Lê Minh Khuê (1949) quê ở Tĩnh Gia, Thanh Hóa là nhà văn chuyên viết truyện ngắn. Trong chiến tranh, phần lớn tác phẩm của bà viết về cuộc sống chiến đấu của những người thanh niên trên tuyến đường Trường Sơn. Điển hình là “Những ngôi sao xa xôi”, tác phẩm ra đời năm 1971 khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của quân và dân ta đang diễn ra ác liệt. Truyện đề cao tâm hồn trong sáng, thơ mộng, tinh thần chiến đấu dũng cảm của các trinh sát mặt đường Nho, Phương Định và chị Thao, nhưng có lẽ được người đọc ấn tượng và khâm phục nhất là Phương Định.

Trước hết, câu chuyện xoay quanh nhân vật chính Phương Định – một cô gái Hà Nội lãng mạn, mộng mơ tình nguyện vào chiến trường, cô sống cùng đồng đội Thao và Nho trên đỉnh điểm trọng điểm Trường Sơn, họ sống trong hang đá , công việc của họ là đo khối lượng đất đá san lấp đường đánh dấu bom chưa nổ để phá bom. Công việc nặng nhọc đầy nguy hiểm, từng phút, từng giờ họ phải đối mặt với cái chết, nhiệm vụ quan trọng đầy gian khổ, hy sinh của họ đã phần nào thể hiện hiện thực của cuộc chiến tranh gian khổ và tàn khốc, ta thấy được tinh thần yêu nước dũng cảm của những cô gái thanh niên xung phong.

Đối với Phương Định, ấn tượng đầu tiên về cô là vẻ ngoài xinh xắn, trẻ trung, xinh xắn và tràn đầy sức sống, không phải ngẫu nhiên mà các anh lái xe hay hỏi thăm cô hay “viết thư” dù ngày nào cũng được gặp Phương Định cảm thấy mình hạnh phúc và tự hào nhưng chưa yêu ai. Cô thích soi mình trong gương và làm dáng. Thật dễ thương khi thấy đồng đội của mình tiếp xúc với một anh bộ đội ăn nói khéo léo nào đó. .Phương Định vừa bước qua tuổi học trò hồn nhiên, vô tư, cô đã mang theo những nét đáng yêu của mình vào chiến trường ác liệt. Cô là một cô gái trẻ, mang trong mình tâm hồn mơ mộng, hồn nhiên yêu đời, yêu ca hát, sống trong cảnh chiến tranh khốc liệt, cô vẫn không từ bỏ sở thích của mình” cô thích Quan họ Bắc Ninh, đặc biệt là bài “Ca – chiu – sa” của Hồng quân Liên Xô, bài hát đó át tiếng bom để động viên đồng đội, đồng thời cũng động viên chính mình, đồng thời gửi đến quân đội. Bài hát nói lên niềm mong mỏi của người lính trẻ được trở về quê hương thân yêu để gặp lại người thân sau bao năm tháng chờ đợi.

Phương Định luôn sống với những kỉ niệm của một cô bé vô tư, chỉ gặp một trận mưa đá là trong cô lập tức toát lên niềm vui trẻ thơ. Cô nhặt những hạt mưa đá và ngơ ngác khi thấy nó biến mất đột ngột, cũng nhanh như khi nó đến, cô nhớ về tuổi thơ của mình, những kỉ niệm ấy đã xoa dịu tâm hồn cô trong hoàn cảnh khốc liệt trong không khí “nóng bỏng” của chiến tranh.

Cũng như bao cô gái thanh niên xung phong khác, ở Phương Định toát lên tinh thần gan dạ, dũng cảm và thái độ bình tĩnh vượt qua mọi hiểm nguy. Điều đó được thể hiện cụ thể qua một pha phá bom trên đỉnh cao. Sau đợt pháo kích của địch, chị cùng đồng đội chạy lên cao điểm làm nhiệm vụ, nơi đây còn rất nhiều bom chưa nổ, không gian lúc đó rợn người nhưng chị không sợ và có cảm giác như bộ đội đang theo dõi mình nên chị cảm thấy an tâm hơn, cô quyết định không khom lưng bởi đây là tình cảm vừa thể hiện lòng tự trọng, vừa thể hiện ý chí mạnh mẽ, cô dũng cảm vượt qua mọi trở ngại, nguy hiểm, khi gỡ bom “dùng xẻng nhỏ đào một lỗ dưới quả bom” lưỡi xẻng thỉnh thoảng chạm vào quả bom nghe một tiếng đánh “tôi rùng mình và chợt nhận ra sao mình chậm quá, nhanh lên, hơi nóng vỏ bom, một điềm chẳng lành” có thể nói cách miêu tả của tác giả tài tình đến mức người đọc có cảm giác rùng mình như Phương Định cảm nhận rõ hơn sự bình lặng trong lòng dạ của nàng.

Khi đối mặt với một quả bom, cô cũng nghĩ đến cái chết “nhưng cái chết mờ nhạt không cụ thể”, đó chỉ là một ý nghĩ thoáng qua nhưng điều quan trọng nhất với cô lúc này là “ quả bom có nổ không, quả bom nào sẽ nổ”? nếu không thì làm sao châm mìn lần thứ hai, nghĩa là trong tâm trí chị luôn cố gắng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ dù phải hy sinh. Chính sự can trường, dũng cảm và tinh thần trách nhiệm cao đã giúp Phương Định thực hiện tốt công việc của mình.

Ngoài bản lĩnh trong công việc, Phương Định còn cho chúng tôi thấy ở chị toát lên một tình đồng chí, đồng đội ấm áp, gắn bó, chị luôn thương yêu đồng đội, lo lắng cho chị. Chị nói chuyện như một bác sĩ vậy” khi đại đội trưởng hỏi thăm tình hình, thì khi Nho bị thương, cô đã tận tình chăm sóc như một cô y tá, sự chăm sóc tận tình của Phương Định đã làm cho Nho nhanh chóng khỏe lại, cô dành tình cảm cho Nho, tình cảm của cô dành cho những người lính đang trực tiếp chiến đấu, tình đồng chí thật thiêng liêng và đáng quý, nó đã cho cô ấy sức mạnh để hoàn thành nhiệm vụ của mình.

Nhân vật Phương Định để lại dấu ấn khó phai trong lòng người đọc nhờ nghệ thuật xây dựng nhân vật độc đáo của Lê Minh Khuê.

Nhân vật chính nên tạo điều kiện để tác giả tập trung miêu tả thành công thế giới nội tâm của nhân vật, nó làm cho câu truyện miêu tả chân thực, tự nhiên. Ngoài ra, truyện còn thu hút người đọc ở việc xây dựng tình huống căng thẳng, cam go của cuộc chiến. Đặc biệt, Lê Minh Khuê đã sử dụng rất thành công những câu văn rút gọn, đặc sắc để miêu tả không khí căng thẳng tột độ của chiến trường. Nhưng giữa sự ác liệt đó, vẻ đẹp của Phương Định cũng như các cô gái vẫn tỏa sáng, tuổi trẻ và lòng yêu nước, khát vọng hòa bình đã tạo nên sức mạnh cho cuộc kháng chiến gian khổ và anh dũng.

Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê đã làm sống lại trong lòng người đọc hình ảnh đẹp đẽ của những cô gái thanh niên xung phong thời kháng chiến chống Mỹ, đặc biệt là cô gái Phương Định hồn nhiên, trong sáng, mơ mộng và tinh thần chiến đấu vô cùng lạc quan, dũng cảm, Phương Định chỉ là một ngôi sao nhỏ nhưng sẽ mãi tỏa sáng rực rỡ trên bầu trời cách mạng Việt Nam, cô sẽ mãi là hình ảnh đẹp đại diện cho thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.