Truyện cổ An-đéc-xen đã từng đi qua biết bao tuổi thơ của con người. Nó gợi lên cho người đọc trí tưởng tượng phong phú, đồng thời cũng gửi gắm trong đó nhiều thông điệp của tác giả. Không ai có thể quên những ánh lửa diêm nhỏ nhoi bùng lên giữa đêm giao thừa giá rét gắn với một thế giới mộng tưởng thật đẹp của cô bé nghèo khổ trong "Cô bé bán diêm" cùng một kết thúc buồn nhưng nhẹ nhàng, giàu tình người.

Phần mở đầu tác phẩm kể rõ cảnh ngộ éo le của cô bé bán diêm với những chi tiết đối lập rõ nét: “Trời đông giá rét, tuyết rơi”, nhưng “cô bé đầu trần, chân đất” bước đi. Ngoài trời lạnh buốt và tối đen, nhưng “cửa sổ mỗi nhà đều sáng rực ánh đèn”. Cô bé bụng đói cả ngày chưa ăn uống gì, mà “trong phố sực nức mùi ngỗng quay”. Những chi tiết đối lập đó cho thấy tình cảnh em bé thật tội nghiêp và đáng thương. Cái đói, cái rét, công việc kiếm sống giày vò, đày đọa em. Năm xưa, “khi bà nội hiền hậu của em còn sống”, “em được đón giao thừa trong căn nhà xinh xắn…có cây trường xuân bao quanh, em đã sống những ngày đầm ấm”. Giờ đây, giữa đêm giao thừa này, “em ngồi nép trong một góc tường, thu đôi chân vào người, mỗi lúc càng thấy rét hơn”…Đây cũng là hai hình ảnh đối lập, tương phản giữa hiện tại và quá khứ. Trước đây, cô bé được sống trong hạnh phúc bao nhiêu thì giờ đây bơ vơ, côi cút bấy nhiêu. Cả nhà, chỉ có bà là người thương em nhất, là chỗ dựa tinh thần vững chắc giờ không còn nữa. Trước kia, đêm Giao thừa, em được vui chơi, quây quần trong gia đình, giờ em phải bơ vơ ngoài phố kiếm sống.

Phần thứ hai của câu chuyện kể về những lần cô bé quẹt diêm đốt lửa, đốt sáng lên những ước mơ, khát vọng. Ở phần này, những hình ảnh đối lập, tương phản càng lúc càng gay gắt, thực tế và mộng tưởng, cuộc đời và ảo ảnh cứ sóng đôi hiển hiện, đan cài, tranh chấp nhau, nâng dần lên, bay cao lên. Cô bé quẹt que diêm thứ nhất: diêm sáng rực như than hồng. Em tưởng như “đang ngồi trước một lò sưởi bằng sắt có những hình nổi bằng đồng bóng loáng”. Nhưng em vừa duỗi chân ra thì “lửa vụt tắt, lò sưởi biến mất”. Niềm vui của em cũng vụt tắt. em bần thần nhớ đến nhiệm vụ bán diêm và lời cha quở trách. Cô bé quẹt tiếp que thứ hai: “Bức tường như biến thành một tấm rèm bằng vải màu. Bàn ăn đã dọn, khăn trải bàn trắng tinh, trên bàn toàn bát đĩa bằng sứ quý giá, và có cả một con ngỗng quay”. Và diêm lại vụt tắt. Trước mặt em chỉ còn lại bức tường dày đặc và lạnh lẽo. Mấy người qua đường hoàn toàn lãnh đạm với em. Em cố tìm lại ngọn lửa để tiếp tục sưởi ấm, xua đi bóng tối và lạnh giá. Em quẹt que diêm thứ ba: Một cây thông Nô-en hiện ra. Và một lần nữa, que diêm lại vụt tắt. Từ lần quẹt diêm thứ nhất, thứ hai đã xóa nhòa mộng tưởng của em. Nhưng đến lần thứ ba, thì mộng tưởng cố vượt lên trên thực tế. Vì thế sau khi diêm tắt, em thấy “tất cả các ngọn nến bay lên, biến thành những ngôi sao trên trời”. Dường như em bé đang ngẩng đầu nhìn sao trời mà nhớ đến bà thân yêu và người bà đã hiện lên trong lần quẹt thứ tư. Em không thể để bà biến mất nhanh chóng như lò sưởi, ngỗng quay và cây thông Noen được. Những que diêm cứ thế nối nhau loé sáng trong âm thanh cầu nguyện tha thiết của em: ‘Cháu van bà, bà xin Thượng đế chí nhân, cho cháu về với bà ‘. Và điều kì diệu đã đến với cô bé: ‘Bà đã cầm tay em, rồi hai bà cháu bay vụt lên cao, cao mãi, chẳng còn đói rét, đau buồn nào đe doạ họ nữa. Họ đã về chầu Thượng đế’.

“Được về với bà”, với người mà em yêu thương nhất là nguyện vọng cuối cùng của cô bé bán diêm. Khi que diêm cuối cùng vụt tắt cũng là lúc giấc mơ của cô bé biến thành sự thực. Người đọc không khỏi chạnh lòng xót xa trước cảnh đầu năm mới, những người chơi xuân nhìn thấy một bé gái nằm chết bên một góc tường, giữa những que diêm cháy dở mà trên gương mặt thơ ngây lại ngời sáng niềm hạnh phúc. Phải chăng với em, cách duy nhất để thoát khỏi mọi buồn đau, cơ cực trong cõi đời này chính là được theo bà về với Thượng đế chí nhân? Và phải chăng ánh lửa diêm dù mong manh, yếu ớt cũng đã sưởi ấm phần nào tâm hồn non nớt của em, để em từ giã cõi đời này một cách nhẹ nhàng, thanh thản đến vậy?

Câu chuyện kết thúc. Ngày mới lại bắt đầu, “mặt trời lên, trong sáng, chói chang trên bầu trời xanh nhợt”. Sự sống vẫn tiếp diễn, mọi người đón “ngày mồng một đầu năm hiện lên trên thi thể em bé ngồi giữa những bao diêm”, nhìn em để buông ra lời nhận xét thờ ơ: “chắc nó muốn sưởi cho ấm”. Không ai được biết những cái kỳ diệu em đã trông thấy, chỉ duy nhất một người chứng kiến được “cảnh huy hoàng lúc hai bà cháu bay lên để đón lấy những niềm vui đầu năm”, đó chính là nhà văn. Ông đã cúi xuống nỗi đau của một em bé bất hạnh, kể cho ta nghe câu chuyện cảm động này bằng tất cả tình yêu thương vô bờ bến đối với trẻ thơ và những con người nghèo khổ. An-đéc-xen đã cất lên tiếng nói cảnh tỉnh những trái tim đông cứng như băng giá, gửi bức thông điệp của tình thương đến với mọi người.

Câu chuyện “Cô bé bán diêm” đã khiến cho người đọc chúng ta vô cùng xúc động, cảm thương cho số phận của những em bé bất hạnh, phải sống lang thang thiếu tình thân. Nó cũng là hồi chuông cảnh tỉnh cho mỗi con người sống trong xã hội này bớt vô cảm với nỗi đau khổ của đồng loại.