Tố Hữu là mộ nhà thơ cách mạng nổi tiếng. Trong số đó, bài thơ Lượm của ông viết về một người lính liên lạc trẻ tuổi. Lượm hồn nhiên, vui tươi nhưng đồng thời cũng rất nhiệt tình và dũng cảm.

Bài thơ mở đầu bằng lời giới thiệu về cuộc gặp gỡ của chú bé Lượm với người lính ở Hàng Bè trong thời kỳ thực dân Pháp quay lại xâm lược Huế. Khi chiến tranh nổ ra, Lượm tham gia cách mạng với tư cách là người chiến sĩ liên lạc. Lượm xuất hiện với ngoại hình nhỏ bé, nhanh nhẹn. Ngoài ra còn có cái xắc đeo trên vai để đựng thư, chiếc ca lô đội lệch trên đầu. Sự hồn nhiên, trong sáng của chú bé Lượm được thể hiện qua các hành vi huýt sáo, chạy, nhảy trên cánh đồng.

“Chú bé loắt choắt

Cái xắc xinh xinh

Cái chân thoăn thoắt

Cái đầu nghênh nghênh

Ca lô đội lệch

Mồm huýt sáo vang

Như con chim chích

Nhảy trên đường vàng…”

Việc sử dụng các từ láy như “loắt choắt”, “xinh xinh” “’thoăn thoắt”, “nghênh nghênh” kết hợp với điệp từ “cái” có giá trị gợi tả về một bức chân dung nhỏ nhắn nhưng năng động, hoạt bát của Lượm.

Tác giả không chỉ miêu tả ngoại hình của Lượm mà còn khắc họa cả tính cách của chú bé Lượm. Điều đó được thể hiện qua niềm vui mà bản thân chú bé được làm liên lạc. Cậu đã bày tỏ với người chiến sĩ:

“Cháu đi liên lạc

Vui lắm chú à

Ở đồn Mang Cá

Thích hơn ở nhà

Cháu cười híp mí

Má đỏ bồ quân

Thôi chào đồng chí

Cháu đi xa dần”

Những từ ngữ trực tiếp bộc lộ cảm xúc như “vui”, “thích” và hành động “cười híp mí”, “má đỏ”  đều thể hiện cảm giác vui tươi, hạnh phúc của Lượm khi được tham gia cách mạng.

Lượm tuy còn nhỏ tuổi nhưng tỏ ra rất dũng cảm và gan dạ. Cậu sẵn sàng hy sinh vì nhiệm vụ. Khi được lệnh chuyển một bức thư với tiêu đề “thượng khẩn ”, Lượm đã không ngại khó khăn, nguy hiểm để hoàn thành. Chiến trường hiện lên với cảnh thật khốc liệt:

“Vụt qua mặt trận

Đạn bay vèo vèo

Thư đề Thượng khẩn

Sợ chi hiểm nghèo”

Lá thư có tiêu đề “thượng khẩn ” phải được chuyển đến tay người nhận ngay lập tức. Vì thế, Lượm đã không ngại nguy hiểm, nhanh chóng đưa thư ngay. Cách nói “Sợ chi” gợi cho chúng ta về thái độ tích cực của một người lính nhỏ, sẵn sàng đối mặt với nguy hiểm mà không hề sợ hãi. Hình ảnh chiếc mũ ca lô đang di chuyển nhấp nhô qua cánh đồng lúa đang làm đòng:

“Đường quê vắng vẻ

Lúa trổ đòng đòng

Ca lô chú bé

Nhấp nhô trên đồng”

Trước đó thì đầy lạc quan và vui tươi, nhưng đến những câu thơ cuối viết về sự hy sinh của Lượm lại chứa đầy nỗi buồn, đau xót.

“Bỗng lòe chớp đỏ

Thôi rồi, Lượm ơi!

Chú đồng chí nhỏ

Một dòng mẫu tươi

…

“Cháu nằm trên lúa

Tay nắm chặt bông

Lúa thơm mùi sữa

Hồn bay giữa đồng”

Hương lúa bao bọc trái tim người lính trẻ, chở che cho hồn người chiến sĩ tuổi thiếu niên. Khi những cánh đồng lúa nở rộ, khung cảnh thoáng đãng và hương sữa ngọt ngào tràn ngập trong không khí, tạo nên một không gian nhẹ nhàng, thiêng liêng. Lượm trở về với mảnh đất quê hương nhưng sự hy sinh của em không hề vô nghĩa mà đáng tự hào. Sử dụng thủ pháp miêu tả nhân vật kết hợp kể chuyện và biểu đạt cảm xúc, tác giả đã khắc họa thành công nhân vật Lượm. Bài thơ Lượm của Tố Hữu là một trong những bài thơ giàu cảm xúc nhất.