Trong xã hội tri thức được đề cao và không ngừng thay đổi như ngày nay, trí tuệ con người được coi là phương thức hữu hiệu nhất để đánh giá vị trí và năng lực cá nhân. Hiểu được điều đó, các bậc phụ huynh dù trong bất kì điều kiện nào vẫn luôn cố gắng cho con em được học hành đầy đủ. Tuy nhiên, nhiều bạn học sinh lại không hiểu được điều này, không tìm được phương pháp học tập hiệu quả mà dùng cách học vẹt, học tủ, học đối phó để qua mắt gia đình.

Học vẹt là lối học thuộc sáo rỗng, đọc thuộc làu làu từng từ trong sách giáo khoa, trong vở nhưng thực chất không hề hiểu mình đang đọc gì, không hiểu được căn cốt của bài giảng. Học tủ, học chạy là tình trạng chọn một vài bài để học trong khoảng thời gian ngắn trước kì thi với hi vọng đề thi sẽ ra trúng bài đó. Học đối phó là thái độ học hời hợt, học để cha mẹ không nhắc nhở, mắng mỏ chứ bản thân không hề muốn học.

Trên thực tế, hai cách học này rất dễ bắt gặp trong hệ thống giáo dục của Việt Nam, nhất là đối với những môn xã hội như Văn, Sử. Học sinh thường có xu hướng không tiếp thu được bài giảng trong cả quá trình dài mà chỉ đợi đến kì thi, học theo cảm tính, học theo giới hạn đề cương ôn tập. Không ít những đoạn video phỏng vấn các em học sinh rải rác từ độ tuổi tiểu học đến cuối trung học cơ sở về những câu hỏi lịch sử, tiếng Anh đều nhận được những câu trả lời rất ngô nghê như: "Quang Trung và Nguyễn Huệ là bạn cùng chiến đấu" hay công thức trả lời tiếng anh "Hi", "How are you?", "I am fine thank you. And your?". Như vậy, các em hoàn toàn không hiểu được những kiến thức cơ bản nhất nhưng vẫn đủ điều kiện qua môn, lên lớp. Việc học tủ, học chạy cũng là một vấn đề đáng lo ngại. Với lượng kiến thức cần dung nạp quá nhiều, cộng thêm sự mải chơi, các em học sinh chỉ thực sự lo lắng vì điểm số khi kì thi gần đến, đành lựa chọn phương pháp học "bừa" một vài bài. Thế nên mới có tình trạng lệch tủ, bị "tủ đè" khi đề thi không cho trúng phần đã ôn, học sinh hầu như không biết phải làm bài như thế nào.

Học tủ, học vẹt, học đối phó được gây ra bởi nhiều lý do. Bắt nguồn từ bản thân mỗi em học sinh chưa thực sự có ý thức rèn luyện, tích lũy kiến thức dần dần, từ từ từng ngày. Học sát ngày thi có thể khiến các em tiếp thu, ghi nhớ nhanh hơn, nhưng chỉ cần thi xong là mọi thứ bay biến khỏi đầu, kiến thức chỉ còn trên trang giấy. Học sinh bị ép học quá nhiều kiến thức, quá nhiều môn học cùng lúc, không thể tiêu hóa nổi nên đến kì thi phải lựa chọn cách học tủ, học vẹt để giải quyết vấn đề điểm số. Âu cũng là do áp lực điểm, áp lực tuyển sinh của thầy cô và nhà trường khiến cách giáo dục có phần lệch lạc, chưa thực sự sát sao với từng học sinh. Ngoài ra, thực tế cho thấy, giáo dục Việt Nam đề cao kiến thức sách vở, ít thực hành, ít điều kiện áp dụng vào cuộc sống, nên sự thiếu hụt mặt trải nghiệm của học sinh dẫn đến việc các em không thể hiểu hết được bản chất vấn đề mà môn học hướng tới. Nếu muốn đạt điểm cao thì có cách học tủ, học vẹt. Việc học đối phó cũng bắt nguồn từ nguyên nhân học sinh chủ quan, bản thân không muốn học nên khi bị bắt ép bèn tìm cách học tủ, học vẹt hòng che mắt gia đình, nhà trường.

Cách học tủ, học vẹt, học chạy, học đối phó dẫn tới hậu quả cho chính bản thân nhũng học sinh lựa chọn cách học sai lệch này. Các em hầu như không có kiến thức nền tảng của môn học, học dễ nhớ nhưng cũng dễ quên, không có kĩ năng áp dụng những kiến thức đã học vào cuộc sống. Tình trạng học trước quên sau rất dễ dẫn tới hổng kiến thức, thuộc bài nhưng không hiểu bài, thành ra công sức học tập coi như vô ích. Cách học đối phó rất dễ khiến học sinh nản chí, chán học, học tủ lỡ bị "tủ đè" sẽ vừa bị điểm kém, áp lực học tập, vừa cảm thấy chán nản. Nhìn chung, tất cả các cách học sai lầm đều ảnh hưởng tiêu cực tới quá trình học tập của học sinh.

Để khắc phục tình trạng học vẹt học tủ, học chạy, học đối phó, cần tác động tâm lý của mỗi bạn học sinh để các bạn hiểu được tầm quan trọng của việc thu nạp kiến thức một cách bài bản, khoa học, tránh học vẹt, học tủ để đối phó. Trước hết, gia đình cần định hướng cho con em từ nhỏ về phương pháp học tập hiệu quả, đúng đắn, phối hợp cùng Nhà trường tạo điều kiện tham quan, trải nghiệm thực tế nhằm bổ sung kĩ năng mềm cho các em. Gạt bỏ áp lực điểm số, tập trung xây dựng kiến thức thật, kinh nghiệm thật để bản thân mỗi học sinh hiểu được tầm quan trọng của việc học. Quan trọng nhất vẫn là cá nhân mỗi người cần có ý thức học, học về lâu về dài nhằm phục vụ cho công việc, sự nghiệp sau này chứ không học để mang về tờ giấy với con số ảo vô nghĩa.

Là chủ nhân tương lai của đất nước, bản thân mỗi chúng ta cần rèn luyện tốt khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường. Chọn cho mình cách học tập phù hợp, đúng đắn, đẩy lùi nạn học vẹt, học tủ, học chạy, học đối phó và giúp đỡ những người kém hơn mình chính là cách cùng nhau xây dựng xã hội hạt nhân lớn mạnh, bền vững. Thời gian học là thời gian quý báu để tích lũy kinh nghiệm, đừng vì những con điểm giả mà chấp nhận bước đi trên lối mòn sai trái.