọc trai nước biển hửng hồng. Y như một mâm lễ phẩm tiến ra từ trong bình minh để mừng cho sự trường thọ của tất cả những người chài lưới trên muôn thuở biển Đông”.

Bầu trời và mặt biển bao la như ngôi nhà vũ trụ trong khoảnh khắc đã phủ bóng tối mịt mùng, còn những con sóng như chiếc “then cài” của ngôi nhà vĩ đại ấy. Biện pháp nhân hóa “sóng đã cài then, đêm sập cửa” khiến thiên nhiên như những con người biết hoạt động, biết nghi ngơi. Cảm hứng vũ trụ, biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa đã tạo nên những vần thơ đẹp cho người đọc nhiều ấn tượng. Khi vũ trụ đi vào trạng thái nghỉ ngơi thì con người bắt đầu hoạt động :

Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.”

Không phải từng chiếc thuyền lẻ tẻ mà là cả một “đoàn thuyền”, một sức mạnh mới của cuộc đời đổi thay đang bắt đầu căng buồm. Từ “lại” trong cụm từ “lại ra khơi” là sự khẳng định nhịp điệu lao động của người dân chài đã ổn định, đã đi vào nề nếp. Đoàn thuyền ra khơi với khí thế căng trào.

Cảnh tượng ấy thể hiện qua nghệ thuật tương phản: giữa cảnh ngày tàn với đêm mở ra, giữa cái tĩnh (vũ trụ) và cái động (con người). Nhạc điệu cũng có sự đối lập: tả vũ trụ với những vần trắc liên tiếp (lửa-cửa) như khép lại, và những vần bằng (khơi – khơi) như mở ra, ngân nga kéo dài. Sự đối lập ấy giúp người đọc cảm nhận được nỗi vất vả của việc đánh cá về đêm. Công việc đánh cá ban đêm trên biển là công việc nặng nhọc, đầy bất trắc nhưng đoàn quân xông trận vẫn cất cao tiếng hát. Tiếng hát vút lên cùng với những cánh buồm lộng gió: “Câu hát căng buồm cùng gió khơi”.

Một chi tiết lãng mạn đầy sáng tạo được xây dựng bằng trí tưởng tượng, liên tưởng, khiến ta tưởng như tiếng hát hòa cùng gió mạnh thổi căng cánh cánh buồm đẩy thuyền rẽ sóng – ra khơi. Cánh buồm no gió, tràn căng tiếng hát biểu hiện niềm lạc quan, tin tưởng, phấn khởi, nhiệt tình tác động của đoàn thuyền.

Vẫn nhịp thơ sôi nổi, hào hứng, khổ thơ tiếp theo là nội dung lời hát thể hiện tâm tư người lao động:

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Đó chính là ước mơ của bất kỳ người dân biển nào, ước mơ trời yên bể lặng, mong mỏi đánh bắt được nhiều cá và là niềm say mê sự giàu đẹp của quê hương. Niềm ước mong ấy phản ánh tấm lòng đôn hậu của những ngư dân từng trải qua nhiều nắng gió, bão tố trên biển. Lời thơ là một trường liên tưởng nối tiếp với những hình ảnh so sánh, nhận hóa sinh động.

Từng đàn cá thu lao trên mặt biển như “đoàn thoi” dệt biển. Con thoi mang sợi tơ dệt vải thì cá thu mang ánh sáng phản chiếu lấp lánh dệt nên muôn luồng sáng lung linh, kỳ ảo trên thảm biển. Và từ đó, tác giả liên tường tiếp: “Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”. Thật là một sự tưởng tượng độc đáo. Từ hình ảnh đoàn cá “dệt biển” mà kêu gọi “đến dệt lưới ta” đã nói lên ước vọng đánh bắt được thật nhiều cá. Quả thật, sự say mê vẻ đẹp của biển đã làm giảm bớt bao nỗi nhọc nhằn, vất vả, đem lại niềm vui và sức mạnh cho con người chinh phục thiên nhiên. Những từ ngữ trong khổ thơ là bạc”, “cá thu”,”đoàn cá”, “dệt biển”, “dệt lưới” khiến câu hát như một điệp khúc nhấn mạnh sự giàu đẹp của biển cả quê hương.

Hai khổ thơ có giá trị tạo hình đặc sắc, vẽ lại bức tranh lao động hoành tráng, tràn ngập ánh sáng và màu sắc, tràn đầy sức sống mãnh liệt. Trong đó con người đã hòa hợp với thiên nhiên hùng vĩ, bao la và thậm chí, vượt qua cả thiên nhiên nữa.

Mở đầu khổ thứ ba là hình ảnh đoàn thuyền lướt đi giữa trời cao biển rộng có cái lân lân, sảng khoái lạ thường:

Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.

Lời thơ vẽ ra một bức tranh lông lộng trời mây, mênh mông biển cả. Hình ảnh đoàn thuyền được làm đẹp thêm bởi một sức tưởng tượng kỳ lạ, giàu chất lãng mạn: thuyền lái gió, trăng là cánh buồm. Cách nói như vậy giúp ta cảm nhận được thuyền và con người như hòa nhập vào thiên nhiên bát ngát, lâng lâng trong cái thơ mộng của trời, biển, gió, trăng.

Từ “lướt” đặc tất cảnh đoàn thuyền ra khơi với vận tốc phi thường; thiên nhiên cùng góp sức với con người trên con đường lao động và khám phá. Tư thế ra khơi nhẹ nhàng, thoải mái, đầy khí thế đó chỉ có ở những con người vừa thoát khỏi kiếp sống nô lệ, được làm chủ sản xuất, làm chủ đất trời, sông biển của mình. Nhưng lao động không phải là một cuộc du ngoạn. Hai câu thơ tiếp khắc họa hình ảnh một trận đánh, một cuộc chiến đấu với thiên nhiên bằng tất cả trí tuệ và năng lực nghề nghiệp. Nhịp thơ càng hối hả lôi cuốn.

Bên cạnh cái ung dung, sảng khoái của người dân chài, ta vẫn cảm nhận được nỗi vất vả của người lao động. Họ phải vượt bao dặm biển trong trời đêm, rồi phải “dò bụng biển”, tìm ra bãi cả, “dàn đan thế trận” để bủa lưới bắt cá. Lúc này, mỗi thủy thủ là một chiến sĩ, một chiến sĩ trên biển và con thuyền, mái chèo, lưới, các ngư cụ khác chính là vũ khí của họ. Huy Cận phải có sự am hiểu sâu sắc về nghề chài lưới này và lòng thông cảm với người lao động mới vẽ được bức tranh vừa hiện thực, sinh động mà lãng mạn ấy.

Bức tranh lao động được tô điểm bằng vẻ đẹp của thiên nhiên. Cái nhìn của nhà thơ đối với biển và cá cũng có những sáng tạo bất ngờ, độc đáo:

Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé,
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.

Bút pháp lãng mạn và trí tưởng tượng của nhà thơ dẫn ta vào một cõi huyền ảo của biển trời với bao nhiêu loài cá mang màu sắc lung linh kì ảo dưới ánh trăng. Nghệ thuật liệt kê và điệp từ “cá” như khắc họa rõ từng đường nét, góp phần làm biển trở nên thơ mộng vô cùng. Cách diễn tả như vậy giúp ta cảm nhận được cái giàu đẹp của biển, vì tất cả ánh sáng, màu sắc đều là của cá và do cá tạo nên. Con cá song là một nét vẽ tài hoa. Vảy đen, hồng, lấp lánh trên biển, chan hòa trong ánh trăng “vàng choé”. Cái đuôi cá quẫy được so sánh với ngọn đuốc rực cháy. Nghệ thuật phối màu tài tình làm cho vần thơ đẹp như một bức tranh sơn mài rực rỡ.

Bầy cá như những nàng tiên trong vũ hội Cảnh đẹp không chi ở màu sắc, ánh sáng, mà còn ở âm thanh. Nhìn đàn cá bơi lượn, nhà thơ lẳng nghe tiếng sóng vỗ rì rầm. Đêm được nhân hóa như một sinh vật của đại dương; “Đêm thở”. Nhịp thở của đêm là tiếng sóng vỗ rì rào, cao thấp. Sao phản chiếu lấp lánh trên từng đợt sóng “lùa”, mặt nước càng làm tiếng thở có vẻ kỳ ảo. Nó là sự độc đáo, mới lạ trong sáng tạo nghệ thuật. Lao động trong một khung cảnh nên thơ như vậy quả là thú vị.

Cùng với chất lãng mạn, bay bổng, người dân chài cất lời hát tả lại công việc lao động với niềm tự tin và yêu đời mãnh liệt:

Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao,
Biển cho ta cá như lòng mẹ,
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.

Bài hát căng buồm đưa đoàn thuyền ra khơi, bài hát lại vang lên trong công việc, biến lao động cực nhọc thành niềm vui. Lời ca gọi cá vào lưới nâng cao thêm chất thơ mộng của bức tranh. Người dân chài gõ thuyền xua cá vào lưới, ng đây không phải là con người mà ánh trăng: trăng in xuống dòng nước, sóng vỗ vào mạn thuyền thành hình ảnh “nhịp trăng” gõ thuyền. Hiện thực được trí tưởng tượng sáng tạo thành hỉnh ảnh lãng mạn, giàu chất thơ. Cái nhìn của nhà thơ đối với biển cả và con người là cái nhìn tươi tắn, lạc quan, ông như hòa nhập vào công việc, vào con người, vào biển cả. Từ đó, cảm xúc dâng trào, không thể không cất lên tiếng hát ca ngợi biển:

“Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự thuở nào”

Biển ta giàu đẹp. Biển ta bao dung. Biển đem hạnh phúc đến cho con người. Biển hào phóng cho con người nhiều tôm cá, muối, hải sản… Biển như lòng mẹ đã nuôi sống dân chài từ bao đời nay. Giọng thơ tự nhiên, tha thiết, chân thành có âm hưởng ca dao. Hình ảnh so sánh “như lòng mẹ” quen thuộc, có sức truyền cảm mãnh liệt, thể hiện tình yêu biển, yêu đời chan chứa của những con người gắn bó với biển từ bao đời, bao thế hệ.

Bóng đêm đang dần tàn, một đêm trôi qua thật nhanh trong nhịp điệu lao động hào hứng, hăng say. Trên bầu trời, sao đã thưa và mờ. Ngày đang đến, nhịp độ lao động ngày càng khẩn trương, cảnh kéo lưới được miêu tả đầy ấn tượng.

Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng,
Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.

Nhịp thơ 2-2-3 phù hợp với nhịp lao động khẩn trương. Hình ảnh “kéo xoăn tay” miêu tả dáng người dân chài mạnh mẽ, nghiêng mình trụ vững, dồn tất cả sức mạnh vào đôi cánh tay cuồn cuộn trông mới đẹp làm sao! Trong cái “chùm cá nặng”như có sức ẩn chứa bao niềm vui tươi, sung sướng của người ngư dân trước thành quả mà họ đã tốn bao công sức mới thu hoạch được.

Lưới kéo lên, những tia nắng sớm chiếu trên khoang” cá đầy làm lấp lánh màu sắc. Khoang thuyền đầy ắp cá. Màu của vẩy cá, màu vàng của đuôi cá “lóe rạng đông”. Nghệ thuật dùng từ của tác giả thật điêu luyện, sắc cá dưới ánh trăng và sắc cá dưới ánh bình minh đều được miêu tả tuyệt đẹp . Những câu thơ có màu sắc rực rỡ, nó mang lại thi vị, vẻ hấp dẫn riêng cho việc kéo lưới bình thường. Câu thơ cuối nhẹ thơ gọn, dứt khoát kết thúc một cuộc hành trình gian nan.

Lời thơ giản dị biểu hiện niềm thư thái của con người: lưới xếp nghỉ, kéo buồm lên, trở về trong buổi bình minh. “Nắng hồng” không những khắc họa được vẻ đẹp tươi sáng của bầu trời mà còn thể hiện được lòng yêu đời, yêu thiên nhiên. Màu hồng của một ngày mới, một cuộc đời mới đang chào đón mọi người.

Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.

Bài thơ kết thúc bằng một hình ảnh đẹp của một ngày mới, đoàn thuyền trở về với cá đầy áp: mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. Mở đâu bài thơ là hình ảnh “mặt trời xuống”, giờ là “mặt trời đội biển” nhô lên giữa những sóng nước mênh mông. Không khí lao động cực kỳ phấn khởi bởi niềm vui chiến thắng, bởi thái độ nhiệt tình, yêu lao động. Bài thơ khép lại nhưng mở ra một tương lai tươi sáng hơn trong công cuộc xây dựng đất nước.

“Đoàn thuyền đánh cá” là một bài ca lao động hăng say, hào hùng. Băng bút pháp lãng mạn, nhịp thơ khỏe với trí tưởng tượng mới mẻ, độc đáo, Huy Cận đã ca ngợi sự giàu đẹp của biển quê hương, và đặc biệt là hình ảnh người lao động được miêu tả với nhiêu vẻ đẹp: sự sảng khoái của người làm chủ đất nước, nhiệt tình lao động với tất cả tình yêu biển, yêu nghề. Vì vậy, đọc bài thơ ta càng thêm yêu đất nước và con người lao động Việt Nam.

Bài thơ lặp lại 4 lần chữ “hát” thực chất là một bài ca, một tráng khúc vê lao động và vê thiên nhiên đất nước giàu đẹp. Khúc ca ấy vừa hào hứng, vừa phơi phới và khỏe khoắn, mạnh mẽ, kết hợp với sự vận động tuần hoàn của thiên nhiên vũ trụ. Chính vì vậy, “Đoàn thuyền đánh cá” được xem như bước khởi đầu trong cảm hứng mới về thiên nhiên đất nước và niềm tin ở cuộc sống mới đang sôi động. Niềm tin ấy đã giúp nhà thơ có tinh thần lạc quan và yêu đời hơn.

Đoàn thuyền đánh cá thể hiện nguồn cảm hứng lãng mạn ngợi ca biển cả lớn lao, giàu đẹp, ngợi ca nhiệt tình lao động vì đất nước giàu đẹp của những người lao động mới. Bài thơ khắc hoạ thành công hình ảnh đẹp đẽ, tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và người lao động, đồng thời bộc lộ niềm tự hào của tác giả trước sự hồi sinh của đất nước và cuộc sống con người.

Bạn hỏi - Lazi trả lời

Bạn muốn biết điều gì?

GỬI CÂU HỎI
Học tập không giới hạn cùng học sinh cả nước và AI, sôi động, tích cực, trải nghiệm
Bài tập liên quan

Hôm nay bạn thế nào? Hãy nhấp vào một lựa chọn, nếu may mắn bạn sẽ được tặng 50.000 xu từ Lazi

Vui Buồn Bình thường

Học ngoại ngữ với Flashcard

×
Trợ lý ảo Trợ lý ảo
×
Gia sư Lazi Gia sư