Thạch Lam là một nhà văn của thế kỷ XX, ông là thành viên của Tự Lực văn đoàn và nhắc đến ông người ta nghĩ ngay đến những truyện ngắn trữ tình, giàu cảm xúc. Thạch Lam có quan điểm sáng tác lành mạnh, tiến bộ, những truyện ngắn của ông thường không có chuyện mà tập trung vào khai thác thế giới nội tâm của nhân vật thông qua những hình ảnh mơ hồ trong cuộc sống hàng ngày.

Hai đứa trẻ là một truyện ngắn được in trong tập Nắng sân vườn, cũng như những tác phẩm khác của Thạch Lam, Hai đứa trẻ được kể với giọng văn trong sáng mà trữ tình, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc. Thể hiện được sự cảm thông của nhà văn với những con người sống trong cảnh nghèo khó ở một làng quê nghèo và cảm phục trước ý chí vươn lên, mong mỏi một ngày mai tươi đẹp của họ, mà tiêu biểu trong truyện chính là Liên, một cô bé với tâm hồn trong sáng nhưng sớm phải bươn chải, phụ giúp gia đình.

Liên là một cô bé ngoan và hiểu chuyện, biến cố gia đình xảy ra khi thầy em mất việc, gia đình chuyển từ Hà Nội về sinh sống tại một vùng quê nghèo, không chỉ thay đổi môi trường sống, cuộc sống của gia đình cũng trở nên thiếu thốn hơn. Tuy vậy, Liên không có sự trách móc, hờn giận của một đứa trẻ, chỉ đâu đó trong em là nỗi nhớ về những ngày tháng sung túc với những món ngon, lạ, được đi chơi bờ hồ, uống những thức uống xanh đỏ cùng ánh sáng rực rỡ và lấp lánh. Cũng như bao đứa trẻ khác, bóng tối trở thành thứ rất đáng sợ, nơi ở mới của Liên lại ngập tràn trong bóng tối, không có những ánh đèn sáng choang như Hà Nội, chỉ có leo loét vài ngọn đèn từ những hàng quán cóc ven đường. Nhưng Liên không sợ nữa, “đêm tối đối với Liên quen lắm, chị không sợ nó nữa”.

Liên tập quen với cái bóng tối của phố huyện vì em còn phải hoàn thành trọng trách của mình, em là một cô bé vâng lời và đảm đang, còn rất bé em đã được mẹ giao cho trông coi quán tạp hóa cùng với em An. Liên làm công việc này rất thành thạo, em kiểm hàng, cộng tiền, làm đâu ra đấy, còn cẩn thẩn cất chìa khóa hòm tiền ngay bên mình, “cái xà tích và chiếc chìa khóa chị quý mến và hãnh diện, vì nó tỏ ra chị là người con gái lớn và đảm đang”, ý thức được hoàn cảnh gia đình, Liên mong muốn được giúp đỡ mẹ, như những đứa bé luôn muốn được xem là người lớn Liên cũng vậy cô bé cũng muốn chứng tỏ mình đã lớn và chuyện trong coi quán tạp hóa làm cô bé tự hào.

Tuy muốn được công nhận là một người lớn song tâm hồn em vẫn là một cô bé ngây thơ và trong sáng, mọi thứ xung quanh trong tầm mắt của em lại rất êm ả, bình yên “một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu răng trên đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào”, hay “một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát”, với cái êm ả, thanh bình của vùng quê dễ làm tâm hồn người ta xao động và buồn man mác, Liên cũng thế, bóng tối ngập dần trong mắt Liên và cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của em, dù em cũng chẳng hiểu nỗi buồn của mình. Liên vẫn là một đứa trẻ, vẫn lơ đễnh, mãi nghĩ vẩn vơ mà quên mất giờ dọn hàng, em cũng sợ sệt khi gặp cụ Thi một bà già hơi điên thường đến mua rượu, em vừa sợ cũng vừa thương cụ, em rót cho cụ hẳn một cút rượu đầy.

Liên là một cô bé giàu cảm xúc, em có một trái tim nhân hậu, ở vùng quê nghèo nổi bật lên những mảnh đời cơ cực và Liên thương cảm tất thảy họ, em thương những đứa trẻ con nhà nghèo, “chúng nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre hay bất cứ cái gì đó có thể dùng được của người bán hàng để lại”, dẫu vậy Liên cũng không có tiền để cho chúng, nhà Liên cũng nghèo, mẹ Liên còn phải vất vả làm hàng xáo, chính em cũng phải thức đến khuya để xem có bán thêm được bao thuốc, bao diêm nào không. Liên thương mẹ con chị Tí, ngày đi mò cua bắt ốc, tối đến dọn hàng, bán không được bao nhiêu nhưng chiều nào cũng phải dọn hàng từ chập tối. Liên thương bác Siêu với gánh phở xa xỉ, thương vợ chồng bác xẩm với đứa con thơ, ở cái phố huyện nghèo vắng tanh người qua lại thì gánh phở của bác Siêu hay tiếng đàn của nhà bác xẩm cũng chẳng kiếm được là bao, cuộc sống vẫn hoài vất vả.

Trong cô bé ngây thơ và trong sáng ấy cũng chất chứa những khát khao và mong mỏi một sự đổi đời, dù thích nghi với bóng tối vùng quê nghèo nhưng em vẫn nhớ về ánh sáng rực rỡ và lấp lánh của phố phường Hà Nội. Em háo hức chờ đợi chuyến tàu khuya không chỉ để bán thêm được vài gói thuốc hay bao diêm, em trong đợi trên chuyến tàu ấy là một thế giới khác, một thế giới ồn áo, náo nhiệt và tươi sáng khác hẳn với sự tịch mịch, u tối và yên ắng của vùng quê. Khát vọng của Liên cũng chính là khát vọng của những người lao động nghèo ở một phố huyện, mong muốn được đổi đời, có được một cuộc sống tốt đẹp hơn “chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống hàng ngày nghèo khổ của họ”.

Với một đứa trẻ sớm phải phụ giúp gia đình, Liên là một cô bé đáng tin cậy, mẹ tin tưởng giao hàng tạp hóa cho em, em An tin tưởng chị mà gối đầu lên chân chị ngủ ngon lành. Cũng ý thức được trách nhiệm của mình, Liên làm việc rất chăm chỉ, rất cẩn thận và cũng chăm sóc em rất chu đáo “Liên khẽ quạt cho An, vuốt lại mái tóc tơ”, “chị ngồi yên không động đậy”. Liên qua ngòi bút của Thạch Lam thật đẹp, một cô bé đẹp về cả tâm hồn và cảm xúc, em trong sáng, ngây thơ cũng ngoan hiền và có lòng trắc ẩn, nổi khát khao vươn lên, thoát khỏi cảnh nghèo u tối ở phố huyện nghèo của em cũng đáng để khâm phục.

Cũng qua những cảm xúc của Liên, những miêu tả về một làng quê nghèo tăm tối, có thể thấy được sự thương xót của Thạch Lam đối với những người lao động chân chính, quẩn quanh ở cái quê nghèo. Cũng là sự cảm thông của nhà văn với khát khao, mong muốn có cuộc sống mới tốt đẹp hơn của họ. Có thể thấy truyện ngắn Hai đứa trẻ không có một câu chuyện cụ thể, nó chỉ là cái nỗi buồn, những suy tư và cảm xúc của một cô bé về cuộc sống thường ngày cùng với những người lao động nghèo, nhưng vẫn làm người đọc xúc động, những câu từ nhẹ nhàng lại tình cảm, chân thành và giản dị làm người ta thấy gần gũi và dễ dàng cảm nhận được thông điệp truyền tải của Thạch Lam.