Đi cùng với những thăng trầm biến cố của lịch sử, mang theo những đài bia tưởng niệm những người đã ra đi, những câu chuyện huyền thoại lưu truyền mãi muôn đời, những điểm du lịch Hà Tĩnh này vẫn chưa bao giờ khiến du khách muốn ngừng khám phá. 

Hồ Kẻ Gỗ là hồ nước nhân tạo lớn nhất của Hà Tĩnh, nằm cách trung tâm thành phố chỉ khoảng 20km. Đây là một trong những địa điểm du lịch Hà Tĩnh thu hút đông đảo du khách ghé đến mỗi năm. Hướng đi của Hồ khá dễ dàng khi bạn chỉ cần men theo QL1 chạy thẳng đến Cẩm Bình, sau đó rẽ theo hướng Cẩm Xuyên chạy thêm một đoạn là đã đến được Hồ Kẻ Gỗ. Đoạn đường đi khá khó khăn và vắng vẻ cho nên du khách hãy đi theo nhóm đông người và chạy chậm để vững tay lái. 

Từ bình minh đến hoàng hôn, thời điểm nào Hồ Kẻ Gỗ cũng đẹp đến nao lòng. Du khách thường chọn đến đây vào mùa hè, vì đơn giản là để tránh đi cái nắng gay gắt như đổ lửa và cũng để buông bỏ đi những mệt nhoài sau lưng, tận hưởng một kỳ nghỉ thoải mái cùng gia đình. Nhìn xa xa lại ngỡ như hồ đang được núi rừng dang tay ôm trọn vào lòng. Đến đây vào buổi sáng, bạn sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng ánh mặt trời dần dần ló dạng từ xa để xua tan đi màn sương phủ trên mặt hồ, tiết trời se se lạnh với không khí thoáng đãng mang lại một bầu không khí thật sự khác lạ so với những thành phố náo nhiệt. Khi chiều về, mặt trời nép sau lưng núi, chỉ còn sót lại những sắc màu vàng cam tuy buồn nhưng lại thật đẹp. Chiếc cầu cong cong giữa hồ dẫn du khách từ đất liền đến với đảo nhỏ giữa hồ nơi đặt đền thờ của cố Tổng bí thư Lê Duẩn. Tại đây, hãy thắp một nén nhang để có thể bày tỏ sự kính trọng của mình với ông - người đã đóng góp rất nhiều cho sự nghiệp Cách mạng. 

Hồ Kẻ Gỗ ngày nay đã được chú trọng vào phát triển du lịch hơn rất nhiều khi xuất hiện rất nhiều dịch vụ vui chơi cho du khách như: dạo quanh hồ bằng thuyền, câu cá, ăn đặc sản địa phương, bóng chuyền trên bờ hồ,... Tuy nhiên, điều ngạc nhiên là bạn sẽ không cần tốt bất kỳ chi phí nào để được vào trong tham quan cả và chỉ trả cho các hoạt động khác mà bạn tham gia.

Là ranh giới giữa hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình, thế nên nói Đèo Ngang là điểm du lịch ở Hà Tĩnh cũng được, mà của Quảng Bình cũng chẳng sao. Nên chọn đi Đèo Ngang vào những thời điểm ít mưa, tránh đường trơn gây nguy hiểm cho người lưu thông và vào buổi sáng sớm để không bỏ lỡ thời gian tham quan những địa điểm khác, hoặc phải về quá tối vì nơi này cách trung tâm Hà Tĩnh tận 80km. Từ thành phố, du khách có thể thuê xe ô tô nếu đi nhóm đông người, hoặc đi xe máy theo hướng QL1A về hướng nam, qua khỏi biển Đèo Con 6km là đến được Đèo Ngang.

Nổi tiếng qua những câu thơ của Bà Huyện Thanh Quan, Đèo Ngang thực chất không dành cho những tay lái tìm kiếm sự mạo hiểm từ những cung đường, ngược lại, vẻ đẹp của nơi này phải được cảm bằng cả tâm hồn, phải những người có sự lãng mạn hoặc chất thơ mới nhìn thấy được sự mê hoặc của Đèo Ngang. Được bao phủ bởi một bên là núi non hùng vĩ, một bên là vực thẳm hun hút, phía trên là bầu trời xanh cao vời vợi, Đèo Ngang là sự kết hợp của những yếu tố rất đỗi bình thường nhưng cũng không ai có thể lí giải vì sao nó lại trở thành một trong số ít những đường đèo trở thành niềm cảm hứng bất tận của các thi sĩ Việt Nam.

Nếu đã đến Đèo Ngang, thì bạn hãy đừng nên bỏ qua một di tích lịch sử khác phía trên đỉnh đồi là cổng trời Hoành Sơn Quan. Được xây dựng từ năm 1833 theo ý chỉ của vua Minh Mạng để dễ dàng kiểm soát người dân qua lại đèo. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, Hoành Sơn Quan vẫn đứng sừng sững tại đỉnh Đèo Ngang như một minh chứng hùng hồn của lịch sử dân tộc.

Đã bao giờ bạn thắc mắc vì sao chỉ là một ngọn Hải Đăng có màu đỏ trắng ở ven biển lại nghiễm nhiên nằm trong danh sách những điểm du lịch Hà Tĩnh nổi tiếng?

Hải Đăng Cửa Nhượng hay Trạm đèn biển Cửa Nhượng là khu vực thường bị hứng chịu bom đạn thừa của kẻ thù trong chiến tranh, khi họ đã kết thúc một ngày đổ bộ đất liền và quay về tàu sân bay nghỉ ngơi. Vào mỗi buổi chiều khi thuỷ triều xuống, du khách thường đi dọc bãi cát nằm dưới chân núi để tản bộ, nhặt những hòn sỏi hình thù khác nhau về làm vật lưu niệm, ngắm nhìn sự nhộn nhịp của ngư dân trên các con thuyền lớn ngoài khơi xa và cùng chờ đợi sự xuất phát của những con thuyền khác vẫn còn ở lại trong vịnh đang chuẩn bị cho một đêm làm việc không ngủ. Bình yên vậy thôi mà lại khiến người ta chẳng thể quên được.

Thiên Cầm có nghĩa là “cung đàn biển”, nằm giữa núi Thiên Cầm và Đầu Voi giống như một hình cánh cung trải dài gần 3 km. Cùng với Cùm Nậy (núi lớn) và Cùm Con (núi bé) tạo nên những phím đàn trời án ngự dòng suối Kỳ La, để dòng suối trong vắt này uốn lượn rồi đổ ra biển.  Chuyện xưa kể lại, hàng năm, khi mùa xuân đến, các Vua Hùng đều lên đây thưởng ngoạn cảnh trời mây non nước, nghe thông reo và thưởng thức những đặc sản biển. Đồn rằng, vào lúc trời yên biển lặng, đứng trên đỉnh Thiên Cầm có thể nghe được một thứ âm thanh rất lạ như là thứ nhạc của trời. Có lẽ vì vậy mà Thiên Cầm theo nghĩa đen là Đàn trời.

Nhưng theo một truyền thuyết khác thì nơi đây lại chính là dấu tích bi thương đánh dấu sự sụp đổ của một triều đại. Vào năm 1407 khi giặc Minh sang xâm lược nước ta, quân Hồ đã bại ở Bạch Hạc, sau đó lui về Thanh Hóa cố thủ nhưng không được. Giặc Minh đã truy đuổi và bắt giữ hai cha con Hồ Quý Ly tại đây, vì vậy mới có tên Thiên Cầm – nghĩa là “trời giữ”. Trong dân gian còn lưu truyền những câu thơ:

“Đàn trời văng vẳng khắp đâu đây

Trời nước một màu thật đắm say”

nhưng

“Bởi người mưu sự trời không thuận

Thiên Cầm ai oán nghẹn ngào dây”.
 

Thiên Cầm có tới 3 bãi tắm kéo dài hàng chục cây số. Tới khu du lịch Thiên Cầm, du khách được hòa mình vào làn nước biển trong xanh màu ngọc bích hòa cùng nền trời tạo thành một không gian thơ mộng đến nao lòng. Từ đỉnh núi nhìn xuống, bờ biển uốn lượn mềm mại với cát trắng phẳng lì trông như một dải lụa. Du khách có thể thảnh thơi ngồi trên các phiến đá ngắm không gian non nước mây trời và thả hồn mình theo những huyền tích xa xôi. Đứng trước  biển Thiên Cầm , du khách có thể thả hồn mình theo những con sóng êm đềm và áng mây trôi, bước chân trên thảm cát mềm mịn như nhung lụa.

“Đàn trời gảy một nét thơ

Nửa miên man cát nửa mơ mộng ghềnh”.

Núi Thiên Cầm cao hơn 108m so với mực nước biển, đứng trên đỉnh núi, du khách có thể phóng tầm mắt ra xa chiêm ngưỡng làng quê yên bình và dải Trường Sơn xanh ngắt, trùng điệp. Trên núi có rất nhiều thắng cảnh để thưởng ngoạn như hang Hồ Quý Ly, bàn thờ tiên, phiến đá in dấu chân người khổng lồ, chùa Cầm Sơn… Mùa xuân đến, núi Thiên Cầm lại rực rỡ sắc hoa bằng lăng, hoa trâm ổi, hoa sim… Dưới chân núi là chùa Yên Lạc, trên núi có đền Cầm Sơn và bàn cờ tiên cùng dấu chân khổng lồ in trên phiến đá với những truyền thuyết ly kỳ từ thủa cha ông. Đứng từ trên đỉnh núi có thể phóng tầm mắt bao quát toàn bộ bãi biển Thiên Cầm và các đảo Hòn Én, Hòn Bớc sóng bọt tung trắng xóa.
 

Theo hướng Đông, chúng ta có thể nhìn thấy một ngọn núi nhô mình ra biển, đó chính là hang Bãi Lài. Du khách đến nơi đây sẽ được thưởng thức nguồn nước ngọt mát chảy ra từ lòng núi. Tương truyền xưa kia các nàng tiên thường bay xuống tắm vào mùa hè, vì thế mới có giếng gọi là giếng Tiên. Ngoài hang Bãi Lài, Thiên Cầm còn có đảo Hòn Én, Hòn Bớc như những cánh phao nâu đang dập dềnh trên sóng… Cách biển khoảng chừng 10km lại có đập hồ Kẻ Gỗ, phong cảnh sơn thủy hữu tình làm say đắm lòng người.

Đến du lịch Thiên Cầm, khách du lịch thường ghé thăm đền Lê Khôi cách đó không xa. Đền xây dựng trên đỉnh Long Ngâm, ngọn núi cuối cùng của dãy Nam Giới chạy từ đất liền uốn lượn ra biển làm bức bình phong án ngữ phía đông cửa Sót. Lê Khôi là cháu ruột và cũng là một tướng giỏi của vị anh hùng dân tộc Lê Lợi. Trong cuộc kháng chiến chống quân Minh, ông đã ghi nhiều chiến công oanh liệt. Năm 1446, Lê Khôi đem quân đi dẹp loạn ở phía Nam. Đại quân của ông đi đến đâu chiến thắng đến đó nhưng trên đường trở về, ông lâm bệnh nặng rồi mất tại núi Long Ngâm, nay thuộc huyện Thạch Hà, Hà Tĩnh. Biết tin, triều đình nhà Lê đã an táng thi hài ông ngay tại chóp núi này và cho lập đền thờ tại đó. Đền Lê Khôi gồm ba tòa nhà nằm giữa một vùng không gian rộng lớn, phía sau đền là khu lăng mộ. Nhìn từ xa, đền rất uy nghi, trầm mặc. Bên phải đền có hai nền đất, tương truyền đó là nơi Chử Đồng Tử và Tiên Dung đã từng tu luyện. Để tưởng nhớ đến cuộc đời và sự nghiệp của vị danh tướng này, hằng năm cứ đến ngày 1, 2, 3 tháng 5 Âm lịch, người dân địa phương lại cử hành lễ tế ông rất trang trọng.

Mùa hè đến, du lịch Thiên Cầm là một trong những sự lựa chọn tốt nhất cho du khách đến nghỉ ngơi, tận hưởng mùa hè. Nơi đây không chỉ có bãi biển hoang sơ mà còn có phong cảnh núi non hữu tình.