Trong cảnh cho chữ, Nguyễn Tuân đã sử dụng linh hoạt và hiệu quả các biện pháp nghệ thuật để khắc họa hình tượng Huấn Cao và thể hiện tư tưởng nhân văn của tác phẩm.

Biện pháp nghệ thuật chủ yếu được sử dụng khi tái hiện cảnh cho chữ là thủ pháp tương phản. Tương phản giữa không gian và thời gian, giữa con người và cảnh vật, giữa cái đẹp và cái xấu, giữa ánh sáng và bóng tối,... đã tạo nên một khung cảnh vừa dữ dội, vừa cổ kính, vừa lãng mạn, vừa bi tráng.

• Tương phản về không gian và thời gian: Cảnh cho chữ diễn ra trong một không gian ngục tù tối tăm, chật hẹp, ẩm thấp, vẩn đục. Thời gian là đêm khuya, lúc bóng tối bao trùm. Điều này càng làm nổi bật vẻ đẹp của người tử tù và giá trị của chữ nghĩa.
• Tương phản về con người và cảnh vật: Huấn Cao là một người tử tù, cổ đeo gông, chân vướng xiềng, nhưng lại mang vẻ đẹp phi thường của người anh hùng. Viên quản ngục và thầy thơ lại là những kẻ tiểu nhân, tầm thường, nhưng lại ngưỡng mộ tài năng và nhân cách của Huấn Cao. Điều này càng làm nổi bật vẻ đẹp của Huấn Cao và sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiện trước cái xấu, cái ác.
• Tương phản giữa cái đẹp và cái xấu: Cái đẹp của chữ nghĩa được thể hiện qua những nét chữ vuông vức, mạnh mẽ, phóng khoáng của Huấn Cao. Cái xấu của ngục tù được thể hiện qua cảnh tượng tàn bạo, nhơ nhớp của nhà tù. Điều này càng làm nổi bật giá trị của cái đẹp, cái thiện.
• Tương phản giữa ánh sáng và bóng tối: Ngọn đuốc đỏ rực xua tan bóng tối của ngục tù, thắp sáng lên vẻ đẹp của chữ nghĩa và tâm hồn của Huấn Cao. Điều này càng làm nổi bật vẻ đẹp của cái thiện, cái đẹp chiến thắng cái ác, cái xấu.

Hiệu quả của biện pháp tương phản:

Thủ pháp tương phản đã tạo nên một khung cảnh vừa dữ dội, vừa cổ kính, vừa lãng mạn, vừa bi tráng. Qua đó, Nguyễn Tuân đã khắc họa thành công vẻ đẹp lãng mạn của người anh hùng Huấn Cao, đồng thời thể hiện tư tưởng nhân văn của tác phẩm: cái đẹp, cái thiện luôn chiến thắng cái xấu, cái ác.

Bên cạnh thủ pháp tương phản, Nguyễn Tuân còn sử dụng linh hoạt các biện pháp nghệ thuật khác như:

• Biện pháp so sánh: "Những nét chữ như có thần, như chìm vào trong lòng giấy, lúc loang loáng, lúc mờ nhạt, rồi lại hiện lên một cách kì lạ". So sánh những nét chữ của Huấn Cao với những linh hồn đang cất cánh, Nguyễn Tuân đã thể hiện vẻ đẹp và sức sống của cái đẹp, cái thiện.
• Biện pháp nhân hóa: "Viên quản ngục khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh dấu ô chữ trên phiến lụa óng". Nhân hóa viên quản ngục, Nguyễn Tuân đã thể hiện sự kính trọng của viên quản ngục đối với Huấn Cao và chữ nghĩa.
• Biện pháp miêu tả tinh tế: Nguyễn Tuân đã sử dụng ngôn ngữ miêu tả tinh tế để khắc họa vẻ đẹp của Huấn Cao, của chữ nghĩa và của cảnh cho chữ. Điều này đã góp phần tạo nên sức hấp dẫn cho tác phẩm.

Kết luận:

Thông qua việc sử dụng linh hoạt và hiệu quả các biện pháp nghệ thuật, Nguyễn Tuân đã tái hiện thành công cảnh cho chữ - một cảnh tượng độc đáo và giàu ý nghĩa. Cảnh cho chữ đã thể hiện vẻ đẹp lãng mạn của người anh hùng Huấn Cao, đồng thời khẳng định sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiện trước cái xấu, cái ác.