Các thế hệ họa sĩ thế giới và trong nước đã để lại những kinh nghiệm quý báu về làm tranh bố cục. Nhiều kinh nghiệm đã được truyền lại cho các thế hệ sau theo kiểu truyền nghề hoặc viết thành sách. Ngày nay những kinh nghiệm đó đã trở thành những kiến thức cơ bản đặt nền móng cho nhận thức khác lạ và mới mẻ hơn mà bất kỳ người học vẽ nào cũng không thể bỏ qua. Chúng ta biết con người khoáng đạt, tự do, khoáng đãng. Nếu như một căn phòng chật chội, tầm mắt hóng ra ngoài tự nhiên bị ngăn lại, con người sẽ cảm thấy bực bội, tức tối, khó chịu. Nếu như trong một bức tranh người ta cũng để hình vẽ quá chật chội trong khuôn tranh, bị dồn nén quá nhiều về tỷ lệ, bị cắt xén hầu hết các hình vẽ thì điều đó cũng gây nên sự bực bội và khó chịu như thế. Và như vậy, vô hình chung, bố cục không gây được hưng phấn mà còn gây khó chịu cho thị giác của người xem. Khi vẽ chúng ta nên chú ý tới điều đó. Tránh không để tỷ lệ các hình vẽ bị dồn nén, chật chội, phá vỡ sự hài hòa với khuôn khổ của tranh. Ngược lại nếu hình vẽ quá bé nhỏ, hình vẽ trong tranh quá trống, bồng bềnh, buồn tẻ sẽ tạo cảm giác cô đơn lạnh lẽo.

Muốn tạo ra được một bức tranh đẹp, trước hết chúng ta phải quan tâm đến sự sắp xếp hợp lý các yếu tố trong một bố cục. Như vậy thế nào là sắp xếp hợp lý? Sắp xếp hợp lý có nghĩa là nhìn tổng thể một bố cục với những yếu tố cần nêu, cần đề cập. Những giá trị của hình thể và màu sắc nằm trong tầm nhìn của ta cũng như trên diện tích mà ta nhìn thấy không bị triệt phá nhau, không làm giảm giá trị của nhau mà làm cho giá trị đó được nâng cao và mối quan hệ của các hình thể với nhau không thể tách khỏi mối quan hệ tương phản chính – phụ. Ngay trong các mảng chính phụ, việc sắp xếp các vị trí cũng rất quan trọng. Mối quan hệ của hình với hình là mối quan hệ của sắp đặt các vị trí, các dòng giao nhau, cắt nhau, là vị trí của hình so với đường khung của một bố cục. Những nguyên lý hàng lối sẽ tạo sự nhàm chán bởi các hình thể được sắp xếp theo thứ tự đều nhau với khoảng cách dòng, khung bằng nhau. Trong trường hợp này phải tạo ra độ nhấn gây sự tương phản. Sắp xếp hợp lý còn có nghĩa là phải cân bằng thị giác. Một bố cục chỉ làm cho ta thỏa mãn khi các lực của nó được sắp xếp hợp lý. Bởi khi quan sát một hình thể bao giờ chúng ta cũng phải xác định cho hình đó một tâm điểm để từ đó sắp xếp bố cục với không gian bao quanh. Một hình có diện tích lớn nhưng sắc độ mờ nhạt so với nền thì cũng bằng một hình có diện tích nhỏ có sắc độ đậm hơn nó. Trong việc vẽ tranh người họa sỹ nói chung, người vẽ tranh nói riêng cần quan tâm nhiều đến vấn đề bố cục.