Tôi là con trai của Lão Hạc - một ông lão có số phận bi thảm mà mọi người vẫn biết tới. Sau tám năm ròng đi đồn điền cao su, khi đã đủ vốn để trang trải cuộc sống cũng như phụng dưỡng người cha già nên tôi quyết định trở về quê hương.

Cũng giống như bao người xa quê khác, tôi vô cùng hồi hộp, háo hức và xúc động khi được trở về quê nhà, gặp lại người cha đáng kính sau bao năm xa cách. Ngần ấy năm trời, tôi không viết thư cho cha nên không biết cuộc sống của cha đã ra sao. Cảnh vật quê hương vẫn thân thuộc như ngày nào. Trong tâm trí tôi vẫn nhớ như in từng đường thôn ngõ xóm, từng dòng sông, ngọn đồi nhưng dường như cảnh vật dần dần tiều tụy, xơ xác hơn so với ngày tôi bỏ làng ra đi. Bỗng nhiên, một cảm giác lạnh lẽo bao trùm khắp không gian khi tôi đặt chân đến mảnh vườn của cha. Cây cỏ thì khô héo, cây cối xung quanh tiêu điều, trơ trụi như rất lâu rồi chưa có người đặt chân đến chăm sóc. Ngôi nhà bằng rơm của cha tôi thì siêu vẹo, tưởng chừng như sắp đổ. Tôi vội vàng ngó vào trong nhà nhưng chẳng thấy ai. Tôi gọi lớn: “Cha ơi, cha ơi con đã về rồi đây cha ơi, cha ơi!...” nhưng mãi không có một tiếng trả lời. Tôi đâm ra lo sợ. Bất chợt, có một người hàng xóm đi qua, đã nhận ra tôi liền nói: “Ơ, cháu đã về rồi à! Về là tốt rồi!”. Tôi vội hỏi chú xem cha tôi đi đâu, nhưng tôi nào ngờ đâu nghe tin cha mình đã mất hai năm trước. Tôi sững sờ không tin vào tai mình, quên cả cảm ơn bác hàng xóm rồi chạy một mạch tới nhà ông giáo.

Vừa đến nơi, ông giáo đã nhận ra tôi ngay, ông “à”, lên một tiếng rồi mời tôi vào nhà. Ngay lập tức tôi hỏi thẳng ông:

- Ông giáo ơi, ông cho cháu biết chuyện gì đã xảy ra với cha cháu với?

- Cậu cứ từ từ đã, chuyện còn dài lắm, trước tiên tôi dẫn cậu đến mộ của cha cậu trước đã. Ông giáo từ từ đáp lại. Đến mộ của cha, ông và tôi cùng nhau sửa sang, dọn dẹp phần mộ, thắp vài nén hương khấn cha tôi, ông giáo nghẹn ngào nói:

- Lão Hạc ơi, cuối cùng con trai lão cũng đã trở về rồi đây, đã đến lúc tôi thực hiện lời hứa là trao trả mảnh vườn mà lão đã hi sinh cuộc đời để giữ lại đấy. Bây giờ thì lão có thể yên nghỉ rồi nhé!

Nghe đến đây, tôi càng thêm xót xa, ân hận nói:

- Cha ơi, con quả là đứa con bất hiếu, trong lúc cha cần có một bờ vai để nương tựa nhất thì con lại không có ở bên. Con chỉ mải mê kiếm tiền để hai cha con có thể sống một cuộc sống đầy đủ hơn sau này, nhưng giờ nó còn có ý nghĩa gì nữa đây, cha ơi.

Tôi vừa dứt lời thì ông giáo vỗ vai an ủi tôi rồi cả hai cùng trở về nhà ông giáo để nói chuyện tiếp. Ông giáo rót nước mời tôi uống rồi từ từ kể lại toàn cha câu chuyện cho tôi nghe. Lúc tôi vừa rời đi thì nhờ ba sào vườn mà cha tôi và cậu Vàng vẫn đủ bữa ăn qua ngày, qua mấy năm đầu cũng tiết kiệm được một khoản riêng để riêng sau này cho tôi lấy vợ và làm vốn mà sinh sống. Nhưng chẳng may một trận ốm đúng hai tháng mười tám ngày mà hết nhẵn. Rồi sau đó cha tôi yếu hẳn đi. Lại được mất mùa, mất vé sợi, cuộc sống của cha cũng ngày càng khó khăn, huống chi là nuôi thêm cậu Vàng một bữa tốn những hào rưỡi, thậm chí là hai hào. Cuối cùng thì cha cũng quyết định bán cậu đi, sau chuyện này cha tôi ân hận lắm vì cha nghĩ rằng mình đã nỡ lừa một con chó - một người con tinh thần bao năm nay. Cha tôi đã chọn một cách giải thoát cuộc đời bằng cách ăn bả chó xin được của Binh Tư để không tiêu vào số tiền dành dụm cho tôi và giữ lại mảnh vườn cho tôi. Trước đó cha còn không quên nhờ ông giáo viết văn tự bán vườn để nhằm giữ nguyên mảnh vườn đến khi tôi trở về và gửi gắm ba mươi đồng bạc cuối cùng của mình.

Nghe xong câu chuyện mà ông giáo kể, tôi không thể nào kiềm chế được nỗi xúc động, hai dòng nước mắt cứ thế chảy ra. Tôi ân hận lắm, xót xa lắm, chỉ vì tôi mà cha phải nhịn đói, chỉ vì tôi mà cha đã phải tự tìm đến cái chết bi thảm để giải thoát bản thân.

Đầu óc tôi choáng váng, tôi cảm thấy mình thật đáng chết, mình là người con bất hiếu. Trong tôi tràn đầy cảm giác tội lỗi, ân hận. Tôi ngờ đâu chỉ vì một lúc phẫn chí mà rời đi kiếm chút ít tiền để có chút vốn liếng lập nghiệp về sau, vừa để cho cha an hưởng tuổi già, ai ngờ lại xảy ra cơ sự này. Giờ đây tiền bạc thì có đủ, mà người thân duy nhất của tôi lại không còn nữa. Đau xót làm sao.

Ông giáo đưa cho tôi xem văn tự mảnh vườn và nói: “Giờ đây, văn tự này chẳng còn ý nghĩa gì nữa” rồi ông giáo liền xé nó đi và đưa trả lại tôi cả ba mươi đồng bạc mà cha tôi nhờ ông giáo cất giữ. Trước khi ra về, tôi có đưa cho ông giáo mấy đồng bạc nhưng ông giáo nhất quyết không nhận, ông bảo không có lí do gì để nhận số tiền ấy cả.

Tôi ra về, trong lòng thầm nghĩ sẽ trân trọng mảnh vườn cha tôi để lại suốt đời, tôi sẽ không bao giờ bán đi một tấc đất nào vì nó là mồ hôi, là công sức và cả mạng sống của cha để lại cho tôi. Tôi sẽ lập nghiệp ở chính nơi đây, sẽ cưới vợ, sẽ làm việc chăm chỉ để cha có thể mỉm cười dưới suối vàng. “Cha ơi, cha hãy luôn theo dõi con, phù hộ cho con, cha nhé!”.