“Chiều” là bài thơ ra đời trong thời gian đầu Người ở trong tù. Cũng trong thời kỳ đầu ấy, có nhiều bài thơ Bác ghi lại hình ảnh “trên đường” di chuyển vào tù (“Năm mươi ba cây số một ngày_Một ngày áo, mũ, áo mưa, sách vở”_Vừa đến Thiên Bảo tù) và đây cũng là một trong mạch thơ “Đi đường”. Đoạn thơ thể hiện một phong cách nghệ thuật nhất quán là sự thống nhất trong đa dạng của tập “Nhật ký trong tù”. Đó là sự vận động của hình ảnh thơ, trong thơ bao giờ cũng vận động từ bóng tối ra ánh sáng, từ lạnh lẽo sang ấm áp, từ buồn sang vui. Điều này cũng được thể hiện rõ trong bài thơ “Chiều tối”.

Trong bức tranh thiên nhiên núi rừng xa lạ có gì đó như một chút buồn man mác ẩn hiện những liên tưởng mơ hồ:

Hỗn Độn Quý Lâm Túc Thứ

Cô ấy là một người đàn ông của thiên đường

(Chim mỏi vào rừng tìm chỗ ngủ

Mây lơ lửng giữa trời)

Đoạn thơ mang đậm màu sắc thơ cổ bởi lối viết miêu tả và thi liệu quen thuộc của thơ cổ. Không nói đến thời gian chính xác nhưng hình ảnh “cánh chim” cũng đủ gợi tả không gian và cũng mang ý nghĩa chỉ thời gian. Hai câu đầu tả cảnh trong một buổi chiều tối. Hình ảnh cánh chim, đám mây giàu tính minh họa, gợi lại thể thơ tứ tuyệt quen thuộc trong thơ cổ điển. Sự mỏi mệt của cánh chim, sự hiu quạnh của áng mây chiều, là cảnh vật được nhìn qua tâm trạng của người tù bị đày ải. Trong lúc mệt mỏi, người tù vẫn có một tình yêu lớn đối với thiên nhiên, người đã vẽ nên một bức tranh đẹp và cổ điển. Đó là biểu tượng của một buổi chiều muộn, một buổi chiều thu yên ả nhưng cảnh vật có vẻ u buồn, mệt mỏi và cô đơn. Cảnh như hòa với lòng người. Rõ ràng là sự hài hòa giữa thiên nhiên và tâm trạng con người được thể hiện khá đậm nét. Nhưng hình ảnh thơ không dừng lại ở đó mà có sự vận động hết sức độc đáo. Từ một bức tranh thiên nhiên, lời bài hát đã biến thành một bức tranh đời thường. Thời gian từ chiều đến tối. Cảm xúc của con người không còn buồn, mà là vui. Không gian cũng bừng lên sắc đỏ “rực hồng” của những chiếc lò than:
 

Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng .

Hình ảnh cô gái xay ngô tối trở thành hình ảnh trung tâm của bài thơ , toát lên vẻ trẻ trung , khoẻ mạnh sống động . Vẻ đẹp của bức tranh thể hiện ở hình ảnh người lao động . Tâm hồn Hồ Chí Minh luôn hướng về tương lai , về nơi có ánh sáng ấm áp của sự sống .Câu thơ mang đậm sắc thái hiện đại . Tác giả sử dụng thành công cấu trúc lặp liên hoàn :"Ma bao túc","bao túc ma" hành động xay ngô lặp đi lặp lại diễn tả vòng tuần hoàn của cối xay ngô . Ở đó người ta nhận ra nhịp điệu trôi chảy của thời gian nhưng kì diệu chính là ở chỗ nhịp điệu của thời gian hoà vào nhịp điệu trong cuộc sống . Buổi chiều êm ả đã kết thúc để bước vào đêm tối , song đêm tối không lẽo âm u mà bừng sáng bằng ngọn lửa hồng.

Từ hai câu đầu đến hai câu cuối của bài thơ "Chiều tối" là sự vận động của tứ thơ từ nỗi buồn sang niềm lạc quan , từ bóng tối ra ánh sáng . Hai câu trên cảnh buồn và lòng cũng không vui . Cảnh ấy , tình ấy thể hiện ở hính ảnh cánh chim mỏi mệt về rừng và chòm mây cô đơn chầm chậm trôi qua lưng trời. Hai câu thơ lại là một niềm vui thể hiện ở hình ảnh ánh lửa hồng bỗng rực sáng lên.Ánh lửa hồng là niền vui của con người làm tan đi cái cô đơn , mệt mỏi tàn lụi của buổi chiều nơi núi rừng hiu quạch . Dó cũng chính là nét cổ điển nhưng vẫn khá hiện đại của bài thơ .

Sự vận động của hình tượng thơ từ thiên nhiên quạch vắng đến con ngýời lao động , đến sự sống đến ánh sáng và tương lai được thể hiện hết sức tự nhiên , giàu cảm xúc . Sự vận động này trong tư tưởng Hồ Chí Minh nằm xuyên suốt trong các bài thơ của tập "Nhật kí trong tù".

Bài thơ kết lại bằng chữ "hồng "chính là nhãn tự của bài thơ thu được cả linh hồn sức sống của toàn bài . Cả bức tranh bừng sáng bởi chữ"hồng"đó. Nó thể hiện niềm tin tưởng ý chí , nghị lực kiên cường của người tù cộng sản Hồ Chí Minh. Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh của ngọn lửa hồng mang lại cho người đọc cảm giác ấm áp và niềm vui . Ngọn lửa của sự sống vẫn còn lung linh tươi sáng và sưởi ấm mãi muôn đời .

Bài thơ vừa mang phong vị cổ điển vừa có phẩm chất hiện đại, dào dạt cảm xúc của thi nhân trước thiên nhiên và những con người lao động bình dị mà cao đẹp . Cảnh chiều tà vùng sơn cước trong cái nhìn của người tù trên đường lưu đày sự chuyển đổi của thời gian , cảnh vật ....đã làm cho bừc tranh "chiều tối"không kết thúc với bóng đêm u tối , với cái buốt lạnh của núi rừng mà ấm sáng bởi ngọn lửa hồng -ngọn lửa của một trái tim , mọt tấm lòng yêu sự sống , yêu đời , yêu đát nước và lòng thương người vô hạn.