Trong gia đình mỗi người dân quê Việt Nam chắc hẳn đều nuôi những con vật rất quen thuộc và gần gũi như chó, mèo, lợn,…Trong đó không thể không kể đến con gà. Gà là một loài vật nuôi gắn bó với đời sống của người, đem lại nhiều lợi ích cho con người, không chỉ về vật chất mà cả về mặt tinh thần.

Gà là con vật quen thuộc trong đời sống con người, có thể nói gà là loài vật đầu tiên được thuần hóa trong lịch sử. Gà hay gà nhà, kê là một loài chim đã được con người thuần hoá cách đây hàng nghìn năm. Một số ý kiến cho rằng loài này có thuỷ tổ từ loài chim hoang dã ở Ấn Độ và loài gà rừng lông đỏ nhiệt đới ở vùng Đông Nam Á. Đến nay thì con gà đã được con người coi là con vật nuôi phổ biến và sử dụng rộng rãi trên thế giới. Ở Việt Nam xuất hiện nhiều giống gà khác nhau như gà gô, gà ri, gà tam hoàng, gà ta…nhưng cũng chia thành hai loại là gà trống và gà mái. Con gà qua sự chăm sóc và thuần phục của con người nó đã trở thành con vật nuôi gắn bó thân thiết nhất đối với cuộc sống của người dân Việt Nam.

Gà là loài gia cầm được nuôi rất phổ biến. Gà có cánh tròn, ngắn, toàn thân phủ lớp lông mao bóng như bôi mỡ, cái đầu bé và cổ dài từ 10cm đến 12 cm. Gà là loài ăn tạp. Trong tự nhiên, chúng thường bới đất tìm hạt cây, côn trùng, thằn lằn hoặc chuột nhắt con. Tuổi thọ của gà có thể từ năm đến mười năm tùy theo từng giống. Gà có đôi mắt không tinh, thường không nhìn thấy gì vào buổi đêm. Để thích nghi với việc đào xới tìm mồi, gà có đôi chân sần sùi, móng cùn và cứng phủ những vảy sừng màu vàng nhạt có cựa ở chân và một cái mỏ vàng khỏe khoắn, để mổ con mồi. Lông gà mịn có rất nhiều màu có con màu vàng, có con màu đen, nâu,… cánh gà sải rộng khi vỗ cánh để gọi những con con theo mẹ đi về. Những chú gà con mới sinh thì màu vàng mơ trông thật thích mắt. Gà là loài chim sống thành đàn. Khi gà trống tìm ra mồi, nó sẽ cục tác, nhặt thức ăn và thả xuống, gọi các gà khác đến ăn trước. Ngày xưa người ta phân biệt gà trống và gà mái là dựa vào mào gà hoặc sự phát triển ở cựa chân gà trống. Gà trống thường trông khác biệt với gà mái bởi bộ lông sặc sỡ, chiếc đuôi dài và bóng, lông nhọn trên cổ và lưng thường sáng và đậm màu hơn. Cả gà trống và mái đều có mào và yếm thịt, tuy nhiên ở đa số giống gà thì những đặc điểm này chỉ nổi bật ở gà trống. Mỗi chú gà lại có những vai trò khác nhau. Gà trống thì như chiếc đồng hồ báo thức, gáy rất to để gọi mọi người thức giấc, tiếng gáy rất to vang động cả vùng quê. Gà mái thì như một người mẹ hiền từ chăm sóc cho đàn con, đi kiếm ăn cho con.

Thức ăn của gà thường là thóc hay cám nhưng chúng còn tự đi kiếm ăn bằng cách bới đất tìm giun. Gà ăn thóc nên thịt của chúng rất thơm và mềm , là một trong những loại thực phẩm phổ biến của con người mang lại nhiều chất dinh dưỡng.Trứng gà còn là nguồn thực phẩm lớn trong đời sống con người. Từ trứng gà có thể chế biến ra nhiều món ăn ngon như trứng gà luộc, trứng gà chiên…Trứng gà còn có thể dùng để làm bánh, là một thực phẩm dùng để dưỡng da hay ông bà ta còn dùng trứng gà để đánh cảm. Không những thế gà con đi vào đời sống tâm linh của con người bởi nó nằm trong 12 con giáp mà người Việt Nam cũng như người phương Đông dùng để tính tuổi, tính năm. Gà cũng xuất hiện trong bức tranh Đông Hồ, tranh phong cảnh nhiều màu sắc. Hình ảnh con gà cũng đi vào thơ ca nhạc họa rất tự nhiên mà nhà thơ Xuân Quỳnh đã lấy nhan đề bài thơ của mình là “ Tiếng gà trưa”. Hiện nay do ảnh hưởng của môi trường, xuất hiện nhiều dịch bệnh như H5N1 vì thế mọi người cần có cách chăm sóc để dịch bệnh không bị lây lan, vệ sinh chuồng trại khô ráo, thoáng mát.

Bức tranh làng quê Việt Nam là một bức tranh ngập tràn màu sắc nhưng cũng yên bình với hình ảnh ổ rơm mái gà. Tiếng gà gáy cục ta cục tác mỗi sớm mai đã làm cho con người càng thêm yêu làng quê thân thuộc của mình hơn.

Bức tranh thôn quê Việt Nam là một bức tranh tràn ngập sắc màu rực rỡ nhưng cũng rất yên bình, ở đó chứa đựng mơ ước của người nông dân, có cây đa, giếng nước, mái đình, con trâu,... nhưng gần gũi với mỗi gia đình nhất có lẽ là đàn gà chạy rộn rã trước sân nhà.

Đối với người nông dân Việt Nam thì gà nhà luôn là con vật gần gũi và thân thuộc nhất trong số rất nhiều các loài gà khác nhau. Gà là vật nuôi quan trọng nhất của con người để lấy thịt và trứng. Đặc điểm chung của gà là cánh tròn, ngắn, toàn thân phủ lông. Để thích nghi với cuộc sống bới đất tìm mồi, từ thuở xưa, gà đã được tạo hóa ban cho một đôi chân to móng cùn và cứng, phủ vẩy sừng mỏng màu vàng và còn một cái mỏ ngắn khỏe nữa. Không phải từ thuở ban đầu gà sinh ra đã là gã nhà mà tổ tiên của chúng là gà rừng đã trải qua thuần hóa liên chúng không có khả năng bay lượn. Đại đa số thời gian chúng dùng chân nâng đỡ cơ thể đi lại trên mặt đất. Vì vậy, cơ hồng của gà đa số tập trung ở chân, cơ ngực và các bộ phận khác lại là cơ trắng.

Các em thiếu nhi vẫn có bài hát rất dễ thương về loài động vật này: Gà không biết gáy là mẹ gà con. Gà mà không gáy là vợ gà cha. Đi lang thang trong sân có con gà có con gà". Chỉ mấy càu hát đơn giản như vậy thôi đã cho ta thấy một gia đình gà. Gà trống được coi là gà bố, đúng như một ông bố có dáng bệ vệ, chân có cựa sắc, bộ lông óng mượt rực rỡ, nổi bật bởi bông hoa đỏ rực trên đầu mà người ta vẫn gọi là mào gà. Gà trống có tiếng gáy âm vang, từ lâu đã được coi như là đồng hồ báo thức của người nông dân. Gà mái hay là gà mẹ, cũng giống với một người mẹ, hiền lành và có dáng vẻ chậm chạp hơn, bộ lông không săc sỡ .như gà trống. Nhưng bù lại, với "thiên chức" của một người mẹ, gà mái có khả năng ấp trứng và nở ra những chú gà con rất đáng yêu: Gà mái đẻ mỗi lứa từ 10 đến 20 trứng. Đa số gà mái sau khi đẻ trứng thường kêụ "cục tác". Đó là biểu hiện sự hưng phấn cùa gà mái, hay có thê nói đó là niềm vui của gà mẹ, một "người mẹ" có tình mẫu tử mãnh liệt. Gà con vừa chui ra khỏi vỏ trứng giống như một nắm nhung có sự sống, bé nhỏ trong bộ lông vàng tơ óng mượt. Gà con mới nở có thể theo mẹ đi kiếm mồi ngay.

Đốì với gà thì hạt thóc hạt mạch... có thể được coi là sơn hào hải vị của chúng. Nhưng cho dù được ăn những thứ đó hàng ngàv thì chúng vẫn thích mổ đông bới tây, đề tìm ăn những hạt sỏi, hạt cát. Thật ra vì không có răng nên gà cần dựa vào thứ khác để nghiền thức ăn và chúng đã lợi dụng sỏi để tiêu hóa thức ãn. Thịt gà và trứng gà là những thức ăn bổ dưỡng rất tốt cho con người.

Không những từ xưa mà đến bây giờ vẫn vậy và không chỉ đối với người nông dân mà đối với hết thảy mọi người dân Việt Nam, con gà đã chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống văn hoá ẩm thực. Có thể nói, con gà đã đi vào tín ngưỡng, vào đời sống tâm linh văn hóa của người dân Việt Nam. Nó là một trong mười hai con giáp, vẫn được gọi bằng cái tên thân mật là "Dậu". Con "Dậu" là tượng trưng cho một tuổi đời. Ai đã từng đến Việt Nam, từng tìm hiểu và yêu nền văn hóa dân tộc Việt thì chắc hẳn không thể nào quên được những bức tranh Đông Hồ đậm đà bản sắc Việt với hình ảnh phong phú về thể loại, màu sắc cách điệu nhưng cũng giản dị vô cùng, nổi bật với những bức tranh như: "Vinh hoa", "Gà trống hoa hồng", "Gà dạ xương"... Dưới con mắt của người Việt Nam, con gà đáng trân trọng và thân thương như vậy đó. Từ lâu đã thành lệ, con gà là thứ không thể thiếu trong bất kì lễ tết truyền thống hay ngày cúng giỗ nào của người Việt Nam. Đêm giao thừa, vào giờ khắc chuyển giao, nhà nhà lại cùng nhau bày một mâm cỗ đặt trước cửa nhà để cầu mong tốt lành, hạnh phúc cho năm mới. Lẽ dĩ nhiên, mâm cỗ không thể thiếu con gà. Con gà luộc được đặt trong một,cái đĩa lớn đặt giữa mâm, miệng ngậm một bông hồng. Đó là tượng trưng cho sự an lành, may mắn mà nhà nhà đều mong đợi. Tự nhiên như thế, con gà trống như linh vật của người dân Việt Nam, tượng trưng cho sự may mắn yên bình, hạnh phúc, luôn luôn rất linh thiêng đối với nhân dân.Con gà còn đi vào văn học, vào ca dao, tục ngữ của dân tộc. Có câu chỉ nói đến kinh nghiệm trong văn hóa ẩm thực như: "Con gà cục tác lá chanh" nhưng có câu còn để răn dạy con người như:

Khôn ngoan đối đáp người ngoài

Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau

Gần đây, dịch cúm gà hoành hành đã làm cho bữa cơm Việt Nam thưa vắng món thịt gà. Người ta cảm thấy thiếu thiếu một cái gì đó, nhất là mỗi độ Tết đến.

Con gà là biểu tượng sự sống, của hi vọng, an lành đối với người dân Việt Nam. Mong rằng nạn dịch cúm sẽ nhanh chóng được đẩy lùi để con gà lại được hồi sinh, lại trở về bên người nông dân, trở về với bữa-cơm thường ngày và luôn gần gũi gắn bó với người dân Việt.

Con gà trống là loại gà trưởng thành, có giọng hót to và lớn hơn so với gà mái. Chúng được nuôi chủ yếu để phục vụ nhu cầu thị trường làm thực phẩm hoặc để có giọng hót làm cảnh.

Trong tự nhiên, con gà trống thường đóng vai trò là người dẫn đường và bảo vệ trong bầy gà. Chúng thường có kích cỡ lớn hơn, khỏe mạnh hơn so với các con gà khác trong bầy. Bên cạnh đó, con gà trống cũng có vai trò quan trọng trong việc giao phối và tạo ra những giống gà mới.

Ngoài ra, con gà trống còn là nguồn cảm hứng cho nhiều văn hóa dân gian ở nhiều quốc gia trên thế giới. Chúng được coi là biểu tượng của sự dũng cảm, hùng tráng và quyền lực. Chính vì thế, trong nhiều truyện cổ tích và truyền thuyết, con gà trống được tôn vinh và được miêu tả là một anh hùng dũng cảm chiến đấu vì cái thiện.

Tóm lại, con gà trống là một loài gà trưởng thành quan trọng và mang lại nhiều giá trị cho con người về khía cạnh kinh tế, văn hóa và tâm linh.