Theo tiếng của các dân tộc thuộc nhóm Cơho (ngữ hệ Môn-Khơme) thì ‘Đà’ có nghĩa là nguồn nước hay dòng suối. Còn ‘Lạt’ là tên một tộc người sống ở chân núi Langbiang liền bên thành phố bây giờ. Vậy Đà Lạt tức là dòng suối của người Lạt – cái tên gợi cảm biết bao!

Ở độ cao chừng 1500m so với mặt biển, với những điều kiện tự nhiên ưu ái, Đà Lạt thực sự là một trung tâm du lịch và dưỡng bệnh tuyệt vời. Với nhiệt độ trung bình 19°c và lượng mưa hàng năm khoảng 1500mm, vùng này có thể trồng được nhiều loại cây, rau, hoa, trái miền ôn đới.

Ai đó đã gọi Đà Lạt là xứ hoa, quả cũng không ngoa. Vào kì Giáng sinh, các ngả đường thành phố ngợp sắc anh đào. Rồi suốt cả mùa khô trời xanh mây trắng nắng vàng là mùa của hoa Mimosa đua nở. Lạc bước vào các nhà vườn, khách lại đi như mộng du giữa muôn màu sắc, hương thơm. Nào là các loại cúc, các giống lay ơn, trà mi trắng, trà mi đỏ, đỗ quyên, móng rồng, thu hải đường, nhất chi mai, cẩm tú cầu… rồi cosmos, pensée… và đặc sắc nhất là hoa loa kèn đỏ. Chỉ cố nhớ tên các loài hoa cùng với sắc màu, hình dáng của chúng cũng đủ rối lòng! Đây hoa côcơlicô (hay còn gọi là mỹ nhân thảo), mong manh, đa sắc. Kia hoa souci của ta đơn cánh dịu dàng, còn loại da cam cánh kép này là souci lấy giống từ đảo Phù Tang. Từ Nhật Bản đến đây định cư còn có hoa súng với các màu đẹp, lạ như mỡ gà, phớt hồng, tím thắm. Ở Đà Lạt, khó có thể nói hoa nào đẹp nhất, bởi người yêu hoa cũng thể như người yêu vậy! Tuy nhiên, ở đây, lâu nay nhiều người thường mến mộ hoa hồng. Ngoài những giống hồng quen thuộc. Đà Lạt còn có nhiều giống hồng quý hiếm: hồng vàng Joséphine, hồng phấn mang màu áo nữ hoàng tiểu quốc Grace de Monaco hồng Brigitte Bardot – tên của một nữ tài tử danh tiếng một thời, hồng chàm úc Đại Lợi tựa liễu mảnh mai… Và đặc biệt là hồng nhung đại đóa màu đỏ sẫm.

Đà Lạt dường như là nơi họp mặt của hàng trăm loài địa lan, phong lan và nhiều cây cảnh quý… Nếu biết khai thác, ươm trồng, chỉ riêng hoa phong lan thôi cũng đã là mặt hàng xuất khẩu có giá trị.

Ai đó đã gọi Đà Lạt là miền thông reo? Những cánh rừng ngút ngàn thông càng làm cho không gian thành phố trong sạch nhờ khí ozone tỏa ra từ những vòm lá nhọn hình kim. Gần đây, mỗi năm Đà Lạt cho chừng 200 nghìn mét khối gỗ thông, đồng thời lại trồng bù vào đó hàng triệu cây thông con.

ít có thành phố trên cao nào lại có nhiều hồ rộng như Đà Lạt. Ngoài hai hồ lớn là Xuân Hương, Đa Thiện, trong thành phố còn có các hồ Than Thở, Vạn Kiếp, Mê Linh… Xứ này đã lắm hồ lại nhiều thác cách thành phố không xa, có các thác Liên Khương, Prenn, Datanla, CamLy. Xa chút nữa là các thác Pônggua, Guga.

Đẹp nhất hồ xanh hay thác trắng?
Vừa hái hoa rừng vừa cãi nhau.

(Thơ Ca Lê Hiến)

Âu là đi chơi cả thác lẫn hồ. Khách du lịch có thể vãn cảnh bằng xe ngựa, một phương tiện đi lại thô sơ, ít nhiều nhắc nhở không khí cổ xưa. Những địa danh gợi cảm như rừng Ái Ân, đập Suối Vàng, thung lũng Tình Yêu, đồi thông Hai Mộ… như còn lưu giữ những chuyện tình tương tư vơ vẩn…

Đến Đà Lạt, ai cũng dễ dàng nhận thấy thành phố hài hòa với cảnh sắc tự nhiên. Thay vì những khách sạn cao ngất, sang trọng, thành phố có hàng nghìn biệt thự xinh xắn một, hai tầng, đầy đủ tiện nghi, xây theo nhiều phong cách kiến trúc, nép trong bóng lá cây vườn. Ngày nay, ít ai còn nhớ là vào thập niên đầu của thế kỷ trước, Đà Lạt mới chỉ có độ ‘mươi nếp nhà tranh với mươi lưu dân Việt Nam’. Vậy mà, đến năm 1939, Đà Lạt đã có 427 biệt thư và hơn chục vạn dân. Tốc độ phát triển mau chóng đó tự nó đã nói lên vị trí của Đà Lạt trong đời sống kinh tế và văn hóa của cả nước.

Bạn mới lên thăm Đà Lạt lần đầu? Nếu đi bằng máy bay thì trước khi hạ cánh xuống sân bay Liên Khương bạn sẽ được nhìn ngắm toàn bộ cảnh quan Đà Lạt. Còn theo đường bộ, nếu lúc đi đã theo đường 11 từ Phan Rang ngược dòng Dinh lên thì khi về, nên xuôi đường 20 xuống đồng bằng Nam Bộ. Tình cờ đến Đà Lạt đang giữa mùa mưa thì bạn cũng đừng lấy đó làm buồn. Đà Lạt mùa mưa cũng không kém phần kỳ thú với mưa đèo vội vã, cảnh vật thoắt ẩn, thoắt hiện trong mây với những vẻ đẹp bất ngờ. Mùa nào cũng được, nếu có điều kiện mời bạn qua thăm Trung tâm Nghiên cứu nguyên tử và Văn khố Đà Lạt là nơi tàng trữ nhiều mộc bản, tài liệu liên quan đến lịch sử nước ta thời cận đại.

Người ta gọi Đà Lạt bằng nhiều tên đẹp: thành phố mộng mơ, xứ anh đào, hay thành phố cao nguyên… nhưng hợp hơn cả là thành phố sương mờ? Mai sớm và chiều hôm phố phường lãng đãng sương giăng, vầng mặt trời bồng bềnh trong mù sương khiến cả không gian thành phố như được rọi sáng bằng ánh đèn neon mờ đục.

Ai không vấn vương khi giã từ Đà Lạt? Ấn tượng khó phai mờ về thành phố xinh đẹp này lại là sương mờ với loài hoa đơn sơ.