“Cô không thể hình dung một tiếng cười của phụ nữ trong chiến tranh, là điều tuyệt biết bao nhiêu! Một tiếng nói phụ nữ…” - Đó là lời giãi bày của cựu binh Saul Gruenrikhovitch trích từ cuốn “Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ” của tác giả Svetlana Alexievich. Bà là một nhà báo điều tra và là nhà văn hiện thực người Belarus đã được trao giải Nobel Văn học năm 2015.

Với loạt 5 quyển sách “Những giọng nói không tưởng”, “Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ”, “Những cậu bé kẽm”, “Lời nguyện cầu từ Chernobyl” và “Thời second hand”, bà đã gây chấn động vì lối viết phức điệu về những tượng đài tưởng niệm sự thống khổ và lòng can đảm của con người. “Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ” là quyển thứ hai xuất bản năm 1983.

Tác phẩm xuất phát từ cuộc chiến tranh Thế giới thứ Hai đã cướp mất hàng chục triệu người Liên Xô, đã khiến cho những ngôi làng Xô viết tan hoang sau chiến tranh không còn bóng dáng đàn ông, những người mẹ mất con, người vợ mất chồng, trẻ con mất cha.

Nhưng chiến tranh không chỉ là cuộc chiến của người đàn ông mà còn là cuộc chiến của những người phụ nữ. Trong quân đội Xô viết, gần một triệu phụ nữ đã phục vụ trong nhiều binh chủng khác nhau. Họ đã cống hiến cả tuổi trẻ, cuộc sống, tính mạng, tâm hồn và tính nữ cho cuộc chiến. Ngay cả sau chiến tranh, những người còn sống sót trở về thì chiến tranh vẫn cư trú dai dẳng đau đớn trong tâm hồn, cuộc đời của họ.

Như tác giả bộc bạch: “Còn có một cuộc chiến tranh khác mà chúng ta không biết. Tôi muốn viết về lịch sử cuộc chiến tranh ấy. Một lịch sử của những người phụ nữ…”.  Tác phẩm giống như tuyển tập những câu chuyện được kể lại bởi những người phụ nữ đã sống sót trở về sau Thế chiến thứ Hai.

Đi theo dấu vết của tâm hồn, cảm xúc, hồi ức và kỉ niệm của họ, một cuộc chiến khác đã đồng hiện dần dần qua điểm nhìn nữ tính. Cuộc chiến tranh mà ở đó những người phụ nữ mạnh bạo dấn mình vào cơn bão táp cuồng nộ của thời đại, bị nuốt chửng, nghiền nát, chết hoặc trở về với đầy thương tích trên thân thể và trong tâm hồn. Họ cất giữ kí ức trong sự quên lãng của cuộc sống đời thường.

Những câu chuyện về họ vẫn chưa được kể hoặc được kể như là câu chuyện gia đình mà mẹ kể cho con, bà kể cho cháu. Tác giả đã hóa thân thành chiếc “tai” lớn, “nghe - đọc” những tiếng nói bên trong của phụ nữ, giải mã những kí ức đã đóng chặt, chắp nối những mảnh vụn tan tác của quá khứ để vẽ lên khuôn mặt người phụ nữ trong chiến tranh.