Tại quận Cao Bình có hai vợ chồng. Tuổi đã cao nhưng vẫn chưa có con. Ngọc Hoàng thấy họ tốt bụng liền sai Thái tử đầu thai xuống làm con. Cậu bé vừa sinh ra thì cha đã mất. Về sau, người mẹ cũng qua đời. Cậu sống lủi thủi một mình ở gốc đa. Người dân trong vùng gọi cậu là Thạch Sanh. Cả gia tài của cậu chỉ có lưỡi búa mà người cha để lại. Lần nọ, một người hàng rượu là Lí Thông tình cờ ngang qua gốc đa. Hắn thấy Thạch Sanh khỏe mạnh, liền lân la tới hỏi chuyện làm quen và kết nghĩa huynh đệ. Thạch Sanh dọn về sống cùng mẹ con Lí Thông. Bấy giờ, trong vùng có một con chằn tinh hung dữ. Nó bắt dân làng mỗi năm phải nộp cho nó một mạng người. Đúng lúc đến lượt nhà Lí Thông, hắn liền nghĩ kế để Thạch Sanh đi nộp mạng thay. Thạch Sanh bị Lí Thông lừa, vui vẻ đồng ý đi canh miếu thờ thay. Đêm ấy, chàng đang lim dim ngủ thì con quái vật định vồ lấy chàng, Thạch Sanh lấy rìu, đánh nhau với chằn tinh. Con quái vật chết, hiện nguyên hình. Thạch Sanh chặt đầu con quái vật đem về. Về nhà, mẹ con Lí Thông sợ hãi, nhưng khi nghe Thạch Sanh kể rõ sự tình. Lí Thông lại lừa Thạch Sanh đó là con vật vua nuôi, rồi bảo chàng trốn đi. Còn Lí Thông đem đầu con chằn tinh vào dâng vua và được thưởng. Nhà vua có công chúa đến tuổi lấy chồng, mở hội kén rể. Trong buổi lễ, công chúa bị một con đại bàng khổng lồ quặp đi. Thạch Sanh tình cờ nhìn thấy, dùng cung tên bắn nó rồi lần theo vết máu biết được hang của đại bàng. Thạch Sanh gặp Lí Thông, cùng đi cứu công chúa. Thạch Sanh bị bỏ lại dưới hang. Ở đây, chàng đã cứu được con Vua Thủy Tề, được mời xuống thủy phủ chơi và tiếp đãi chu đáo. Sau khi trở về, chàng bị oan hồn chằn tinh và đại bàng hãm hại, bị bắt vào ngục tối. Công chúa sau khi được cứu trở về liền không nói, không cười. Khi nghe tiếng đàn của Thạch Sanh, công chúa bỗng cười nói vui vẻ. Vua thấy lạ bèn cho gọi Thạch Sanh vào gặp. Chàng liền đem hết nỗi oan kể cho vua nghe. Bấy giờ mọi người liền hiểu ra, còn Lí Thông thì bị trừng trị thích đáng. Thạch Sanh được vua gả công chúa. Lễ cưới được tổ chức tưng bừng. Hoàng tử các nước chư hầu kéo quân sang đánh. Thạch Sanh đem đàn ra gảy, tiếng đàn của chàng vừa cất lên đã khiến quân sĩ mười tám nước bủn rủn chân tay xin hàng. Chàng cho sai nấu cơm thiết đãi, quân sĩ thấy niêu cơm bé xíu liền khinh thường. Họ ăn mãi không hết liền kéo nhau về nước.