Nguyễn Minh Châu được mệnh danh là người mở đường tinh anh và tài hoa của nền văn học Việt Nam giai đoạn đổi mới, bằng sự thức thời, nhạy bén của người nghệ sĩ Nguyễn Minh Châu không chỉ nhận ra nhu cầu đổi mới của nền văn học mà còn chủ động đi đầu trong công cuộc tìm kiếm những cách tân nghệ thuật ấy. Nếu trước năm 1975 Nguyễn Minh Châu thường viết về đề tài chiến tranh, người lính với cảm hứng sử thi lãng mạn đậm nét thì sau đổi mới ông lại tập trung bút lực để tìm kiếm, khám phá những vấn đề thế sự nổi cộm. Nguyễn Minh Châu khám phá con người trong cuộc sống mưu sinh thời hậu chiến, đồng cảm, thấu hiểu với hành trình tìm kiếm đầy nhọc nhằn của họ, từ đó phát hiện và trân trọng những hạt ngọc quý ẩn giấu trong tâm hồn con người. Một trong những truyện ngắn tiêu biểu nhất cho tài năng và phong cách sáng tác của Nguyễn Minh Châu sau đổi mới là Chiếc thuyền ngoài xa.