Trong cuộc sống hiện đại, việc học hành, thi cử đã trở thành một phần không thể thiếu đối với trẻ em. Vì tương lai của con cái các bậc phụ huynh thậm chí chăm lo, chọn trường lớp, thầy cô, cho các bé đi học khi còn rất sớm, đặc biệt chú trọng thêm các môn năng khiếu ngoại ngữ, với hy vọng con mình được phát triển toàn diện và không bị tụt lùi so với bạn cùng trang lứa. Tuy nhiên, việc xây dựng lộ trình, để các em học sinh dành hết trí lực cho việc học lý thuyết mà quên đi mất việc áp dụng và thực tiễn cuộc sống cũng đã và đang là vấn nạn đáng quan tâm, khi dần có rất nhiều thế hệ học sinh chỉ giỏi lý thuyết suông, mà lại luống cuống khi áp dụng lý thuyết và đời sống, vào công việc. Điều đó càng nói lên tầm quan trọng của mối quan hệ giữa học và hành.

“Học” là hoạt động tìm hiểu, ghi nhận kiến thức vào não bộ từ nhiều nguồn và nhiều phương tiện, từ việc học qua những bài giảng của thầy cô trên trường lớp, từ việc trao đổi với bạn bè, cha mẹ, người thân, hay tự học qua sách vở, phương tiện thông tin đại chúng,… Học giúp con người đạt được những hiểu biết, những tri thức mới mẻ, những trải nghiệm, sở thích mới làm phong phú thêm cuộc sống cũng như làm nền móng vững chắc cho công cuộc sinh tồn và phát triển trong xã hội. 

“Hành” tức là hành động, trong câu nói “học đi đôi với hành”, thì từ “hành” được hiểu là việc áp dụng những kiến thức thực tiễn vào cuộc sống. Vừa học song song lý thuyết vừa thực hành, từ việc thực hành tìm ra được những kinh nghiệm, những lỗ hổng của lý thuyết, hay những mảng mà lý thuyết không thể làm rõ, từ đó khiến con người tự tin hơn trong công việc, trong cuộc sống khi bản thân nắm rõ được cả lý thuyết và thực tiễn.

Vậy tại sao học lại phải đi đôi với hành, và nếu như chúng ta chỉ học lý thuyết mà không hành động thì có được không? Sở dĩ học phải đi đôi với hành là bởi từ xa xưa đến nay con người khi bước chân vào con đường sách vở đều chỉ có một mục đích ấy là có thể phát triển bản thân, nâng cao tri thức, trang bị một hành trang vững chãi để bước vào đời, có thể tự dùng tài học, tri thức để tạo nên công danh sự nghiệp, làm được những việc có ích cho bản thân gia đình và xã hội. Như các sĩ tử xưa năm lần bảy lượt ôn luyện Tứ kinh, ngũ thư vào kinh ứng thí cốt cũng là để lấy công danh trả món nợ nam nhi, sau là để giúp ích cho đất nước, phụng sự cho nhân dân, làm rạng danh liệt tổ liệt tông. 

Ngày nay việc học hành là dành cho tất cả mọi tầng lớp giai cấp, mọi người đều cố gắng học tập để có một nền móng vững chắc cho tương lai, để có thể có một nghề nghiệp ổn định, mức lương hợp lý, dễ dàng thăng tiến và có vị trí trong xã hội, thoát khỏi nghèo đói. Như vậy chung quy lại, việc học mục đích chính là để hành, là để có vốn kiến thức phục vụ cho công cuộc lao động kiếm sống và kiến thiết đất nước. Còn nếu như người ta chăm chăm học thật nhiều học mãi, đầu tư đủ loại sách vở, trường lớp thế nhưng chỉ học lấy lý thuyết và để đó chứ không vận dụng chúng vào thực tiễn để làm ra giá trị, của cải, tiền bạc, hay nâng tầm bản thân lên những vị trí cao hơn trong xã hội. Thì việc học ấy cũng chỉ là là vô nghĩa, không chỉ lãng phí công sức, thời gian, tiền bạc, thanh xuân mà còn là một hành động mù quáng không những không khiến con người ta phát triển mà còn trở thành thứ giam cầm khiến chúng ta không thể nhìn nhận được sai lầm và thách thức từ thực tế. Học mà không hành như vậy là điều vô cùng tai hại mà chúng ta cần hết sức tránh xa.

Đặt câu hỏi ngược lại, nếu chúng ta hành mà không học thì sẽ như thế nào, điều ấy có thể lấy ví dụ về một bác sĩ chưa học ngoại khoa mà tham một ca mổ, rõ ràng họ không thể làm, cũng như không đủ sức và kiến thức cũng như những kỹ năng cần thiết để làm. Ấy rồi ví dụ như việc để một người chưa từng đụng vào máy tính soạn thảo một trang word với đủ các kiểu căn lề, ký tự đặc biệt, chèn tranh, chèn chữ,… rõ ràng họ cũng chẳng thể làm được vì nó quá khó và nằm ngoài tầm hiểu biết, và nếu như cố gắng làm họ sẽ phải mất rất nhiều thời gian để nghiên cứu mày mò, và rõ ràng là họ chẳng thể tạo được một trang word hoàn chỉnh, đẹp đẽ trong thời gian ngắn.

 Có một số ý kiến cho rằng chỉ cần làm nhiều, thực tập nhiều, làm theo thói quen và kinh nghiệm chứ không cần phải học lý thuyết cho mất thì giờ, lại dài dòng khó hiểu. Tuy nhiên đây là một quan điểm không thực sự chính xác, đặc biệt là trong thời buổi công nghệ tân tiến và đổi mới từng ngày, chúng ta không thể có đủ thời gian để mày mò trong bóng tối tìm kiếm kinh nghiệm, mà cần có những bước đi tắt vừa học vừa hành. Nếu việc thực hành, làm việc không có lý thuyết dẫn đường sẽ dẫn tới sự chậm chạp, dễ xảy ra sai sót, hiệu quả công việc không cao, không thể đạt tới những sự phát triển vượt bậc. Trước thực tế đó việc học lý thuyết luôn là kim chỉ nam, và thực hành chính là chìa khóa để tìm ra những lỗ hổng, đồng thời giúp chúng ta sửa chữa các khuyết điểm thường gặp, nhằm hạn chế sai sót, từ đó hiệu suất công việc cũng được cải thiện hơn. 

Chung quy lại đối với bất kỳ một công việc nào nếu muốn làm được một cách thành thạo và suôn sẻ thì người làm cần phải nắm thật chắc lý thuyết, sau đó thực hành nhiều lần, có được kinh nghiệm từ những sai lầm thì mới có thể thành công. Chứ chẳng thể có chuyện thành công trong khi bản thân không có hiểu biết và kiến thức về lĩnh vực mà mình định làm việc.

Học và hành là hai phạm trù song song và có mối quan hệ gắn bó mật thiết, học lý thuyết là kim chỉ nam, ánh sáng soi đường cho hành, ngược lại việc thực hành giúp tạo ra giá trị, thành quả trong thực tế. Chính lẽ đó mỗi chúng ta trong quá trình học tập cần có sự cân bằng giữa học và hành không nên coi nhẹ bên nào, vận dụng tốt mối quan hệ giữa học và hành để có cho mình nền tảng tri thức vững chắc, mạnh mẽ tiến về tương lai.